Katalog

Hangi inançtan olursa olsun, hangi düşünceden gelirse gelsin Türküyle, Kürdüyle, Lazıyla, Çerkeziyle, Yörüğüyle, Cingenesiyle Anadolu halklarının kimliğini oluşturdu i9i5Çanakkale Savaşları... M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Çanakkale kimlik kapımız (2004) tlkı Ataturk ve Çanak kale Savaşları Araştırma Merke 71 Muduru Mete Tuneoku baş kanlığında bılımcı asker, or mancı kazıbılımcı, aralarında kadın bulunmayan 011 beş kışı lık bıı gı ııp tar ıfınd ın ıkıncısı M Kemal İııtkun la Ncsıın Ne batı nın katkılaııyla ha^ıılanmış Ders Notlan'nda herhangı anla tıııı bırlığı kaygisi gudulmtdığı bu nedenk hcm genel bakışta hem de anlam butunlu&u oluş turnıa bağlamında kıtabın ya malı bohça (cklcktık) bu ko num sergıledığı goruluyor1 Boyle bır çalışmanın yoniunı çok daha latklı olmalıyılı Ders Notları'nda ornegın şoyle denı yor Ingılız çıkaıınalarmı daha once habcı alan 9 Tumcn Ko mutanı ıçın bu Linrın veıılme sınde geç kaldığı ve tereddude duştugu akla gckbılırse dc as lında tumenın gcııiş soıumluluk bolgesınde durumun bıra/ daha aydınlanmasına gereksınını duy ması nornıaldı (56) 9 I uıııen Ko mutanı kımr1 Mustafa Kcmal' Ne denıek ısrıyor bu batırlaıın ya7arı) Mustafa Kemal ın Arıburnu Savaşları (Gunumuz Turkçesı Nurer Uğur lu Orgun 2005)adhsa vaş raporları kıtabıyla Uçuncu Kolordu Ko mutanı Esat Paşa'nın anılarını okumuş mu bunları ya/an kışı J Olayları yaşayanlar, ya/ann sav larını çurutuyor çunku 1 Dıyeceğım, hurafe kımıleyın lutaplara da sızabdır O zaman bırıncı elden tanıklıklar kuşkıı sıi7 buyuk oncm tasıyacaktır Bu ı,erçevede Çanakkale nın ıkı komutanının anılarının ayrı bır oncm ta^ıdığı kanısındayım ben Bunlardan bırı Çanakkale Sa vasjarı'nda 3 Kolordu Komu tanlığı yapan Esat Paşa (Bul kat), otekı de 9 Tumen Komu tanı Mubtafa Kemal (Ataturk) Ister anılarda ycr albin, ısterbe bılımın dıle getuışınde olsun, bakmakla gormek apayrı edım ler1 Baktığınızda da algılarsınız elbet, olguyu, nesneyı otesınde boyutlannı da kavrayabılırsınu onun, uzamsal oylumsal yanla rını Ne kı so7 konusu nesnenın ya da olgunun otekı nesnelerle olgtılarla ılışkısını, bu ılı^kılenış sonucu ortaya çıkan larkları, or tusen, ayrışan yanları algılaya bıfmck, sozun o/u o nesneyı ya da olguyu tanımlayabılmek, yerlı yerıne oturtabılmek bakarak değıl, gorcrek ustesınden gelı nebılecek bır ış Yoksa herkcs, bır yerındeıı bıldığınce anlatmaya gırışebıhr (, anakkale yı (, unku hcnıcn her aılcnın (, anakkak yk ılgılı bır anısı oldıığu ohcağı kestınlebı lır Bu, ^u denıek 1 urkıye cog latyasında herkesın bır Çanak kaksı var1 Nasıl vaı bakılmış olarak mı goıulmuş olarak mı^ Ama bcn, ozdlıkk ıkı komuta nın goru^leıınc davanarak Ça nakkale ye