Katalog

ışın ıçıne karışması, uzlaşma sonucu, kendıhğınden olan bır şeymış gıbı sıınu lur îçınde kışılerın gelıştığı, evrıme uğra dığı evren, gerçekten de hcrkesçe kabul edılen buyulu yasalarla yonetılır Jules Vcıne'ın Karpatlardakı S,ato adlı yapıtın da Vcrst kasabasına yakın bır kasabada koyluler arasında dehşet saçan, bır turlıı açıklanamayan olaylar olur Yoku, Frantz de Telek orada çok sevdığı ve ol duğunu sandığı bır kadını, Stılla'yı gorur Anlatının sonunda, Frantz de Telek bu nun bır oyun olduğunu oğrenır Fantas tık olduğunu sandığımız olaylar usa yat kın bır bıçımde açıklanan teknık bır mıı cizeden başka bır şey değıldır li A Poe'nun oykusunde de aynı şey soz ko nusudur Garıp, tuhaf olayların, hepsının doğal nedenlerı vardır Oyku ıçınde, fan tastık gızemle yakınlığı olan olaylar da ortaya çıkar Bunlar, genellıkle, kahrama nın sıradan ya da gundelık yaşamında anıden, beklenmedık bır bıçımde ortaya çikarlar Içınde roman kışılerının değışı me uğradığı cvren, bu bakımdan E A Poe ya da Jules Verne'ın betımledığı dunyalarla tıpa tıp ben/er Ancak ne ılgılı kışı ne de okur bu tur olayların varlığını tartışma konusu yapar Anlatının sonuna dek, ne o ne de oburu usa uygun (bılımsel nıtelıklı) bır açıklamayla doğaustu bır açıkJama arasında bır seçım yaparlar Fantastık turun I ransa'da 182O'lı yıl larda ve ozelltkJc 183O'lu yıllarda gelışıp yaygınlaşması romantızm ıle çok yakın dan ılışkılıdır Merımee'nın yanında, Ga utıer, Nodıer, Maupassant'nı unutma mak gerekır 18 yuzyılın kuru usçuluğu na tcpkı olarak romantızm destansı ru hu, gı/emı daha doğrusu duşsel olanı ye nıden canlandırır Romantıkler çok dar ve bılımse! olarak nıtelendırdılderı ger çeldığtn anlatımına değışık bıçımlcrde karşı çıkarlar Onların tck dıleklerı olağa nustuye erışmek, dunyayı başka turlu okumak dogmatık olmaktan çok duygu sal Ilırıstıyanlığa donmektır Fantastık anlatı, lomantıklert sadece başka bır dunya o/lemlerını yenıdcn sunmalarına olanak sağlamakla kalnıaz, aynı /amanda duşun ya da delılığın ustunluklerının de anlatımına yardımcı olur, çunkıı bu ılun u duıumlaı, ya olağanustu evrcnle ıletışı mın kapılannı açarlar (Nerval bu duru mıı 1855'te yayımladığı Aurelıa adlı oy kusunde çok ıyı verır) ya da duşsel dun ya ınsan zekasını usıın sınırları dışına, ımgelemın yucelttığı bambaşka alanlara sııruklcr Bu bakımdan, orneğın P Merı mee'nın Ille Venus'unde (Vcnus d'Ille) doğaustunun yorumlanışı (heykelın hare ket etmesı) ve doğal olantn yorumlanışı (gelının duşu ya da çılgınlığı) tamamen romantık esının ıçınde yer alır Fantastık anlatı, romantıklere onlar ıçın değerlı olan ızlekJcre ozellıkle gerçcklığın uzla şımlarından ve sınırlarından kaçan ıdeal aşk ızleğıne yenı bır bıçım vennelerını sağlar Bu ızlck orneğın, Gautıer'de Olu Aşık adlı oykusunde çok belırgındır Bu na 183 l'de yayınıladığı La Cafetıere adlı oykusunu de ekleyebılırız Bu oykude, anlatıcı gece, odasında gorunen bır genç kıza âşık oluı, o sırada halılar rcsımler, eşyalar canlanır (bu bır duş mu yoksa gerçek mi'>), ancak sabah, anlatıcı kızın ıkt yıl once olduğunu oğrenır Sonunda anlatıcı 'Yeryuzunde benım ıçın artık mutluluk olmadığını oğrendım" der Ga utıer, 1852 yılında yayımladığı Arrıa Maicella adlı oykusunde, Pompei'lı ol rnuş gcnç bır kadının canlandığını ve an latının kahramanının da ona âşık oldu ğunu, bu aşkın "zamanın ve uzamın" dı şında gerçekleştığını anlatır Aynı şekılde, ( harles Nodıcr'nın Ines dc Las Sıerras adlı bır oykusunde kahramanlardan bın bır hortlağa aşık olur I'um bunlar ıdcal aşklar, ımkânsız aşklardır Kuşkusuz hepsı değıl Yıne Charles Nodıer'nın La I ee aux Mıettes (Kırıntılar Perısı) adlı oykusunde oykunun kahramanı, "denge sız, sağı solu bellı olmayan" Mıchel, Saba Melıkesı Belkıs ıle ozdeşlcşen, onu Kırın tılar perısıne bağlayan olağanustu aşkın UMHURİYET KİTAP SAYI nasıl gerçekleştığını anlatır Bu romantık donemdekı (1820 1830) fantastık oykulerı şoyle sıralayabılırız 1822 Nodıer Irılby, 1829 Hoffmann ın Fantastık Masallarının ılk çevırıleıı 1829 