Katalog

Piyasa Dışı Sosyalizm ~l MlChael W. HOVVARD lcıhn () Ncill bu kıtapta piyasa yanlısı en gııçjıı argumanları cleştuerek dıkkatlcrı pı yasa dışı kurumların erdemlerıvle bu turlu kıırumlar etrahnda ıtışa edden antı dcvletçı bır sosyalı/mın olabılırlığınc çekıyor Mukem mel bır zamanlamavla, devletlerın o/elleştır meye gıttığı, pıvasaların bılımscl araştırmaya, yerlı kulturlcrc, tıp pratığıne ve otekı alanla ra yenı fctıh akınları duzuıledığı ve solcula rın da piyasa sosyalızmınc ıhtıda ettıklen bır donemde ukıyor kıtap Konu başlığı kadar yazarın anahz gucu, hakkanıyctı vc ahlak fel sefesınden ekonomık duşunce tarıhınc dek bın,ok alana hâlumıyetı de onemlı Mesclcnın ozuşu Piyasaekonomılerınde "aktorlermec buren malların gorelı fıyatlarına cevaben dav ranıyorlar vc yaptıkları scçımlcr de farklı mal ların değışım değerlerındekı hareketler tara fından talıdıt ve tan/ım eddıyor Kararlar doğrudan doğruva ctık mıılaha/alarla alınmı yor" ve bıından dolayı â^\ gayr ı ahlâkı olııyor ve bovle oldıığu ı^ın L!L Arısto'dan bu yana Lİeştmlıvor (s 5) I ıbcral duşunurlcr, pıyasa nın ahlâkı taraisı/lığının lakıp ryılık anlayış larını barındıran ropluııılarda adaletın gerek tırdığı sıyası taralsızlıkla uvııştuğunu ılerı su rerek bu gunahı sc\aha kalhctmcye c,allşmış laıdır Başkalarııscrtlalıa oiononııye tanın maya, hcsabı VL cpıstcmık avanta)lara ya da msanlardakıhcncıllıklc tııtarlılıg'agoiKkrınc vı savıınagılııuşkrdıı pıvasavı vet ve ıktıdarla avnı hızaya çekınLC kamuoyu nıın bılıme duyduğu guven derınden sarsıl mıştır Nıhavet, detışıme getırılen engelleme lerle (bdgılendırılmeyen) muşterdereyonelı^ yetkın bdımsel vargı^larca halka auk bıum dcsonıştıırıılmava dayanan bılımın lasvonel lığı tehdıt altına gırmıs,tır ' Du^unct. pazarı' gerçekte bır piyasa değıldır ve olmamalıdır derleyen belgin sarmaşık TÜKETİCİ VE ÜRETİCİ KONSEYİ. . E\et bılımın, tıbbm eğltımın ve ben/erı şeyleıın metalaşmasına dırenmcmızı gerekrı ren guçju nedenler varama acaba metalasma sı soı un yaratmavacak şeylcr dc yok mu s Ima lat, perakende satıs ve ben/erı pıvasaların ve rıne ııı^uı ışu ve tuketıu konseylerınden olu şan bır pıramıt koymabyız kı' Bır defa, geru ara kurumlar ekonomık koordınasyonda pe kâlâ daha buyuk bır rol oynayabılırler ama pı yasa ortadan kaldırddığında ekonomık hus ranları kabul edden merkczı bır plandan na sd ka^ındabdeceğını anlamak zor, çunku bundan kaijinma durumunda da devasa kuresele ve ıdusal değışım ağları tamamen kendı yağıy la kavrıdan yerel ve bolgesel topluluklar halı ne gelccek ve buyuk olasdıkla da dramatık bır uretım kaybı ortava ukacaktır Ote vandan, kapıtaJıznıe na/aran çok daha eşıtlıkçı bırcko nomıde, koopcratıflcr olarak orgutlendıklerı takdırdc mal ureten şırketluın, O Neıll m haklı olaıak piyasa dışı kurumların mey\esı olarak gorduğu eıdemleıın hıç olmazsa bır kısmını neden beslevemeyeteğı auk değd So rnıçta O'Neill sendıkalaıı piyasa dışı kuıum lar aı asında savıvoı halbukı sendıkalar da tıp kı kooperatıllu gıbı tıpık bıç,undt. bır piyasa degışımı ış gucu satışı uıatınd.