Katalog

Steve Jones'un ünlü araştırması dilimizde “Neredeyse Bir Balina” ile atılan adım Evrensel Basım Yayın’ın 300. kitabı olarak yayımlanan "Neredeyse Bir Balina"nın yazarı Steve Jones, yapıtında Darwin’in "Türlerin Kökeni" kitabını güncellerken evrim tartışmalarını bilim cephesinden ele almış. Darwin’in evrim kuramında bıraktığı boşluklar bilimdeki yeni gelişmelerle birlikte büyük oranda giderilmiş. sel alanı olan genetikteki gelişmeler de aynı yazgıdan kurtulamamıştır. Sosyal olayların ve alışkanlıkların açıklanmasında genlerin bir kurtuluş olarak seçilmesi, inançların, aşk ve nefret gibi birçok duygusal olayın açıklanmasında bir yönteme dönüşmesinden bahsedebiliriz. Bilimin sosyal yaşamımıza bu yönleriyle girmesi önemli bir yanılsamayı da beraberinde getiriyor. Birincisi, her şeyin çözümünün pozitifi bilimlerdeki gelişmelerin ışığında çözümlenmesini doğuran indirgemeci bir tutum ise ikincisi de bilimin politik ve toplumsal alandan gerçek anlamıyla kopartılmasıdır diyebiliriz. Birincisini ortadan kaldıracak şey ise ikincisinin gelişmesine bağlı. BİLİM HANGİ YOLDA İLERLİYOR? "Neredeyse Bir Balina" gibi çalışmaların, bilim ve bu alandaki tartışmaların halk yaşamına inmesinin bir yolu olduğunu söyleyebiliriz. Hem dili, hem kurgusu hem de güncelliği sayesinde bu yolda atılmış bir adım. Kitabın yazarı Profesör Steve Jones’un 2829 Ekim tarihlerinde İstanbul’a gelerek işçilerle, öğrencilerle, memurlarla ve her kesimden okurla buluşması, evrim üzerine söyleşi gerçekleştirmesi de bilim insanlarının bu yöndeki adımları olarak söylenebilir. Bunun temel etkenlerinden biri dünya ölçeğinde bilime olan saldırı denilebilir. Başta ABD olmak üzere, uygar dediğimiz Avrupa’da, ülkemizde ve dünyanın diğer bölgelerinde dogmatik, mistik düşünce tarzının egemen kılınmaya çalışıldığı günümüzde bilim insanlarının çabası bu kamplaşmanın önemli bir sonucu. Bu nedenlerden ötürü "Neredeyse Bir Balina" kitabı sadece bir bilim kitabı olarak değil aynı zamanda dünyadaki kamplaşma ve bilim insanlarının yönelimi açısından da önemli bir çalışma. Bilimin ve bilim insanlarının sosyal yaşamla bağlarını bu yönde kurması evrim kuramı doğrudur ya da yanlıştır demenin ötesinde somut bir anlam taşıyor. ÖNYARGILARIN KIRILMASI Darwin’in başarısı, döneminin bilimsel gelişmelerine ve doğaya gene aynı dönemin önyargılarından, dogmatik düşünce tarzından sıyrılarak bakmayı başarması olmuştur. Ve karşısına capcanlı, sürekli değişen, mücadele eden bir ortam çıkmıştır. Tüm gerçekliği ve canlılılığı ile gerçek yaşam. Bugün önyargılarımızı kırmamız için dün olduğundan çok daha fazla bilgi birikimine sahibiz. "Neredeyse Bir Balina" kitabı bu konuda iyi bir kaynak oluşturacaktır. Eğer bilim ile dogmatik düşünce arasındaki mücadelede bilim dünyasının yeni yönelimine ayak uydurabilirsek rüzgârın bizim tarafımızdan estiğini fark edebiliriz. Bilim ile toplumsal yaşam arasındaki gerçek bağı bu yönelimde aramamamız için hiçbir neden yok. ? Neredeyse Bir Balina/ Steve Jones/ Çeviren: Levent Can Yılmaz/ Evrensel/ 544 s. SAYFA 13 ? Fırat ÇARALAN Çok uzak olmayan bir zaman gelecektir ki, insanın ve öteki memelilerin karşılaştırılmalı yapısı ve gelişmesi ile çok içlidışlı olan doğa bilimcilerinin, bütün bu türlerin her birinin yaratılışın ayrı ve bağımsız bir faaliyetin nesnesi olduğu fikrine inanmış olmalarının şaşılacak bir şey olduğu düşünülecektir." (Charles Darwin–İnsanın Türeyişi) “... K arşılaştırmalı anatomi, 1870’li yıllarda önemli bir gözlem ve inceleme metoduydu. Aynı türden ya da farklı türden canlıların organlarının birbirleri ile olan benzerlikleri ve farklılıkları üzerine kurulan bu çalışma o dönem açısından evrim kuramını güçlendiren birçok kanıt sağlamıştır. Ve Darwin’e bu sözleri söyletecek yeterli bilimsel buluş, bilim çevrelerinde bazı tartışmalar devam etse de