bakmanın, sonrasın da y<rh yerıııc otuıtaıak Çanak kale yı gormenın çok d ıh 1 sağ lıklı olacajjı kanısındayım şece^ını gosterıyordu " "Bu er tesı gıın oğrenılınce 5'ıncı Ordu Komutanı Lıınan von Sanders, 3'uncu Kolorduya kııvvet gon derebılmıştı " (56 64) Mustala Kemal ıse Arıburnu Savaşları nda Ordu Komutanı Sanders'ten şu satırlarla so7 edı yor "Lıman Paşa Hazretlen, Do kuzuntu Tumen tarafından doğrudan dojruya kıyının sa vunuıabi açısından alınmış olan dıi7enlemeyı onaylamadılaı Saygıdcger komutan, kıyıyı zayıf bıılıklerle go/ettırerek buyuk kısmını gcrıde bulunduımak duşman karaya çıktıktan sonra gtrıdckı ycdcklcrk ve sungu hucumuyla kaıaya çıkacak olan duşmanı dcnızc doknıek goru şunu tavsıyc cdıyorlardı (23 24) Bırıncı Dunya Savaşının an laşıııalı devletleı 1 olarak ışbırlığı ıçındc gorev yapan Turk Alman askcrlcrı arasında yaşananlaı a başka boyutta ycnı den bıı goz atalım Mustafa Kemal anla tıyoı yıne B elgesel sınemacia ılk yo nctmcnlıg'ım Çanakkale ıle başladı 1993 94 "te eylemlı tıyatroyu bırak tığım yıl Daha oncelcrde çeşıt lı aralıklaıla dort kc7 metnını ya/mıştım 'Çanakkak Kımlık Kapıınız yoncttığım ılk ya/dı ğım bcşıntı Çanakkale belgcselı oldu Gelıbolu Yarımadası larıhı Mıllı Parkı'nı ılk olarak 1985'te ^ıyaıet ettmı Çanakkale savaşla rının yetmışıncı yıldonumun de 1995 te seksenıncı yılda da Cıelıbolıı Yarımadası ndaydım Son olaıak ıkı lıalta once oıalaı daydım bıı ke/ de doksanıncı yıldonutnunde 1 ler ke/ınde, savaşın taııhsel gclışımını ı/lcycrck ayrıntılı bı (,1111de dolaştığunı soyleyebılı rım Son gıdışımdc yapım yo nctmcnı arkadaşım Okaıı Çan «,1li le olası bıı Çanakkale belge selı ıı/erınc duşuncc gcvışlerı de getııdık bulıkte 5ju uc paragrafra (, ınakkale, Gclıbolu deyıp duruyuruııı ya, aslmda tıım yırmınu yu/yılın yazgısını belırleyen kılıt adlar dan bııı bu Oyle ya Çanakkale, yalni7 Bırıncı Dunya Savaşı'nın akışını değışümıcdı yanısıra 1917 Devrımı ne ardından Ana dolu thtılalı'nc yeşıl ışık yakarak sonueta antıcmperyalist savaşlar ça£ını da başlatmış oldu Bunun yanında Anadolu halklarında ıılııs olma bılıncını de ııyandırdı Hangi inançtan olursa olsun hangi dıışunceden gelirse gelsin Turkuyle, Kıırduy le, Lazıyla, Çeıkenyle Yoru Ğııyle Cingenesiyle Anadolu halklarının kımlığını oluştuıdu 1915 Çanakkale Savaşları ANILARDA ÇANAKKALE SAVAŞLARI lhsan flgar Nurer Ugurlu ta rafından yayına ha/ıılanan Esat Paşa'nın Çanakkale Savaşı Hatıraları (Orgun ıkıncı basım, 2003) tarıhbel akı^ içinde bu tunsel bakış yonunde okura su verdım " (30) Mustafa Kemal 25 Nısan'ı, ayrmtılarına ınerek anlatırken bunu roman bıçemındc kaleme alınmış bır savaş oykusu olarak da oruntuluyor sankı Mustafa Kemal, bır yazar olarak da dık katı çekıyor