Katalog

yok degildir. Odabaşı'nın alıntıladığı Naci Fikrel Baştak'ın 1938 larihli o dönemde var olan bazı gnıplara ilişkin şu satırları ilginç değil midirr1 "1. Müttekiler (inananlar): Bunlar şarap, rakı vc daha bilmem ne gibı şeyleri içmek değil, böyle bir şeyi hatırlanna bile getirmezler. 2. Yaraş grubıı (cahil toplum): Bunlar ya hiç tahsil görmemiş vcyahut pek az tahsil görmüş 1520 yaşını bulunca kendilcrinden evvelki anaçların delâlet (öncülüğü) ve rehberliğiyle hovardalık ve itlik âleminc ginneği baisi gurur (gurur sebcbi) vc iftihar bir şey addeden (sayan) hergelc makulesi (takımı) idi. Bunlar akşam yemeğinden sonra o gece nerede 'oturak' varsa oraya giderler, içerler, saz dinler ve çalarlar, karı oynatırlar, her haldc bir çtngar (olay) bir bela çıkararak cve dönerlerdi. 3. Işte bizim bu mahalde kendilerinden bahsetmek istediğimiz zümre demkeşler zümresi (içki içenler grubu). Bu zümreye mensup olanlar bir çok menbalardan gelirler. Medreseye müntesip iken sonradan alakayı kesmiş olanlar, bir tekkeyc ikrar (karar) vermiş iken çilleyi kırmış olanlar, ilk mektebi bitirdikten sonra devair (daircler) ve aklâmı hükümete (hükümet kalemlerine) intisap etmiş ve mamafih hiç yaraşlar zümresine iltihak etmeksizin (katılmaksızınl, otuz beş yaş, lcırk yaşlarını bulmuş olanlar vesaire vesaire." (4) Geçmişten gelen bu imgeleri resimlerleörnekleyen A. Sefa Odabaşı, kitabını şu bölümlerden kurmuş: Imaj Yazıları (s. 1736), tmaj ve Kültür (s. 3742), Mekânlar (s. 4358), Insanlar (s. 5978) ve Sonsöz (s. 79 vd). Yazar öncelikle düne ait Konyalı kadın, erkek, genç, kaynana, kişizade, hacı, hacı emmi, hovarda, evlatllk ve gelin imgelcrini ortaya koyuyor. Daha sonra adeta okurun elinden tutularak geçmişte insanların yaşadığı ve Konya kültür yaşamına damgasını vuran mekânlara bir yolculuk yapması sağlanıyor: Konya sofrası, çamaşır temizliği, düğünler, lokantalar, sinemalar, ulaşım araçları, polis okulu, kızlar mektebi bunlardan. Konya'nın eski seyyar satıcılan, attarları, hamal ve boyacıları, bahçıvanlan, Romanları gibi üst başlıkta toplayabileceğimiz grupların yanında, Mehmet Ruhi Dede, antikacı N. Rüştü Büngül, Arnavut Arif ve Âşık Ali Rıza gibi kendine özgü tekil kişilikler de konulaştırılmıştır. Aslında günümüz Konya imgesine önemli/olumlu katkı veren insanlarla bu dizi devam eltirilebilinir (Mehmet Ali Uz'un Konya Kültürüne Hizmet Edenler (Konya 2003) başlıklı kitabı bu boşluğu doldurmaktadır). bir sosyal yaşamın hüküm sürdüğü inancı, Konya türkülerinin bu dogrultuda olacağı beklentisini doğurur. Halbukı bu karşıtlık ters orantılı bir gerçeği yaratır, eşyanın tabiatl böyledir. Ne kadar bastınrsanız, o ölçüde diğer yandan patlar. Çapkınlık, içki kullanımı, nıet res tutma vb. gibi konulann türkülere girmesi, toplumun bu hususlardaki dııyarlılığının birsonucudur. Dıyelimailebaskısısonucuistcmediği biriyle evlendirilcn erkeğin gözü dışarıda olacak, yukanda bahsettiğimiz gibi, lürkünün koruması allında, btlinçli ya da bilinçaltı isteklerini dolaylı dile getireceklir. Konya türkü repertuarında bulunan "Kazım", "Alime", "CemiJe", "Meram Bağlan", "Eşmekaya", "Sille" türküleri böyledir (6). Odabaşı, kitabının sonsözünde, Konya'ya ilişkin imgelerin kaynaklandığı alanlan özetler: Başka dünyaların şarkıları... Mike Hammer kadar gözüpek, Sherlock Holmes kadar zeki... Başmüfettiş Lord Darcy'nin büyülü dünyasına hoşgeldiniz! DİNİİNANÇLAR "Toplumlann tarihine bakıldığında değişmesi zor olan imaj öğesi, sağlam olan dini inançlarıdır. Dini inançlar insanların imajlarınm değişmesine büyük oranda engel oluşturur. Bütün dinlerde bu böyledir. tnsanların bazı konularda düşüncelerine kayıt koyarak evrenselleşmeyi geciktirir. Savaşlar ve yönetimdeki siyasi gruplar da kentlerin imajına etki ederler. Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra bir Karaman iilkesi olan Konya 700 yıl Osmanlılar'ın Karamanoğulları ile olan zıtlaşmasının kurbanı oldu. Büyük bir imparatorİuk başkenti olan Konya'nın yüzyıllar boyunca ihmal edilerek kapalı bir kent olmasına neden oldu. Bununla birlikte bu kentte yaşayan bireyler hem kendilerinin hem de kentin imajını hiçbir etkenin baskısı olmadan [?1 oluşturdular. (...) Kentin imajında ise, tarih içinde büyük boyutlarda bir değişme yoktur. 'Dindar şehir' olarak ortaya çıkmıştır." (s. 79) Bozkurt Güvenç, imgeniz kimliğinizin bir parçasıdır der. Bunu ben, "nasıl göründüğümüz ve algılandığımızdan kendimiz sorumluyuz, o halde kimliğimizi, kendimizi nasıl algıladığımız (öz imge) kadar, nasıl göründüğümüz gerçeği de belirler" biçiminde yorumlamak istiyorum. Kimlik (içinde taşıdığı soru bağlamında), tanım gercktiren bir olgudur ve o tanım başkaları taratından yapdınca görece daha nesnel olur. O nedenle kendimizi anlattığımız/ anlatabildiğuniz ölçüde daha nesnel olarak resmcdileccğüniz düşüncesiyle, A. Se fa Odabaşı'nın bu kitabını selamlıyorum. Son dönemde (bir bölümüne yazımız bağlamında değtnebildiğimiz) yayımlanan Konya kitapları, gerçekten gereksinim Juyulan bu çabalara yanıt verecek ve diğer kentlerimize örnek olacak yoğ unluktadır. Odabaşı'nın yayımladı^ı kitabın, Konya nın öz imgesini ortaya koyma çabası olarak önemli bir işlev görcccğini düşünüyorum. • KİŞİZADEÜK' Ister şu ister bu gruba dahil olsıın, Kon ya'da hâlâ gcçerliliğini korııyan asalet düşüncesi, "Asil azmaz, bal kokmaz, kokarsa yağ kokar onun da aslı ayrandır" sö/ünde dıle gelir. "Konya'da asaletin diğer bir söyleniş şekli de 'Kişizade'liktir. Bu deyim salt Konya'ya özgü *) ÇanakkalcOnsekizMart ÜnıversıtesıEgi bir deyimdir. F.rkek olsıın, hanım olsıın bu sıtıırı Fakültesı Yabana Diller Bğıtımt Böluıııü, fatı hak cden herkese söylenir." (s. 27) Üsl Çanakkülc. başlık olarak bu kitapta yer verilmeyen bir Kaynakça grup da Konya'nın hovardalarıdır. Mehmet 1) ()/tıırk, A.O.:. Konya Türkülerinin Kinılik Tahir Sakman'ın Dünden Bugüne Konya T.ıııımı l)<ı^laıııındjSosyiil Işlcvı". l'olklıır/ljdflıı Oturaklan (Istanbul 2001) kitabına konu olan yjt.Sayı: Î2, 2(X)2/4 s. 267 274 2) bk<!. Kocadoru, Y.: "Avnıp.ı vı* Tiirk lınap". bu geleneğin de kendine özgü ve Konya kimtmuj Yazılun. Yuy. I la/ A.(). liği ile imgesine önemli '* t , < )/turk,Konyıı IW7.s.8vd. ölçüde etki eden kuralla,."\t , „' î) bkz. Ann 1 lclene rı vardır. Ilovardalar arask|ılhıvd: "Norvcç'te sında bile uyulması gereI ürk tmajı. Söylentiler ya ken normlar söz konusuda 'larihsel Acıılan Stcrcdur. Odabaşı bunu bir oliplcr". IÇev. A.O. (>/ başka kitabmda anlatır: tıııkl Tarih vc Tnplunı, Sa "Oturaklarda oturak yı: 130, s. 2225. kurallarına uymayan ve4) Hkekon Gazetesi, 11. Kânun 19?8'den Odahaya çizgiden çıkan bazı %ı.A.S.. s. 21. kimselere yapdan işin uy•>) Dünden Bugüne Kon gunsuz olduğunu hatır\ ,ı Türküleri, II Kültür MüIatmak veya bir daha tekılurlügü Yayınları, Konya rar etmemesi için ihtar 1999, s. 90. mahiyetinde olarak kula(S) Malkoç, Özlcm (Söy ğı kesiürdi. Bu işlem o kiİL'şi). "Konya Türküleri II şinin canlı bir sabıka kayginç Bir Yapıya Sahıp ", Seldı olarak suratına işlençıık tletişim Gazetesi, Eylül mişolurdu." (5) 2003,8,6. Konya'da hovarda türkülerinin dikkat çekmesi A. Sefa Odabaşı Konde yukanda anılan neya Imajı. Mekânlar Indenlerdendir, çünkü sanlar, Konya Ticaret Konya'nın sosyal yapısıOdası Kültür ve Eğjtim na tezat oluşturmaktalar. Yayınları No: 28, Konya Tutucu, dindar ve kapalı Ereğli. Ivriz köyündekl Ivrlz Kaya Anıtı. 2003, 80. s. Resimli. U M H U R İ Y E T K İ T A P Margaret Weis ve Tracy Hickman Karakılıç Serisi'ne entrika ve büyüyle dolu birhikayeyle dönüyor. i t h a lc i www.lthaki.com.tr PENGUEN KİTAPEVİ'NDE BÜTÜN KİTAPLAR 6 AY TAKSİTLE! ÜÜ Şube 1 Bahariye Caddesi Ünertan Pasajı No:35/40 Kadıköy ISTANBUL Şube 2 Caferağa Mahallesi Muvakkithane Sokak No:32 Kadıköy İSTANBUL SAYFA 19' SA YI 739