Katalog

Tahar Ben Jelloun'dan "Işığın 0 Kör Edici Yokluğu" Işkenceye ve bağnazlığa karşı onurlu direni: l.ıh.ıı lkn |ı lloıtn ()K()KH)I( 1 YOKU C.L $• Wmk islami toplumlardaki yönetim zaaflarını öğrenmek isteyen herkesin okuması gereken bir kitap. Yazarın kendine özgü anlatımı sayesinde hiç sıkılmadan, yorulmadan, birçok yeni bilgiyi de öğrenerek kitabı bir çırpıda okuyorsunuz. Son günlerin kendi kulvarındaki en düzeyli ve en çarpıcı romanı, Işığın 0 Kör Edici Yokluğu'. O Tufan ERBARISTIRAN " Ölum ya^amı durduramaz Kitaptan. ve Saray ınceden eleştırılır Kıtapta ışkcnccnın baskının psıkolojık dayatmanın uç noktalarını gomyorsunuz Bır ınsanın baskılara dayanma/dırenmc gu cunu belırleme açısından (acı da olsa) ıyı bır ornekle karşılaşıyoruz Mahkumlann kaldıklan yerı tanıyalım once " Nctıccde uç metre boyunda bır buçuk metre genışlı ğınde bır hucreydı Ozellıkle alçak yapd mıştı, bır ellıyle bır altmış arası s/12 ' Mah kumların boyle bır hucreye 'mezar' demele n son derece doğal Kendınızı kutu gıbı kuçucuk bır yere adeta tduştırdmış gıbı du yumsayın, burada ışık da olmasın Bunu duşunebılır mısınızı> Işığın olmadığı bır yer de yırmı yıl yaşamak Insanın ınanası gel mıyor Bakın ışığı nasd ozluyor mahkumlar Kısacık bır saat boyunca gozlerımı hatta ağzımı da kocaman açtım olabddığınce çok ışığı yutabılmck ıçın s/21 Insan hakları nın temelden ıhlal edıldığı ınsanı değerle rın tamamrnın yok sayıldığı yaşamın en ku çuk parçasının bıle unutulduğu dıınya dışı bır yerdır burası Burada nt olduğu belırsız sulu bır ycmek bır parça bayat ekmck ıle karınlannı doyurmak, yaşamak /orıında ka lan bır avuç mahkum vardır tslamı duşunceyle yonetılen toplumlarda benzer acıların/dramların yaşandığını tarıh boyunca bdıyoruz Reform edıl(e)memış ortaçağ yapısında kalan bır ınancın varacağı uç noktadakı bır acının/dramın goruntusu dur okuduklarımı? adeta Ikısı bır butundur, ayrılamaz bır yaz gıya sahıptır Kuçucuk hucrelerde yaşayan mahkumlar delırmemek ıçın bırbırlerıne fdtra cınsellık, kutsal lutap gıbı konuları açar karşdddı sorıı sorarlar Ln dgınci ıse bırbırlerıne anlat tddarı fılmlerdır Evet yanlış duymadınız boyle bır ortamda sınema fılmı anlatarak yaşamda kalmayı başarırlar Ilk bakışta şa şırtıcı gıbı gorunse de, yaşamın kuçuk anla nndan cesaret almak adına yapdan bır davranıştır bu Bazen de masal anlatırlar karşı lik.li, saatlerce bıkmadan usanmadan Duş lerın fantezdenn sonsuz labırentlerınde kaybolurlar Kıtabın bu bolumlen tra )dt/komık bır atmosfer ıçınde yazdmış YAŞAM MUCADELESİ Ydlar boyu suren karardık, sessızhk, açlık ve baskı sonucunda ıçlerınden bırçoğu er ken olur Her nc yaparlarsa yapsınlar 23 mahkumdan ancak 4'u vaşamda kalmayı başarabılır Dığerlerı duygularını ve uslannı kaybederek yaşama veda ederler Bu ınand maz yaşam mucadelesınde bazen dıanetler kavgalar olur aralarında Işık ozgurluk, ya şamak uzerıne olan umutları bazen ınsa noğlunun en zayıf olduğu konulardır Yo netıme yakın olmak ıçın arkadaşlarına su reklı yalan soyleyen sadece kendını dıışu nen mahkum sayısı hıç de az değddır îha netın tarldı bır boyutu gozler onune serdır bu karanlık hucrelerde Bıreyın dayanma gucu tukendığınde ortaya kışılık sapması çıkar Kıtapta bunun çarpıcı orneklerını go ruyoruz Artık ne adımız ne geçmışımız ne de geleceğımız