Katalog

O ir otobüs kazası ile başlıyor Feridun Zaimoğlu’nun romanı Aşk Yanığı (çev. Nafer Ermiş, Ağustos 2010, İmge Kitabevi). David (Davud), ailevi bir sorun nedeniyle Türkiye’ye gelmiştir. Bir gece yolculuğu sırasında çok kişinin öldüğü otobüs kazasından şans eseri kurtulur. Onun hayatta kalmasına sarışın bir kadın yardım ediyor, su veriyor, alnındaki kanı siliyor, doktoru getiriyor. Alman plakalı bir arabadan inmiştir kadın. David’e yardım ettikten sonra da arabasına binip gider. David o anda, ilk bakışta âşık olmuştur kadına. David uzun ve garip bir hastane macerasından sonra Almanya’ya döndüğünde aklında kadının bindiği arabanın plakası ve kadının parmağında gördüğü mine kaplı yüzük, elinde kadının son anda düşürdüğü saç tokası ve yüzünde kazadan kalan belirgin yara izleri vardır. Aşk Yanığı’nın 55 sayfalık ilk bölümü kazanın ve ardından yaşanan hastane günlerinin öyküsünden oluşuyor ve David’in Almanya’ya dönüşü ile son buluyor. “Karaciğer”, “Duman”, “Bıçak” gibi takma adları kadar kendileri de garip hastalarla yaşananlar ilk bakışta romanın bütünlüğünden kopuk gibi görünüyor. Sanırım Zaimoğlu, hastane sayfalarını hem kahramanının yersiz yurtsuzluğunu, yalnızlığını belirginleştirmek için yazmış hem de “aşk”ın doğuda (Türkiye) ve batıda (Almanya) erkeklerce ne kadar farklı kavrandığını anlatmak için. David, Almanya’da büyümüş, orada hayatını sürdüren biri olmasına rağmen bir Alman olmadığını daha net kavrıyor hastanede. Tabii, hastanede dinlediği hikâyeler, insanların davranışları ve özellikle bakış açıları, felsefeleri tam anlamıyla Türk olmadığını, bu bakış açısına, anlayışa sahip olmadığını ve olamayacağını da düşündürüyor ona. David, Yusuf Atılgan’ın Aylak Adam’ını hatırlatan bir kahraman. Bir dönem borsada oynamış, çok para kazanmış ve borsadan paralı ayrılmayı becermiş. O parayla hayatını sürdürüyor. Zaman geçirmek için yaptığı hemen hiçbir şey yok. Bomboş ve sıkıcı bir hayatı var. Daha sonra seyahatlerinde ona eşlik edecek Gabriel dışında pek arkadaşı da yok. Hayatına giren kadınlar SAYFA 12 kuduğum Kitaplar METİN CELÂL mada buluyor. Eleştirmenler, Zaimoğlu’nun Aşk Yanığı’nda modern bir aşkı, romantizm geleneği içinde anlatmayı başardığını yazmış. Yeni bir hayata başlamak için bir an gördüğü bir kadının peşine düşmek romantik bir tavır olarak görülebilir mi? Kuşkuluyum. David’in arayışının aşksal değil varoluşsal olduğu, dünyada varolması için bir neden aradığı göz önüne alınırsa Aşk Yanığı’na varoluşçu bir roman demek daha doğru sanırım. Kaybeden adayı olarak emin adımlarla ilerliyor David. Zaimoğlu’nun alttan alta mizahi, alaycı anlatımıyla birlikte varoluşçu etkiyi daha yoğun alıyoruz. Anlatımın bilinçakışı tekniğine yakın olması, diyalogların ayrıca belirtilmeyip anlatımın içine yedirilmesi de bu etkiyi sağlayan bir unsur. İSTANBUL’UN ANSİKLOPEDİK ÖYKÜSÜ Haldun Hürel, İstanbul’un Ansiklopedik Öyküsü’nde (2. Baskı, Ağustos, 2010, kapı yay.) İstanbul’un semtlerini, mahallelerini, caddelerini, sokaklarını, yokuşlarını, çıkmazlarının isimlerinin kaynaklarını araştırıyor. O isimlerin nereden geldiğini anlatıp zaman içinde mekânların nasıl bir değişim gösterdiğini, vaktiyle oralarda bulunan, korunmuş yahut yok edilmiş tarihi eserlerini açıklıyor. “Semtleri, mahalleleri, caddeleri ve sokaklarıyla A’dan Z’ye” diyen üst başlığından anlaşılacağı gibi kitap alfabetik olarak hazırlanmış. Büyük boy 944 sayfalık bu eserde, 2506 madde ve 353 güncel fotoğraf bulunuyormuş. Tarihi 2700 yıl öncesine dayanan, 1500 yıl öncesinden itibaren “72 millet”in yaşadığı şehirde 39 ilçe, 41 belediye, 151 köy, 817 mahalle, 60 bin civarında sokak ve cadde bulunuyormuş. Zaman içinde yönetimler değiştikçe semtlerin, sokakların adı da değişmiş. Cumhuriyet’ten sonra önemli kişilerin adları sokaklara verilmiş, eski sokak ve cadde isimleri belleklerden silinmiş. “Önemli kişiler”in ne denli önemli olduklarını Hürel’in maddelerinde görüyorsunuz. Sokaklara kişi adı konmada bir denge ya da önem sırası olmadığı da anlaşılıyor. Haldun Hürel’in giriş yazısında belirttiğine