Merımee La vısion de ( harles XI, 1831 Gautıer La ( afetıere Balzac Fılsımlı Derı (La Peau de chagrın), 1832 Nodıer La Fce aux Mıettes, 1834 Me rımee Les Ames du Purgatoıre, Gautıer Omphale, 1836 Gautıer La Morte amo ureuse,1837 Merımee La Venus d'Ille, Nodıer Ines de Las Sıerras Ozellıkle son uç anlatıyı uleklerı ve oykulemelerı açısindan karşılaştırmak ılgınç olur Bu oykulerde, doğaustu gerçek yaşama do nuş yapan bır kadın fıguruyle ortaktır 1830'lu yıllardan sonra da, fantastık oy kuler yazılmıştır Orneğın 1852'deGa utıer'nın yazdığı Arrıa Marcella, 1855'te Nerval'ın yazdığı Aurelıa ve Maupas sant'nın fantastık oykulen 3 SONUÇ Fantastık anlatılara fantastık nıtelığı kazandıran şey, I Todorov'a gore metın den okura geçen bır tereddut ya da ka rarsızlık deneyımıdır Anlatılan olaylar gerçek mı, yoksa duşsel miı> Yanı oykude anlatılan olaylar bıldığımız gerçeklık ya salarıyla açiklanabılır mı, yoksa tamamen başka bır gerçeklık alanına mı aıttır'' Fantastık bu soruyu cevaplandırmada duşunulen kararsızlık kadar surer Eğer soruya kolayca bıııncı yanıtı verebılıyor sak, okuduğumuz oyku başka bır ture, 'I lodorov'un ' tekınsu" olarak adlandırdı ğı bır turc aıttır Ikıncı yanıtsa bı/ı yıne başka bır ture, "olağanustu "nun alanına goturur Iştc fantastık bu ıkı yakın tur den farklılığıyla bclırgınleşır, ıkısının ara sındakı geçış bolgesıdır Sunuş bolumunde Orhan Koçak'ın belırttığı gıbı "Ya bugun "fantastık ede bıyat" adıyla andığımız ve çoğunluğu dı zı halınde yayımlanan romanîar'' Bunla rın buyuk kısmı lodorov'un Fantastık çahşmasından sonıa çıkmış metınlerdır Ama Todorov un kıtabında tanımlanan kategorıler, bu turden metınlerın de sı nıflandırılmasına yardımcı olmaktadır Todorov'un kendısının de belırttığı gıbı, yırmıncı yuzyılda ' bılım kurgu " olarak adlandırılan anlatüar on dokuzunca yuz yılda "bılımsel olağanustu" olarak adlan dırümış metınlerm devamı olarak gorule bılır Bu turden anlatılarda, fantastığe oz gu o duraksama ve belırsızlığe yer yok tur, anlatılan "tuhaf" ya da "doğaustu" olaylar, anlatılan dunyanın kendı yasaları ıçınde pekâlâ açıklanabılıyordur Fantas tığı tanımlayan bır ozellık de şu ıkı tur okumaya kapalı olmasıdır AJegorık ıle şursel (Todorov, burada, alegorık ıle şıır selın, telunsız ve olağanustuden farklı olarak bırer edebı turden çok, okurun metne gosterebıleceğı farklı tepkı turlerı olduğunu belırtır) " (s 8) Fantastık, yapısalcı poetıkanın en oz gun ve başarılı uygulamalarından bındır Bu yapıtın hareket noktası, fantastık ola rak nıtclendırılen bellı anlatılar değıl, bır yazınsal tur olarak fantastığın kendısıdır Boylece, yazınsal tur, anlamı kendı ıçınde gızlı, kendınden ıbaret ozerk bır kategorı olarak değıl, dığer yakın turlerden farklı lığıyla belırgınleşen bır ınceleme konusu olmuştur Bu yaklaşımın yapısalcılığın en temel saptamasıyla uyum ıçınde olduğıı soylenebılır KuJturel bır olgu, anlamını ancak farklılıklarla belırlemış bır dızı ya da bır kalıp ıçınde kazanır Merımee, Gautıer Nodıer Nerval Balzac I loffmann Poe, Maupassant, Henry James ve Kafka gıbı yazarlann metınlerını çozumleyerek fantastık anlatı turunun temel ozellıklerını ayrıştıran bu başyapıt, okurun vapısalcı eleştırının ola naklarıyla vcrımıyle daha yakından ta nışmasını sağlar Tum edebıyatsevcrlere salık verılır • Fantastik (Introduction â la litterature fantastique)/ I zvetan lodorov/Mclıs Yayınlan 739 BİR BAŞYAPIT! Yalçın Küçük'ten PENGUEN KİTAPEVİ 16 Nisan 2004 Cuma /17.0020.00 KADIKÖYPTTARKASI İSTİKLAL KULTUR MERKEZİ 17 Nisan 2004 Cumartesi /17.0019.00 İSTİKLAL CADDESİ TAKSİM İNKILAP KİTAPEVİ MEGAVİZY0N KİTAPEVİ 17 Nisan 2004 Cumartesi /14.0016.00 18 Nisan 2004 PAZAR /15.0017.00 LEVENT METROCITY ALIŞVERİŞ MERKEZİ TEPE NAUTILUS ALIŞVERİŞ MERKEZİ Banşamadık Labn Amenkamn Kaynayan Damariarı DKKLfcYhN MA.SISKLKKC.LOİL PENGUEN KİTAPEVİ'NDE BÜTÜN KİTAPLAR 6 AY TAKSİTLE! ÜÜ Şube 1 Baharıye Caddesı Unertan Pasajı No 35/40 Kadıkoy İSTANBUL Şube 2 Caferağa Mahallesı Muvakkıthane Sokak No 32 Kadıkoy İSTANBUL SAYFA 17