vardı Her şevımii' yok olmuş tu Bıze sadece derımız vc aklımız kalınış tı s/18 ' Içınde kaldıklan hucre kolayca tanıiTda nan bır ver değddır Hucre yaşayan bır or ganızmadır adeta Mahkumun uzerıne acı masızca çoken onıı yalnızlığa ıten, bedenı ne/ruhuna bmbır turlu acıyı yağdıran bır yarı canlıdır sankı Mahkundar bazen ko nuşurlar hucreyle onunla dost olmak ıster DUŞ KIRIKUĞL as Kralı 2 Hasan ulkesıne toprak reformu adı altında bırtakım yenı hklcr getırmek ıstıyordu 1963 se çımlerını kaybcttı ve 1965 yılında başlayan ayaklanmalar nedenıyle de ıktıdarı tek başına ele aldı Fas ve cıvarındakı ulkeler sosyal ve sıya sal değışımlere temelden kapalıydılar Buna sıyası yonetımın çcşıtlı başarısızlddarı da eklenıncc Kral Hasan'ın dıktatorluğu kaçı ndmaz olmuştu Sonrakı yıllarda ışler ıyıce çiğrından çdcmıştı 10 Temmuz 1971 gunu bazı subaylar Kral Hasan'ı oldurmek ıçın suıkast duzenlemışlerdı Başarısız olan bu suıkastı gerçekleştırenlerın bir bolumu ol dunılmuş, bir bolumu ıse cezaevınde dğır koşullarda yaşamaya mahkum eddmıştı Ta har Ben Jelloun boyle bir olayı bınncı ağız dan dınleyerek romanlaştırmış Iazmamart zındanlannda 23 kışı yıllarca ışık gırmeyen hucrelerde kalmak zorundadır F Kıtap bırıncı tekıl şahıs ağzından yazıl mış Boyle olunca da dehşctın buyukluğunu daha lyı anlıyorsunuz Anlatıcı monologlar de duygu ve duşuncelerını dıle getırırken bır yandan da sıyası sıstemı sorgular Kral C U M H U R İ Y E T K İ T A P Bugun hâlâ krallıklar şeyhler fetvalar hadısler prensler ıle yonetılen Islam ulke lerınde değışen ne var kı < Ozgur duşun * cenın bdım ve sanatın kabul gormedığı her turden yendığın ve çağdaşlığın tedır gınlılde karşdandığı bır toplumun kalkın masını beklemek kocaman bır havaldır Bdım vt sanatın yerınc sdahın/terorun one çıktığl, felsefe ve ozgur duşuncenın yerıne bağnazlığın kok saldığı Islam toplumların da her konuda duş kırıklığı vaşamak kaçı ndmaz bır sondıır Portekızlı yazar Jose Sarama go nobel odullu 'Korluk adlı ro manında gozlerı gormeyen bır toplumun yaşadığı dramı anlatı yordu Benzer ıfadelerın bu kı tapta da yer aldığını ımleyelım Kor olmuştum Zaten bunun ak sını kendıme nasd kanıtlayabdır dım kı t Gormeden goruyor dum s/47 Anlatıcı/mahkum gorme yeteneğını kaybetmıştır, gormeyı unutmuştur adeta Bu çarpıcı anlatım sayfalar boyunca suruyor Kuçucuk bır hucrede ( mezar) ış/gd hdsrer katarak yaşa mak gozlerını kıdlanamamak Genelde 'gece oltıyor denır oy sa orada gete olmuvordu daıma vardı, hep oradaydı s/10 Gece bızı gıydırıyordu s/11 Hucredekı yaşam bılınen tanım sallığın dışındadır artık Orada alışkın olmadığımız garıp hatta Islami toplumlardaki yönetlm zaaflarını öğrenmek isteyen urkutucu bır yaşam vardır Huc herkesin okuması gereken bir kltap Tahar Ben Jelloun un roreyle mahkum ozdeşleşmıştır manı 739 ler, ama bunu başaramazlar Hucre oyle bır 'şeydırkı' sadece onun ıstedığı olur onda acıma affetme gıbı duvgular yoktur Ora da var olmadan var olmak s/12 Bıreyın algdama gucu bır şeye yaramaz artık bellek kaybına uğrayan bırıdır çunku Bakın bunu nasd kanıtlıyor mahkum Hatırlamak ol mek demek s/29 " Mezarın ustundekı dunyayla ıletışım kurmak ıçın elımde kalan tek şey duşuncelerımdı s/32 Bıreyın ken dı geçmışını unutması gerekmektedır Bunu yapmadığı takdırde anımsadığı her ko nu/kışı/olay