Katalog

? likler... Çok katlı kurgunun anlam düzlemindeki bu izlekler, evliliklerin, iş yaşamlarının ve kurumların, arkadaşların, tekdüzeleşen cinselliğin, annebabaçocuk ilişkilerinin, şehir ya da kasaba yaşamının insanı nasıl kilitlediğini, zaman ilerledikçe kendinden uzaklaştırdığını, kendine yabancılaştırdığını imler. Çözüm; gitmek, uzaklaşmak, kaçmak; yollara düşmektir. Ama, bu; roman ilerledikçe silikleşir ve okurun zihninde, çözüm yerine soru işaretine dönüşür. İşte bu özgürlük arayışı süreci ve sonuçlarına dair göndermeler de romanın ana temasıdır. Romanda, kimi zaman roman kişilerinin kendi hikâyelerinin ağır bastığı anlam katmanlarında, kimi zaman da bu katmanların kesiştiği noktalarda işlenen ortak motifler vardır. Kadına bakış, kadını yaşam içinde konumlandırış bunların en belirginlerinden biridir. Asım’ın eşi Nezahat de, Turgay’ın eşi Sema da erkek dünyasını kuşatan, erkeğin özgürlük alanını daraltan; bir türlü memnun olmayan, başkalarının gözündeki algılanışa, statüye öncelik ve önem veren, tekdüze yaşam sürülmesinin önemli gerekçelerindendir. Cevat’ın sevgilisi Şebnem’in romandaki diğer kadınlardan farklı bir işlevi vardır. O, evli ve bir çocuk annesidir, eşi ile olan ilişkisi ile sevgilisi Cevat ile ilişkisinde iki farklı davranış sergiler. Birinde suratsız, mutsuz, görev bilinciyle hareket eden; diğerinde neşeli, duygusal, yakın, samimi, bedeninden de haz alan bir kadındır. Oysa, eşinden ayrılacak olsa yine düzenli bir ev hayatı kurmak isteyecek, resmî birliktelik beklentisi içine girecektir. Farklı olanı ararken, onu bulup kendine uydurma, benzetme sürecini işletecek ve biraz önce sözünü ettiğim davranışlarındaki çelişik ve karşıt durumu belki yine yaşayacaktır. Şebnem’in işyerinden oda arkadaşı Asuman, kuralcı, soğuk, mesafeli ve yalnız bir kadındır. İçten içe Şebnem’in işveli cilveli konuşmalarını eleştirse de onu kıskanmaktadır sanki. Ama otoriter duruşunu asla bozmaz. Turgay’ın ve Nurbay’ın annesi de çocuklarının üstünden elini eteğini çekemeyen, kontrolü ellerinde tutmak isteyen, bu davranışlarıyla çocuklarını da sakatlayan annelerdendir. Burada, kadın, anne rolünde yine kuşatan, kısıtlayan kişidir. Nurbay’ın annesinin durumu biraz daha farklıdır. Nurbay, kasabada doğmuş büyümüş ve orada yaşamaktadır. Evlenmemiştir. Annesinin derdi ona bir kız bulmak, bir yandan kendini de rahatlatmaktır. Burada, çıkarcı sevgiden söz etmek yanlış olmaz sanki, seven anne dahi olsa. geçimi sağlayan, tekdüzeliğin bir parçası, zorunluluktur. İş ve eş kelepçelerinden kurtulmak için bisiklet yolculuğuna çıkar Asım, Turgay, Cevat ve Cevat’ın kasabadaki arkadaşı Nurbay. Amaç, kaçmaktır. Her biri kendince farklı, ama temelde aynı gerekçeyle bu yolculuğa çıkar. Asım, emeklilikle biraz da olsa yaklaştığı özgür zamanlarında, kaybettiği kendini aramayı, kaygıları ve sıkıntılarından, en önemlisi, çocukluk düşlerinden beri peşini bırakmayan korkusu/kâbusu Gamba’dan kurtulmayı; Cevat, yaşamına giren ve iyiden iyiye etkilenmeye başladığı Şebnem’den uzaklaşmayı; Turgay, hem işi hem annesi hem de eşinden uzaklaşıp nefes almayı, bunu başarabildiğini kendisine ve arkadaşlarına göstermeyi; Nurbay, kasaba ve anne hapsinden firar etmeyi amaçlar. Nurbay, kasabaya