ı orta\a uk mış şcvludıı Koopeıatılkr kuçulmcvc gıt ıııekten zıvadc. ışluı pavlaştıraıak pıvasanın vıkıa ctkduını pckâlâ a/alıabılıı VL pıvasalı rın cnlormasvonuengcllcniL Lğılınılcıının bıı kısmını gogusİLVLickşLkıldek ırşılıklı varılını ağlaıı oluştuı ıbılır Bun ı karsılık pıvasadan korunınuş olsalaı bılc bazı işlcıın crdem bcs luıiL potansıvelı bır verdc. bıtcbdır OrıiLgın pıvasa değışımıvle vozlaşacak olan bdımdıkı ıı,sel hakıkat hcdctının ım.ıl ıt alanııul ıkı kar şılığının nc oldıığu auk degıl Bu oııiLktc fı vat mckanıznıasına guvcnmekle kavbc.dıluı enformasvon pıvasanın epıstLiııık a\aııta)la rıylakapatılabılır Profesorlcrleoğıencilcr ıra smda oıtaya ı,ücan arzu ve beğenı eğıtııvunııı oto ışt,llerıvle suruculer arasındakı dıvalojık bır ılışkıdekıkaışılığl neolacaktır' Acaba ara ba plastıkkupavb .uretıcderıyledıyalogagır nıek tııketıcdcr (va da onlann konsev temsıl uleıı) ıçın go/ aucı mı olacak voksa daha de ğerlı la ılıVLtİLRİLiı alıkovan saptınu bır SLV mı olacaktır' Mıt, kuşkusuz unalatın ve mal kul lanınıının (,L\ILVL vaptlgı etkıler pıvasa tara fından saklanıyor Ama ııretıcıleılc tııkcticilcr aı asında gelıştırdecck bıı dıyalog, bu konuyıı piyasa eğıtım VL tanıtıınla (boykot kampan valaıı dahıl) hırlıkte ^evrc polıtıkasından da lıa ıvı şekdde gundcme getırecek ckğddıı ılla da Pıvasa sos\alı/mınıneşıtlıkvaadmdckıda ha Lşıt ovnama alanı bu tııı pratıkluın başa ıllı olnı ısını daha ^,i kolavlaştıtauıktıı (bk/ John Rouııu A I ııtuıc toı Socıalısm [( aıııb rıdgL HaiAaıdllnıvırsırv Press 1CW4J) Şa VLt d ıha f ı/lası gLrtknors ı o /aman bır v ın d ınpıvasalaıııiLpıstemıka\ ınıajlannıkorııı kuı otc vandan da entormasvon toplama \c vavma vetkdeı ı olan tuketıu ve uretıu konsey lerı kuracak olan, pıyasaları sosyaUeştırme" volları vardır (kz Dıane Elson "Market So Lialısnı oı Soeıallzatıon ol the Markct' New Left Re\ıew 172 LKasım/Aralık 1L)88J 3 4M Dolavısıyla pıyasa dışı bır sos,valızm savtı nusu ıçın O'Nedl uıkınden daha avrıntılı bır model vc bu modelın sadece bılım açısından dcğd ınsanların hertuılıımaddı maKehızmet gereksınımlerı ausından da piyasa sosyalızmı nın sunduğu alternatıflerle engellenen değı şımler ve sosyalleştırdınış pıyasalar da dahd ol mak uzere kıvaslanması gerekıvor Ama yıne de O'Nedl pıyasa dışı kurumların erdem ve onkoşullarına daha fazla vurgu yapılmasına ^ağn yapan ve tum pıyasa yandaşlarınca dd<. katle mcelenmeyı hak eden venı bır bolum eldcmıştır pıyasa tartışmalarına • University of Maine PiyasaEtik, Bilgi ve Politika/ john O Ne dll Çev $en Suer Kaya/ Ayrıntı Yayınları 7 39 Attilâ İlhan: "Açtırma Kutuyu!.." röportajlar1 (19461983) derleyen: belgin sarmaşık PİYASA DIŞI KURUMLAR O'Neill ıse bu duıuşlaıa karşı Arısto'nun vanında ver alarak onun mııkemmelıvetu alı lâkı ve sıyası kuraıııının bıı versıyonunu ge lıştırıvor Ben bıııada O Ncdl'ın