kendısı ıçın bır felakettır Huc rede yalnız başına, ayağa bıle kalkamadan sağa sola rahatça donemeden yaşaması ıçın kışısel geçmışını unutmalıdır Bunu yapabd mesı ıçın de acımasızca kendı andarını yok etmelıdır Bu anlatddığı kadar kolay değd dır kuşkusuz Yaşadığımız acı/tatlı tum anı lan sungerle sılemezsınız kı Onları usunuz dan belleğınızden hatta derınızden bıle ka zımanız gerekmektedır Herkesin yapabde ceğı bır ış değddır Bıreyın kendını yok et meye çalışmasıdır bunun anlamı lştc bu mahkum ( Salım ) kendı geçmışını belleğın den sder, yakalandığım gun yeni doğdum der Islami sıstemle yonetden toplumların vazgeçdmez yazgısıdır surgunler, ışkenceler, baskdar Kıtap doğrudan olmasa bde bu konuya gondermelerde bulunuyor Yazar ( Tahar Ben Jelloun ) ydların ustalı ğını kullanarak çok guzel betımlemelerde bulunuyor Ozelldde gece uzerıne olan be tımlemeler bır hanka " Bızımkı nemlı çok nemlıydı, yapış yapış, lcırlı, ıslA ınsan ve fare sıdığı kokan bıze bır suru kudurmuş kopeğın ızledığı grı bır at uzennde gelmış olan bır geceydı s/11 " Mahkum hucreden çdctığında boyu 14 santım kısalmıştır Dk geldığındekı kuvvetlı yapısı, ışd ışd parlayan gozlerı, guçlu belleğı kaybolmuştur Sadece ruhu değd bedenı de hasar gormuştur Mahkum Salım (kıta bın arka kapağında Azız dıye yazdmış •) * kendısının bınbaşı olduğunu ozgur kaldı ğında anlar , o bır subaydır Bır mahkumun kız kardeşı olan Chnstıne yurtdışında (Avrupa ) ses getıren lobicddc yapar Ndıayet ınsan hakları uyanır ve oz gurluk marşı çaünır Yenı kral onlan affetmıştır Halkına ve yurtdışına karşı bır jest yapması gerekmektedır Buna 'zorunlu' ol duğunu da ımleyelım aslında Fas ıse hâlâ kralldda yonetdmektedır Sıyası ve sosyal açıdan değışen bır şey yoktur Bu nedenle, yenı kralın kuçuk bır ncası vardır Orada yaşananlar orada kalacaktır Her şey unutu lacaktır Tazmamart dıye bır yerın bellekler den sdınmesı gerekmektedır Pekı bunca acı ve ışkence unutulabdır mı •> 'Yazı' bır kurtarıcıdır boyle durumlar ıçın Yaşanan lar kâğıda dokulur ve her şey ortaya çıkar YÖNETİM ZAAFLARI Mahkumun kışısel geçmışıyle yaptığı bır hesaplaşma okura çok cazıp ve duşunduru cu geleceğınden emınız Babası çapkın aıle sorumluluğunu unutan bırısıdır Işı gucu kadınlarla yatmak eğlcnmek ve şıır oku maktır Zaman ıçınde şıır okuması nedenıy le babası kralın soytarısı olur Kral Hasan'a şıır okuyarak rahatça uyumasını sağlar, onu eğlendırır Burada bıze anlatdmak ıstendcn ıkı konu goruyoruz Bır Islami toplumlarda ( en azından yonetım katında ) şıır hâlâ bır eğlence aracıdır, asla edebıyat değddır Ikı babasmın duştuğu zavallı durumdur Nıte kım sudcast anında babasını oldurmek ıste dığını ydlar sonra anlar Karşı çıktığı yonetı mın soytarısı olan babasını oldurmek ısteğı aslında o toplumun 'ozunu' anlamamıza ya ramaktadır Kıtap gerçekten de ustaca yazd mış Islami toplumlardakı yonetım zaafla nnı öğrenmek isteyen herkesin okuması ge reken bır kıtap Yazarın kendine ozgu anla tımı sayesinde hıç sıkdmadan yorulmadan bırçok yenı bdgıyı de oğrenertk kitabı bır çırpıda okuyursunuz Son gunlerın kendı kulvarındaki en duzeylı ve en çarpıcı roma nı, 'Işığın O Kor Ldıcı Yokluğu ' • Işığın O Kor Edici Yokluğu/7(7^wr Ben Jt lloun/ ( an Yayınlan/C, ı vın n Conul A k german/ 248 sayfa SAYFA 9 ESBffi'l BPP1 S AY I