ortaya konmuştu. Gerçekten de çok uzak olmayan bir zaman diliminde bilim önemli adımlar attı. Peki Darwin’in ‘kehaneti’ bilim alanında doğrulandı diyebilir miyiz? Bugün herhangi bir üniversitede karşılaştırmalı anatomi dersine giren bir öğrenci herhangi bir yaratıcı olmadan canlılığın yapısı ve gelişimini çok rahat öğrenebilir. Bu açıdan ‘kehanet’ doğrulandı diyebiliriz. Ama Darwin’den günümüze yürüyen evrim ve yaratılış tartışmalarına baktığımızda durumun bu kadar basit olmadığı görülecektir. Bunun nedenlerini, sosyal yaşamımızı belirleyen, siyaset, eğitim, yoksulluk... kısacası daha geniş bir alanda arayabiliriz. Peki teorinin, bilim alanında her gün yeniden doğrulanmasına, eksiklerinin giderilmesine rağmen sosyal yaşantımızda tartışılmaya devam etmesinin nedeni ne? İnsan ve diğer canlıları açıklarken, durağanlık düşüncesi yerine değişim fikrini ortaya koymak, evrim teorisini 150 yıldır siyaset alanında bir tartışma konusu yapan belki de en önemli etken. Din üzerinden siyaset yapanları CUMHURİYET KİTAP SAYI Steve Jones, yapıtında Darwin’in "Türlerin Kökeni" kitabını güncellerken evrim tartışmalarını bilim cephesinden ele almış. korkutan da bu değişim fikri olsa gerek. Evrim karşıtı yayımlanan kaynaklara ve söylemlere baktığımızda (düne göre bu faaliyetlerinde önemli bir artış vardır) saldırının özünün evrim kuramının bu açılımına dönük olduğunu söyleyebiliriz. Bilim insanlarının sosyal yaşamla kurmaya başladıkları bağda evrim karşıtlarının bu faaliyetinin önemli bir etkisi olduğu görülebilir. Ve bu durum birçok açıdan önemsenmeye değer. Hem düşünce ve fikir hayatımızdaki etkileri hem de pratikteki sonuçları açısından. Profesör Steve Jones’un Evrensel Basım Yayın’dan çıkan "Neredeyse Bir Balina" kitabı iki açıdan da önemli bir çalışma olmuş. BİLİM ALANINDA ÖNEMLİ BİR ADIM Evrensel Basım Yayın’ın 300. kitabı olarak yayımlanan "Neredeyse Bir Balina (Almost Like A Whale)"nın yazarı Steve Jones, yapıtında Darwin’in "Türlerin Kökeni" kitabını güncellerken evrim tartışmalarını bilim cephesinden ele almış. Darwin’in evrim kuramında bıraktığı boşluklar bilimdeki yeni gelişmelerle birlikte büyük oranda giderilmiş. "Türlerin Kökeni" kitabının kurgusuna sadık kalınarak hazırlanan kitap evrim kuramını güncelleştirirken aynı zamanda günlük yaşamdan ve bilimdeki, özellikle genetikteki gelişmelerden seçtiği örneklerle herkes tarafından okunabilecek bir yapıt ortaya çıkmış. Örneğin evrim teorisine ilişkin en ilginç kanıtlardan biri AIDS’e 882 yol açan HIV virüsü örneği. İnsan ya da gelişmiş canlıların evrimini incelemek milyonlarca yıllık bir süreci incelemeyi gerektirir. Oysa HIV gibi virüslerin evriminin çok kısa bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşiyor olması bu zaman dilimini bir insan ömrüne indiriyor. Teknik ilerlemeler ve genetik bilimindeki gelişmeler bugünkü HIV türlerinin tek bir atadan evrimleşerek çeşitlendiğini görmemizin kapılarını açtı. HIV örneğinde olduğu gibi toplumsal yaşamımızda çokça tartıştığmız konuların başka yönleriyle yeniden ele alınması kitaba ayrı bir güncellik kazandırmış. Bilgilerin güncel olması kadar siyasi arenada konunun da güncel olması kitabın dönemsel güncelliği ile açıklanabilir. Evrim ve yaratılış tartışması ülkemizde olduğu gibi tüm dünyada farklı biçimler altında olsa da yürüyor. Evrim ve yaratılış tartışmasının bilimdeki boşluklar üzerinden yürüdüğü göz önüne alınırsa kitabın, bu alandaki tartışmalarda önemli bir kaynak olacağını bugünden söyleyebiliriz. SOSYALl YAŞAM VE BİLİM Bilimin sosyal alandaki kullanılışı birçok kötü örnekle hafızalardadır. Bundan Darwin’in evrim kuramı da nasibini almıştır. Özellikle güçlü ve sağlıklı olanların hayatta kalması, zayıf olanların elenmesi görüşü bir sosyal olay olarak insan yaşamı için de model seçilmiştir. Çağımızın önemli bir bilim