Katalog

Nâzım Hikmet'in “Bütün Şiirleri” üzerine... 184265 Sözcük, 47202 dize, 787 şiir ? Necmi SELAMET Yapı Kredi Yayınları, Delta Dizisinde Nâzım Hikmet'in “Bütün Şiirleri”ni tek kitapta topladı: Kitap sırasıyla, 835 Satır, 'Benerci Kendini Niçin Öldürdü?', Kuvâyi Milliye, Yatar Bursa Kalesinde, Memleketimden İnsan Manzaraları, Yeni Şiirler, Son Şiirleri ve İlk Şiirler'ini içeriyor. Nâzım Hikmet'i, bütün olarak ilk okuyacaklara, ısrarla kitabın sonundan başlamalarını öğütlerim. İkinci baskı çıktı; üçüncü baskıda dileğim 'İlk Şiirleri'nin başa alınması... Kitabı sevinçle elime aldığımda ilk dikkatimi çeken bu sıralama oldu. âzım Hikmet, “Dünya Şairi”, 'Dünya Şiiri' konusuna gelindiğinde hakkında en çok yazılan ve konuşulan şairlerden biridir; buna rağmen Nâzım Hikmet ve şiirlerinin yeteri kadar incelendiği söylenemez. Nâzım Hikmet'in şiirlerinin ardışık okunması onun şiirlerinin daha anlaşılır olmasına olanak tanır; böylece giderek yalınlaştığını da anlamak olasıdır. Yine ilk şiirlerinden başlayarak Nâzım Hikmet'in öz ile ilgili tutarlılığı da çok önemlidir. Onun şiirlerindeki “metnin sesi”, ardışık okunduğunda birikerek çığlığa dönüşür. Konu, biraz da yansıma kuramı ile de ilgilidir ki, bir şairin son yazdığı şiir, önceki ve sonraki şiirlerine ilişkin izler taşır. “Nâzım Hikmet ve Makinalaşmak” adlı kitabımın kurgusunun temelinde bu kuram vardır. Geliştirmiş olduğumuz yazılım ile kitabı incelemenin çok sayıda veriyi açığa çıkarmasını istiyordum. Yapı Kredi Yayınları'nın duyarlılığı ile başlayan konuşmalarımız sonucu, Nâzım Hikmet'in şiirlerinin bilişim ortamına aktarılmış olarak gönderilmesi sayesinde, bu yazının 'kitap tanıtma' türünü aşacağını umuyorum... Veriler içinde, “Bu veri ne işimize yarar?” diyerek, gelebilecek eleştirileri şimdiden duyar gibiyim. Descartes, “Aklın Yönetimi İçin Kurallar” adlı kitabında, KURAL XIII'te: “Bir sorunu eğer tam olarak anlamış isek onu her türlü gereksiz kavramdan soyutlamalı, en yalın olduğu duruma getirmeli ve bir sayımdan geçirerek, olabildiği kadar küçük parçalara bölmeliyiz.” (Sf.: 73) diyor. Peki! Descartes'in 'Bir sorunu (...)' diye sözünü ettiği kuralın parçası, bizim incelememizde nerede duruyor? Şairin şiirini ve anlam evrenini oluşturan yapıdır bu sorunun yanıtı. Şiirin öğeleri doğuşundan bugüne, ayrı ayrı hâlâ bir 'sorun' olarak tartışılmıyor mu? Bu verilere dilediğiniz açıdan bakabilirsiniz: Letrizm, yapıçözüm, etimoloji, dilbilim, sözcükbilim, anlambilim, göstergebilim, sesbilim gibi... Doğal olarak, veriler, bir şairin şiirine ait veriler olduğu için, bu verilerin onunla ve onun şiiriyle ilişkilendirilerek, dizelerin, sözcüklerin, hecelerin, eklerin, harflerin, noktalama imlerinin yer, durum ve kullanım biçimlerine göre sorgulanarak yorumlanması gerekir... N “MÜDÜR” Nâzım Hikmet, sekiz kitaptan oluşan bütün şiirlerini toplam 184265 sözcük ile yazmış; toplam dize sayısı 47202. Sözcük toplamına 962 adet soru eki de dahil. 183303 sözcük kalıyor geriye. Değinilmesi gereken, tek başına bir anlam yükü olan “müdür” sözcüğü var. Bilindiği gibi bu sözcük aynı zamanda soru ekidir. 'Müdür' dizgesi toplam yedi dizede kullanılıyor. Bunlardan ikisi soru eki işleviyle, beşi sözcük işleviyle kullanılmakta. Böylece toplam sözcük sayısı 183308'e ulaşıyor... Yazılım, hem alfabetik hem de kullanım sıklığına göre farklı sözcük dizinlerini de çıkarıyor. Farklı sözcük sayısı 39100. Yeniden soru ekleri konusuna dönmemiz gerekiyor: Nâzım Hikmet 35 farklı soru eki kullanmış. 'Müdür' dizgesi her iki biçimde kullanıldığı için, farklı sözcük sayısı 39066'ya düşüyor. 'Müdür' dizgesinin kullanıldığı dizeleri yazılım aracılığıyla sorguladığımızda kullanış biçimlerini aşağıdaki gibi, tüm açıklığıyla izleme olanağımız var. Tablo: 1'i dikkatle inceleyiniz. Yazılım aracılığıyla dilediğiniz sözcük ya da dize sorgulanabilir. Bu olanak, anlam evreni ve izlek incelemesi ereğiyle de kullanılabilir. Örneğin: Nâzım Hikmet 'özgür' ya da 'özgürlük' sözcüğünü hiç kullanmıyor; bunun yerine bütün şiirlerinde 47 dizede 47 defa 'hürriyet' sözcüğünü kullanıyor. 'Hürriyeti', 'hürriyete', 'hürriyetin', 'hürriyetimin', 'hürriyetimiz' gibi ek ve çekimleriyle ise bu sözcük 106 dizede 107 defa kullanılıyor. Tablo: 1'in alt bölümünde “Şiir Adı” başlığı altında şiir isimleri ve bu şiirlerin bulunduğu sayfa numaraları var. “SF 1091”, “SF 1118”, “SF 1245”, “SF 1469” gibi dizgeler Memleketimden İnsan Manzaraları adlı kitabın sayfa numaralarıdır. Şiirler çok uzun olduğu için yalnızca Memleketimden İnsan Manzaraları'nda her sayfaya, sayfa numarası (sanal şiir adı) verdim. Diğerlerinde hem şiir adı hem de sayfa numarası görünüyor. Yazılım, her tür sorgulamada (dört çeşit) aşağıdaki biçimde sonuç çıkarıyor. Ayrıca 'sanal şiir adları' sözcük, dize, harf gibi diğer toplamların sayılması esnasında dikkate alınmıyor. 'Sanal şiir adları', ileride bu inceleme sonuçlarının bilişim ağında yayımlanması halinde, aşağıdaki gibi sorgulamalar yapacak olan kişilerin kitap üzerindeki bilgiye zaman kaybetmeden, kolayca ulaşabilmelerini sağlamak içindir. ? SAYFA 6 CUMHURİYET KİTAP SAYI 922