anlatısıyla Artık o ruzgâr kanatlı bır komutandır bu olum kalım gunlerınde Savaş ınsanla ınsan arasında Savaşta yalnu kahramanlıklar, yığıthkler yaşanmıyor bu neden le Ustelık bırlılderımızde Arap askerler de var 72 Alay Komutanı Bınbaşı Munır, Tumen 19 Komutanlığı na yanı Mustata Kemal'e ya7i yor "(Askerlerın) manevı guçlc rı son derece bozuktur ' labur 2 Komutanı Huscyın Rı/a bıldı rıyoı "Alay 3 3 savaşmıyor kaçı yor" Alay 3 5 Komutanı Yarbay V'vkı bıldırıyor " Avcilarımızı yeıleıınde dıırdurmak ıçın son derece şıddet kullanıldıgı haldc, yıne kaçınalaıuı aıkası alınamı yor" («1 82 83) Mustafa Kemal, bır soylenee kahramanı, ışte yanıtı Karşımızda bulunan duş manı bıre kadar hepımi7 ole rek, ne bahasına olursa olsun, denue doknıek gerektığı vıcda nı kanısındayım Durumunııı/ duşmana gore /avıl değıltlıı Duşmının manevı gucu tama men \ok ıılmuştuı buıeklı ola rak sıptr yapnıakh kendısıne bır sıgınak aramaktadıı Bal kan utaneinın ıkınei bıı evresını gormektense, burada olmcyı yeğlemeyenlerın bulunaeagını kesınlıkle kabııl ctmem Şayet boykleıının olduğunu scvınlı yoısani7 hemen onları ellerı mızk kurşuna dı/elım ' (95 96) Ya kahranuınlıklat (25 Nı san) savaşıyla Arıburnu eephesı başaıısmın temelını kuran ve lngıli7İerın dırencını kıran, planını yok eden ozellılde, Conkbayırı uzennden duşma nın kanatlarına hareket ve sal dırtılmaktan dolayı pek çok et kılcnen askerının mertçe saldı rısıyla bu stratejı etkısını çok gu7el bır başarıya ulaştıran, 57'mei ve sonıa 27'ıncı Alayla rın olağanustu hi7metkrı ve fe dakâılıklarıdır Ulusal savaş tarı hımi7de yer almaya gerçekten layıktırlar" " Gostcruen yığıt lık gerçekten ovulmeye değer dır Hepıni7i kutlarım " (72) Mustata Kemal tek tek erlerı de onurlandırıyor "Gecc karanlıkta yaralıları dolaştığım sırada, Mehmet Ça vuş adında bırının duşmana hu cum sırasında elındekı silahının kullanılama7 hale gelmesı U7erı nc, hucumu taşla surdurduğunu anladığımdan hemen orada adı geçenın nışanla odullcndırıl mebinı rica ettım " (12) Komutanı Esat Paşa da Mus tafa Kemal'ı unutmayacaktır el bette " Mustafa Kemal Bey'e, pa dışah adına vermeye yetkım olan Gumuş tmtıyaz Madalyala rından bıribinı goğsune astırdı ğım gıbı ayrıca nır altın ımtı yaz madalyası da verılmıştı " (75) Kuşkıı yok kı, bu savaşlarda saldırgan emperyalızmın asker lerı de vardı Demek bır de dı şarıdan bakıldığında goruncn yuzu var Çanakkale nın' Ama yıne de onlar Çanakkale'nın dı şından olurlar, bızse 1 urk'u Kurdu Çerkezı, La7i, Yorıığu, Çıngenesı tum halk Çanakka le'nın ıçmden oluruk 1 Evet, (, a nakkale'nın ıçındeni7 bı/ 1 • SAYFA 31 (Al ÇANAKKALEYE BAKMAK, ÇANAKKALEYİ GÖRMEK... Bunca oncmlı kımlığe sahıp, tarıhbel ışlevı bulunan Çanakka le