Katalog

John O'Neill'den "Piyasa: Etik, Bilgi ve Politika' "1 AIİ ANAVARZALI P iyasa, hayatımtzın merkezine oturdu; varltğtnt sorgulamak, niteliğini tarttşmak, knıtlamnasına dair imada bulunmak bıle hağnazltk olarak algılanmaya başlandı. Piyasa ve ptyasadışı alanlann sımrlan kirbirine karıştı; toplumsal, bilimsel, kültürel boyutlanyla hayatın kendiside pazar yerine dönüjtü Bılım adamlan piyasa şirketleri için çalısıyor; sanat piyasası diye bir rekabet ortamı var; akademik kuruluşlar bünyele koyuyor. Başta bilim piyasasına dair tartışma durum. Oysa orijinal kitap yayımlandığtnda rindeki b'ğrencilere ( müşterilere) bilimsel ça ları olmak üzere, piyasamn yalnızca mevcutya dış basında epey ilgi toplamış, muhtelif tartıslışmamn erdemi olarak çok para kazanmamn şamımızt değil, geleceğimtzi de boyunduruk al malara neden olmuş bir kitap elimizdeki. ÖrDİPNOT yollannı gösteriyor. Piyasa, omurgastz gövde tına aldığını gösteriyor. O'Neill'e göre, Aris neğin Essex Üniversitesi'nden Ted Benton *Fikret Adaman & Begüm Özkaynak imsiyle hayattmıza her düzeyde nüfuz ediyor. to'dangünümüzemiras kalan " ryiyaşamak" ar "Bu kitap, toplumsal yaşamda piyasa iliskileri zalı kitap eleştirisi dışında. (Bkz. Toplum ve "Reel sosyaliztn"in çöküşünden sonra Sol' tık bencıllik, hırs ve mülkiyetle ölçülüyor; da nin asılyerı hakkındakıtarttsmayt yeniden bas bilim, Kış20012002, s.91) Buyazıda O'Neda ve Sağ'da "Piyasa ekonomisi"nin erdemle yanışma yerini rekabete bıraktı... latmast nedeniyle kesinlikle büyük öneme sa ill'in kitabı, özellikle piyasaların bireylere rine dair taribı bir uzlasma gerçekleştt. john bu çalışma, piyasa tahakkümüne karşı yük hip. Bunu analıtik netlik ve esine az rastlamr özerklik ve özgürlük sağİaması ile ilgili eleştiriler etrafında anlatılıyor. Ayrıca sosyalist O'Neill, Piyasa Etik, Bilgi ve Politika'da re selen tiz bir çığlık değil; içerdiği anlamı büyük titizlikle gerçeklestiriyor aynı zamanda, havete kapdmadan büyük bir cesaretle bu uz bir açıkhkla ifade eden tok bir ses daha ziyade. O'Neill'in ilgilendiği literatür konusunda eği besaplama tartışmalart, Avusturya okulu ile laşmanm temellerini sorgulamaya girisiyor ve Bu nedenle piyasayla ilgili tartışmaların hangi tim almamış okuyucular için de gayet anlaşılır, Neoklasik okul, Mises, Neurath, Polonyi, piyasaa tezleri mercek altına altyor. Piyasa tar noktasında olursa olsun, etıkten/vicdandan/er hatta cosku uyandırıct bir tarzt var." diyor. So Hayek, Lange'ye ilişkin tarttşma ve eleştiritışmalanna damgasını vurmuş ana meseleler demden haberdar olanlann duymazlıktan gc uthampton Üniversitesi'nden Andretv Collier ler de aktartlarak O'Neill'in kuramsal deden yola çıkarak aslında piyasa savunmunun lebileceği bir ses değil. Ama ne yazık ki Türk kitabı söyle övüyor: "Bu kitap, piyasa sistemi rinliğine dikkat çekilmektedir. Kitabın, pine kadar tutarsız bir varsayımlar yığınına da çe de yayımlanmasının üzerinden bir yıla ya nin akılaltğtna dair eski ve yeni argümanla yasaların değişim ve yattrtm alanlanndaki yandığım göstermekle kalmtyor, piyasamn top kın birzaman geçmesine rağmen etki/tepkial rın ustaca bir analizi ve elestirist. Piyasalar etkileriyle, iktisadi büyüme ve gelişme aralumsal, kültürel ve etik açıdan insan yaşamım madı * Üstelik iktisat söyleminin en çok dola hakkındaki tarttsmada uzun bir süre mihenk sındaki ilişkilerin tartışılmasına girmemesiı nasıl tehdit ettiğini de tütn vahametiyle ortaya şımda olduğu 2001 yılında gercekleşti bu tuhaf taşt olacak; ayrıca etik, politika ve sosyal bilim nin zaaflanna da ayrıca değinilmekte. Tartışılmayan tabu: felse Piyasa fesi alanlarında da önemli tartışmalara katkıda bulunacaklır." Avustralya Ulusal