göre 1927’de 6215 sokağın adı değiştirilmiş. İsim değiştirme bir anlamda Cumhuriyet ideolojisini yerleştirmek için yapılan bir eylem olarak da görülüyor. İstanbul’un sokaklarının birbirinden ilginç, hemen hepsi içinde bir öykü barındıran sokakları var; Ahımşahım, Atgeçmez, Atlı Ases, Attandüşen Ali Ağa, Bağrıyanık, Balyemez, Bayıldım Yokuşu, Biçimsiz Merdiven, Bolahenk Nuri, Canfeda Çıkmazı, Çaçaron, Deve Bağırtan, Güvercinli Merdiven, Kahkaha Çiçeği, Kemikli Burun, Kokoroz, Nane Molla, Takatuka, Tavukuçmaz... İktidarların, belediyelerin artık isim değiştirme sevdasından vazgeçmesi ve bu İstanbul’a has isimlerin korunması gerek. Haldun Hürel’in İstanbul’un Ansiklopedik Öyküsü bir başvuru kitabı. Her baskısında da gelişeceği, eksiklerinin, hatalarının azalacağı öngörülebilir. 60.000 sokaktan ancak 2506 madde çıktığına göre gittikçe büyüyecek bir çalışma... Her yeni bakısını merakla bekleyeceğim. ? Aşk Yanığı B kalıcı olmamış. Akrabalarıyla ilişkisi de oldukça zayıf. Yani Almanya’ya, Kiel’e dönüşünde onu bekleyen bir şey yok. Dönmese kimse fark etmeyecek yokluğunu. Belki de hayatındaki boşluğu doldurmak amacıyla sadece bir an gördüğü ve o anda âşık olduğu kadını arayıp bulmaFeridun Zaimoğlu ya karar veriyor. Araba plakasından kadının oturTyra’nın kocasının eczanesini bulur. duğu şehri buluyor; Nienburg. Kuzey AlTyra’nın Ortaçağ hakkında doktora yapmak manya’da küçük bir kasabadır burası. Bir üzere Göttingen’e gittiğini öğrenir. Göttinsüre nerede bulacağını bilmeden kadını gen Üniversitesi’ni arayınca da Tyra’nın aradıktan sonra onunla bir kafede karşılaşıPrag’da olduğunu... Aşk hayatı hayal kırıkyor. Kadın onu tanımıştır. “Benden ne istilıkları ile dolu olan en yakın arkadaşı Gabriyorsun?” diye sorar. “Senin âşığın olmak el’le Prag’a giderler. istiyorum” diye cevap verir David. İsmini bir Prag’da Tyra’nın izini sürebilmek için tutkuzey efsanesinden alan Tyra evli, iki çotuğu rehber “Çek kızı” (Jarmila) David’in cuk sahibi olduğunu söyler ve bu işten vazsaplantısından kurtulması için bir fırsattır geçmesini ister. Kafeden çıkıp ayrılırlar ama aslında. Zaten bu karşılaşmadan sonra rotam David arabasıyla gidecekken yan camman da ekseninden kayar. Prag’daki kilise, da bir şey tıkırdar, önce yüzüğü, sonra mezarlık ziyaretleri, efsaneler, masallar roTyra’yı görür. Birlikte şehir dışındaki bir manın yapısı içinde tam oturmaz. Okurun otele gidip sevişirler. Sabah uyandığında romandan kopması tehlikesini bile getirir. Tyra yoktur. “Benim âşığım olamazsın” diAralarında gelişen ilişki, Çek kızı’nın büye başlayan ve “bu iş burada bitsin” diyen yüyen sevgisi David’de karşılığını bulamaz. bir not bırakmıştır Tyra. David’in aklı Tyra’dadır. Aşk yanığı aşk Kadın için bir gecelik bir kaçamak olan hastalığına dönüşmüş, saplantı halini albu sevişme David için başlangıç olur. O armıştır. Ama Gabriel’in kırık aşk hikâyeleri tık iyice aşka, daha doğrusu Tyra’ya kapılgibi Jarmila’nın ressam sevgilisi Lanetli ile mıştır. Kiel’e eski hayatına döner ama onu ilişkisi de romanda anlatılan başka aşk hiunutamaz. Tekrar Nienburg’a gider. kâyeleri de günümüzde aşkın nasıl yaşandığı, kavrandığı, düşünüldüğü gibi konulara farklı açılardan bakmak ve tartışmak açısından yeni fırsatlar verir yazara. Günümüz yaşam biçimi, bir gecelik ilişkiler, günümüzde aşkın, kadın –erkek ilişkilerinin geçmişe göre farklıymış gibi algılatsa da aslında insan varolduğundan beri pek değişmemiştir. Feridun Zaimoğlu, David’de yarattığı “yabancı”yla varoluşçuluğun temel tartışmalarını tekrar gündeme getiriyor. David, Tyra’nın izini sürerken aslında kendi varlık sebebini sorguluyor. Peşine düştüğü şeyin aşk olduğunu sansa da ulaşmak istediği Tyra ile birlikte yaşam değil kendi hayatındaki “boş”luğu doldurup anlamlı kılmak, yoksa yaşamak için hiçbir gerekçesi kalmayacak. Romanın ilerleyen sayfalarında kocasını (aslında çocukları yoktur) terk ettiğini öğrendiğimiz Tyra’nın da kendine has, varoluşuna dönük bir arayışı var. Tyra, varoluşunun Haldun Hürel anlamını dine sıkıca bağlan CUMHURİYET KİTAP SAYI 1077