mukunuıe lıvet^ılığınL VL bununla vakından ılıntılı lılx tal taralsı/lık nıtseksınc dcgınmcvcccğ'ım va da O'Null ııı bu dıımştan yola ukarak nasıl bıı ustalıkld ıakıp ıtlah otonomı ve rasyona llte anlayısjarına vc bıınlara dayanan piyasa savımularına clc^rıııltr gttırdığını tartışma yacağım Lkonomıdekı oznelulığeVL ıcfahın tercıh tatnıınıyle eşıtknmesıne getırdığı eleş tırı pıyasayl retahgetırdığıgerek^esıylesavu nanların bııtun argumanlannı yıkıyor Çekır dek değcr olahdecek kadar zengın bır otono mı ka\ ratnı pıvasadan daha onemlı şevler ola rak pıvasa dışı kurumlara ışaret edıvor Ayrı ca O'Neıll'ın pıvasanın cchalet \e koordınas vonsuzluk uıuışmı go/kmkmesı Havek'ın pıyasalaıın (.pıslcnuk udcmkıı hakkındakı etkllevıu argumanını da bıı oluıdekarşılıvoı rakatlunburada pıvasa dısı bır kurumola lak bılımı ve bunun gıttık^c metalaşmasının v ıraltığı hasamnci.li.vu) bolıımu one ukara L ıgım sadcıı (, ıınkıı bıııada ln.rn pıvasa so nıııs ılı İKiıı dc () Null ııı fılı/leııen alterna ııl olaıak goıdııgıı ŞLV uı auk bıuındı orta \ ı konııvor mı ı avııı / ııııanda ıla O'NtıH'ın dııııısundakı b ı/ı sikınlıl ır ortava ukıvoı Pıyasanın mıılkıvu gı/hllgı ık gutntk sel bılıınltrın auk ıluı^ım ı' arasında bır<,a tıyna var (s 144) Unı\trsıtekr VL bılımsel deıgıler bagiaınında gclıştığı halıvle gelenek sel bılımdc uıtuckfuel nıulkıyet zıkredllme hakkı gıbı "tanınma haklan"ndan ohışmak tadır(s 147) Bu t.ınınıııaliLsapsızhakıkatar zusunu tamamlayan kışıscl bır tesvıktır ama genellıkk kendısı adına değıl kışının başarı larının tasdıkı olarak taltp edılır Bır mıılkı yet tunı olarak pıyasadakı ozel mulkıyedc t.un bır çatışma sergıler çıınku R K Merton'un sozlerıyle, "(yayın yoluyla) ele verene kadar bır duşunce aslında sıze aıt değıldır" (s 146'da aktarılmısrır) Bdım ınsanları ve unıversıteler yaptıkları kesjfler piyasa potansıyelını somurmeye baş ladıkça kısa vadelı pazarlanabılırlık uzun va delı temel ara^tımıadan daha onemlı hale gel mış ve pazarlanabılır bır meta olarak bağun sız tanınma nosyonu bılımın çekırdek değer lerını pekıştıren emsallerınce tanınma nosyo mınun tahtını sallamıştır (s 152) Yayımlamanın yerını gızlılık almıştır Piyasa bılımı scrC U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I Kımı 'Kaptan' dedi ona, kımi 'Abbas Yolcu', kımı 'Buyuk Yolldrın Haydutu' Ne derlerse desinler, o, başından beri soyledıklerını hic, değıştıımcdı. 1946'dan günümu/e, değışen Turkıye'nın değı^en toplum yapısını, ekunomisını, polıtıkdsını ve edebıyatını, hep aynı dıyalektıkle çoz.umlemekte!.. Ve hep haklı çıkmakta! Yıllardır Attilâ İlhan ın asistanhğını yuruten Belgin Sarmaşık, buyuk ustanın, 19461983 yılları arasında yayımlanan roportajlarını buyuk bır titizlikle derledı. O röportajlar ki 'unutma hastahğı'na tutulmuş belleklerde belki bır ışık umudu... İMZA GÜNÜ Attilâ İlhan ve Belgin Sarmaşık 9. İzmir TÜYAP Kitap Fuarı 18 Nisan Pazar 14AÜ18.QQ Bilgi Yayınevi Standı BİLGİ YAYINEVİ SAYFA 15