ve kasabadaki yaşama; diğerleri de kente ve kent yaşamına hapsolmuştur. Geleneklerin ve modern hayatın ortasında yalnız, yabancı, uyum sağlar gibi görünen; ama içlerinde, bunun acısını yaşayan dört arkadaş, çıktıkları bisiklet yolculuğunda, özde, kendilerini arayacaklar, arınacaklar, eğer mümkünse, mutsuzluklarını giderme yollarını bulacaklardır. SONSUZ KAÇIŞ Yolculuk esnasında, ileri ve geri gidişlerle romanın aktığı yatak iyice genişler. Çünkü, kasabada sıkışmayı yaşayıp, çıkışsız kalıp da kurtuluşu sonsuz kaçışta bulan İlhan; mekân değiştirerek kurtulmayı düşünmüş, güneyde Grida Camping’i çalıştıran Kadir Bey, başka bir yeri çalıştıran Meltem Hanım; Asım’ın Çayırlı notları ve bu notlardaki kişilerle romanın göndermeleri daha da çoğalır. Teknolojiden uzak durma kararı alınsa da çağın hastalıklarından haber alma hastalığına yenik düşen roman kişilerinden birinin cep telefonunu açması ile yaşananların yönü değişir. Diğer kişilerin de çözülmeleriyle, değiştiği yönde akış devam eder. Bir kurumun içten içe çürümesi, hantallaşması ve işlevsizleşmesi; otobüs yolculuklarının değişen alışkanlıkları, muavinler, molalar, mola anonsları; orta sınıfın hayalleri, yaşam biçimlerine dair simgeler; toplumun gözetleme ve dedikodu üretme merakı; erkek çocukların cinselliği, kadın bedenini tanıma, keşfetme anları; alışkanlık haline gelen cinsel birliktelikler ve en önemlisi Asım’ın peşini hiç bırakmayan “Gamba”, romandaki diğer motiflerden bazıları. Bunların tamamı, satır aralarında, bireyin ve toplumun değişim ve dönüşüm sürecine dair göndermeler de yapar elbet. Romana adını veren Gamba da, bireyi hapsedenlerin toplamının simgesidir sanki. Farklı okuma pencerelerinden okundukça romanın derinlerinde yatanlar iyice su yüzüne çıkacak, çıkarılacaktır. Cemil Kavukçu’nun bu romanının böylesine anlam üretkenliği var çünkü. Yol, yolculuk, kaçmak kaçamamak derken, satır aralarında, cümlelerin altında yoğun ve derin göndermeler saklı. Daha derin ve detaylı okumaları hak eden “Gamba”, kurgusu, dili, anlatımı ve anlattıkları ile okuru besleyecek romanlardan. “Pazar Güneşi” ile başlayan Cemil Kavukçu öykücülüğünde “Uzak Noktalara Doğru” sonra da “Başkasının Rüyları” nasıl iki ayrı eşik, kırılma noktası, dönem geçişi ise; “Gamba” da yazarın romancılığında bir eşik, kırılma noktasıdır diyebilirim.? Gamba/ Cemil Kavukçu/ Can Yayınları/ 335 s. 834 SAYFA 9 KISITLAYAN, ENGELLEYEN... Bu kadınlardan başka, daha yüzeysel işlenen kadın tipler de var romanda. Cevat’ın eski sevgilisi Nur, ilişkilerinin ilerlemesi üzerine başka bir kimliğe bürünüp Cevat’ın korktuğu, bağımlı kadınlardan biri olur ve Cevat ondan uzaklaşır. Turgay’ın iş yerindeki koca arayan Yeşim, Turgay’ın annesi ve kız kardeşi... Bu kadınların hepsi, ister evliliklerin içinde, ister evliliklerin dışında olsunlar, rolleri değişse de, kadının erkek algısındaki konumlanışı, anlamlandırılışı aynıdır. Kadın; kısıtlayan, engelleyen, kuşatan! Bu adlandırmalar, sadece kadınlar söz konusu olduğunuda değil, diğer izleklerden biri olan iş yaşamı için de kullanılabilir. Asım, emekli olunca bir kelepçeden kurtulur. Turgay ve Cevat’ın şimdilik böyle bir çıkışı yoktur. İş, insanı tüketen, sadece CUMHURİYET KİTAP SAYI