gcrçcklıgının ıçerıden, dışarı dan kuıcalanmaması olası mı? Çanakkale Savaşları'nın geçtığı yerlerde kendılıg'ınden rehberh ğe gırışen kımılcıının ışı hurafc ye vardırdığı haberlerı de bu yonde ele alınmalı bana sorarsanız Oyle ya emperyalızm, ulaşa madığı cığere ne dermış'1 Hura fe1 Çanakkale Savaşları'na hura te karıştıranlaı, emperyalı/mın ekmeğıne yağ çalmıyor (surmu yor) yalnız, maşalığını da yapı yor onun' Çanakkale Savaşlarmın geçtı öı yerlerde rehberlerden gelebı lecek hurafeyı ortadan kaldır makta ıkı kuruma buyuk gorev duşuyor Mıllı Park Yonetımı, Çanakkalt Onsckız Mart Unı versıtesı Andığım bu ıkı kurum ışbırlığıne de gırışmış Alan Kılavuzluğu Eğitimi Ders Notları ıle Alan Kılavuzluğu Eğitimi Ders Notları Krokileri u I r A r. nuluyor Hatıralar'a bır "On soz" ya7an îhsan Ilgar, şu notu duşmu^ "GtneraJ Lsat Bulkat doıt cıltlık hatıralarını en ufak ayrıntılarına kadar yazdığı halde yayımlamak ıstememıştır Ya yımlamayışının nedenı, tevazu kadar hayatlaıı boyunca buyuk tanıdıkları veya sonradan buyuk gorev almib, ınsanları ıncıtmek gıbı bır art duşunceye sahıp ol mamalanndandır " (14) Hatıralar ın ılk olarak, olayların uze rınden altmtş yıl sonra 1975'te yayımlanı^ı dıkkatı çekıyor 7a ten "25 Nısan'da çıkarmanın baş lamasına rağmen Beşıncı Ordu Komutanı, nâlâ duşıııanın esas olarak neıeden buyuk kısmıyla yuklencccğını kestırememıştı O, hâlâ Muttelıklerın adanın en dar yerı olan Bolayır kıyıları na saldırıyı bekl(ıyordu) " (45) Oysa "cepheden alınan bılgı ler ordu kumandanı Lınıan von Sanders'ın duşunduğu gıbı, çı karmanın Bolayır kıyılarında ge lrşmcyıp Gehbolu Yarımadası' nın Adalar denmne bakan Suv la ve Seddulbahır arasinda gelı manyalı Bınbaşı Ray mond un) ordu komu tanının ıste ğı nedenıyle yanımda bu hındurulması gere^ı tekrar edıklı Boyle ce adı geçen seyırcı ve ko nuk olarak bu lunuyordu" "Bırlıklenmı 7in ve duşmanın durumunu gosterır bır krokı duzenlemesını emreyledım Baştan sona yanlış bır durum çizuı Askerı goru şu 1500 metre onumu?de bulu nan tarafların durumunu sapta yamayacak kadar dardı " "En sonunda adı geçenın hıı,bır ışe yaramayacağını, kendısıne baş ka bır gorev verılmcsı gerektığı nı kolordu komutanına sun dum " (87) ÇANAKKALELİ OLMAYAN VAR MI SU YURTTA? Oyleyse duşmanın 25 Nısan çıkarması goz gore gore gerçek leşmıştıı Gerısını Mustafa Ke mal'den dmleyelım yınc " Çıkartma geıçek olduğu na, duşmanın ısterse az olsun, kıyıya yerleşmesıne yol açma mak gereğı de açık olduğuna gore, daha çok zaman oldurerek Gelıbolu'dan tumenın hareket etmesıyle ılgılı kesın emır bcklemek, savaş koşullarıyla bağdaşa mazdı Duşmana saldırmaya ve tumenın oncmlı kibmını yıne Bıgalı (,evresınde hareket emrı ne ha7ir bulundurmaya karar