Üniversitesi'nden }eremy Shearmur ıse "Benim gibi, yazarın tamamen yamldığını düşünenlere kesinlikle tavsıye ediyoruıtı bu kitabı, çünkü onlar da zevkle okuyacak, kcndilerini düşünmeye sevk ettig'ini görecek ve cevap vermek isteyecekler. îs/e toplumsal felse/e alanında bir çalısmanın böyle olması gerekir." sözcükleriyle kitabı değerlendiriyor. Aşağtda piyasa ile ilgili dış basında yayımlanmıs, üç yaztnın çevirısini sunuyoruz. Piyasa Hem Solcu Hem Aristocu n DavİdMILLER yi işlcnmiş argümanlardan oluşan ve düşünceyi kışkırtan bu kitapta John O'Neill piyasa ckonomisi için ileri sürülen etik ve epistemolojik başlıca gerekçeleri eleştirel bir incelemcye tabi tutuyor ve bu konuda kuşkucu bir tutum sergiliyor: Söz konusu gerekçelerin asla nihai olmadığını ve bazen de inandırıcılıktan çok uzak olduğunu düşünüyor. Genellikle teknik ekonomik meselelerle değil, bunların temelinde yatan felsefi sorunlarla ilgileniyor. Aynı şekilde dağıtım meseleleriyle piyasa ekonomilerinin kaynakları farklı toplumsal gruplara nasıl dağıttığıyla da pek ilgilenmiyor; dolayısıyla O'Neill'in eleştirisi piyasa kapitalizmine karşı olduğu gibi piyasa sosyalizmine karşı da çok şey söylüyor. Burada O'Neill piyasamn, en genel anlamıyla insanlık hayrına nasıl katkıda bulunduğuyla ya da bunu nasıl başaramadığıyla ilgileniyor. nelik bir dizi huruç hareketinden oluşuyor. Nitekim O'Neill piyasaların refahı arttırdığı, bireysel otonomiyi beslediği, tanınma sağladığı ve nihayet merkezi planlamanın enformasyonel sakatlıklannı ortadan kaldırdığı iddialarını ele alıyor teker teker. Namlusunun ucundaki hedefler arasında hem neoklasik hem de Avusturyalı ekonomisder bulunuyor. Kitabını da kamusal seçim kuramcılarına yönelik giiçlii bir hücumla noktalıyor. Bunları yaparken, postmodernistlerin özgürlükçü sağın tutumlarını yankıladıkları kimi ilginç durumlara örneğin, kişisel otonomi için kişinin iyi hayat anlayışını gözden geçirme kapasitesinden başka oturmuş karakter özelliklerinin olması gerektiğini görcmeme gönderme yapıyor. (Kanımea kitabın en etkileyici yönlerinden biri O'Neill'in otonom olmanın anlamına ilişkin değerlendirmeleridir.) O'Neill, genellikle, piyasa ilişkilerinin gerek pozitif gerekse de negatif yönlerini daha iyi anlayabilnıek için piyasa ideolojisine esır düşmiii; son dönem yazarlanndan çok eski düşünürleri sadece Aristo'yu değil aynı zamanda Smith'i, Hcgel'i, Marx'ı ve Mill'i yorumluyor. KAYBETTİCİMİZ DÜNYA Kitabın bariz zaafı ptyasaya makul bir alternatif sunamamasıdır. O'Neill kendisini birlık sosyalisti olarak görüyor ve her ne kadar bizimki gibi toplumlarda piyasadan bağımsız işleyen kurumlara ilişkin bazı iyi değerlendirmelerde bulunsa da, bu tür kurumların nasıl olup da bütünlüklü bir ekonomi oluşturabileceğini söylemiyor. Bundan dolayı da, insan refahı ve otonomisi gibi standartlara vurulduğunda pek de geçer not alamasalar bile piyasaların halen tasavvur edilebilecek bütün alternatiflerden daha iyi olduğu şeklindeki savunuya cevap veremiyor. O'Neill'in felsefesiyle Alasdair Maclntyre'ınki arasında güçlü paralelliklcr mevcut; ve burada şunu hatırlamalıyız ki Maclntyre bugün modem dünyaya neredeyse umutsuz bir gözlükle bakıyor. Insanuı hem solcu hem de Aristocu olması mümkün müdiir yoksa Aristocu bir insani mutluluk görüşüne sardmak sonuç olarak kaybettiğimiz dünyaya duyulan nostaljiye mi götürür bizi? Bunlar, O'Neill'in uyarıcı kitabının kafamızda uyandırdığı daha genel sorular.B (Nuffield CoUege, Oxford) I C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 739 I Kitap, her ne kadar O'Neill'in Aristocu bir insan doğası anlayışına başvurması temeline otursa da, sebatkâr bir hücum dan ziyade belirli piyasa savunularına yöSAYFA 14