Katalog

TARIMBİYOTEKNOLOJİ Gelecekte tarım: Köklere doğru A.B.D ve öteki ülkelerdeki bitki yetiştiricileri son beş yıldır buğday, sorgum, ayçiçeği, buğday çimi ve kimi başka bitki türlerinin çok yıllık tohumlar olarak geliştirilmesine çalışıyor. Bu araştırmalar henüz emekleme döneminde olmakla birlikte, önümüzdeki 25 ile 50 yıl içinde yüksek verimli çok yıllık bitki üretiminde büyük bir gelişme sağlanacağına inanılıyor. de toprağın işlenmediği yerlerde olduğu gibi, çok yıllık bitkilerle örtülüydü. Jackson çok yıllık bitkilerin yıllar geçtikçe daha çok ürün verdiğine, üstelik bu tür bitkilerde gübreye, böcek ve bitki ilaçlarına da gerek duyulmadığına tanık oldu. Oysa mısır, sorgum, buğday, ayçiçeği ve soya fasulyesi gibi bitkilerin bakımı hem güç hem de son derece pahalıydı. Bir yıllık bitkilerin kökleri daha kısa olduğundan ve bunlar yalnızca hasat mevsimine dek canlı kaldıklarından, ekili alanların büyük bir bölümünde erozyon, toprağın verimliliğinde düşme ve suyun kirlenmesi gibi sorunlarla karşı karşıya kalınmaktaydı. Üstüne üstlük, bu bitkilerin ekili olduğu alanlar yabanıl yaşamdan yoksundu. Kısacası, esas sorun bir yıllık bitkilerdi ve çözümü farklı yapılarda odunsu kökleri olan çok yıllık bitkiler yetiştirmekti. olluk ve varsıllık içindeki ülkelerde yaşayanların kiloları bu insanların gereğinden çok beslendiklerinin somut bir kanıtıdır. Bu durum kimi zaman besinlerin çok kolay elde edildiği gibi bir izlenime neden olur. Oysa çağdaş tarım ekime uygun geniş bir alanın yanı sıra, toprağın su, enerji ve kimyasallarla düzenli olarak beslenmesini de gerektirir. BM destekli 2005 Milenyum Ekosistem Değerlendirme raporunda işte bu kaynak gereksinimine dikkat çekilmekte ve tarımın “biyolojik çeşitlilik ile ekosistemin işlerliği açısından en tehlikeli insan etkinliği” olabileceğinin altı çizilmektedir. Günümüzde dünya üzerinde yaşayan insanların büyük bir bölümünü besleyen yiyecekler tahıl tohumları, baklagil tohumları ve yağlı tohumlardan doğrudan ya da dolaylı (hayvan yemi olarak) biçimde elde edilir. Daha dayanıklı olmaları ve kolayca taşınıp, saklanabilmeleri nedeniyle üreticilerle tüketiciler tarafından daha çok yeğlenen bu ürünler sonuçta dünya üzerindeki tarımsal alanBitki üreticileri, bitkisel ların yaklaşık %80'ini tarım uzmanları ve çevoluşturur. rebilimciler tarımın yeNe var ki, bu ürünlerin tümü yıllık bitkilerdir rinden ettiği doğal ekosistemlere benzer biçim ve bu nedenle genelde kaynakyoğun tarım yönde işleyen tohum yetiştemlerinden yararlanıltirme yöntemlerinin gemak suretiyle her yıl yeniden ekilmek zorundaliştirilmesine çalışıyor. lar. Daha da kötüsü, tarıBu sürecin özünde de, ma bağlı çevresel bozulbir yıllık bitkilerin çok manın önümüzdeki onyıllarda dünya üzerindeki yıllık bitkilere dönüştüaç insan nüfusunun 8 ya rülmesi yatıyor. da 10 milyara ulaşmasıyla birlikte giderek çok daha ciddi bir boyut kazanmasıdır. Bu yüzden bitki üreticileri, bitkisel tarım uzmanları ve çevrebilimciler tarımın yerinden ettiği doğal ekosistemlere benzer biçimde işleyen tohum yetiştirme yöntemlerinin geliştirilmesine çalışıyorlar. Bu sürecin özünde de, bir yıllık bitkilerin çok yıllık bitkilere dönüştürülmesi yatıyor. Gerçekte oldukça eskilere uzanan bu fikir bitki yetiştirme bilimindeki gelişmeler sayesinde yeniden tarımın gündemini oluşturuyor. CBT 1068/8 7 Eylül 2007 B mesine çalışıyor. Bu araştırmalar henüz emekleme döneminde olmakla birlikte, önümüzdeki 25 ile 50 yıl içinde yüksek verimli çok yıllık bitki üretiminde büyük bir gelişme sağlanacağına inanılıyor. DESTEKLİ EVRİM SORUNUN KÖKLERİ Kansaslı bitkibilim uzmanı Wes Jackson 1970'lerde, çağdaş tarım yöntemleri ile öncüsü olan doğal sistemleri karşılaştırmak amacıyla, 10,000 yıl öncesine uzandı. İnsanlar evcilleştirme ve çiftçilik sayesinde bir yıllık bitkilerin yetiştirilmesine ağırlık vermeden önce, gezegenimizin üzerindeki toprakların hemen hemen tümü, şimdiler Çok yıllık tohum yaratmanın en kestirme yolunun yabanıl bitkilerin doğrudan evcilleştirilmesi olduğuna inanılıyor. Üstün nitelikli bitkilerin seçilmesinde uzun süre denenmiş yöntemlerden yola çıkan bitki üreticileri, kabuğundan kolay sıyrılma, kolay kolay dağılmama, irilik, tat, eşzamanlı olgunÇÖZÜM OLARAK KÖKLER laşma, güçlü ve yüksek verimli tohum gibi, arzu Artık çok yıllık bitkilerin önemi giderek daha edilen özellikleri taşıyan genlerin sıklığını arttırçok anlaşılıyor. İki metreyi aşan uzunluklardaki maya çalışıyorlar. kökleriyle, çok yıllık bitki toplulukları su yönetiÇok yıllık bir tohum üretmek amacıyla var mi, karbon ve azot dönüşümü gibi ekosistem işlevolan bir yıllık tohumdan yararlanırken, iki farklı lerinin ciddi düzenleyicileri özelliğini taşıyorlar. bitki türünün zorla çiftleştirilmesi, yani hibritleme Toprağın aşınmasıyla ilgili yüz yıllık bir araştıren üst nitelikte evcilleştirilmiş bir yıllık tohum ile ma humuslu toprakların beslenmesinde çok yıllık onun çok yıllık yabanıl akrabasını biraraya getirebitkilerin bir yıllık bitkilere kıyasla 54 kat daha etbilir. Çok yıllık bitki üretiminde hibritleme, bitkikili olduklarını ortaya koyarken, kimi araştırmalar ler arasındaki genetik uyuşmazlıkların giderilmesi çok yıllık bitkilerin su yitimini 5 kat, daha yoğun bir teknolojiyi gerektirse nitrat yitimini de 35 kat daha fazla önde, evcilleştirmeye kıyasla çok daha lediğini gösteriyor. hızlı bir yöntemdir. Köklerinin toprağın daha derinleriGeleneksel bitki yetiştirmeyi hızne inmesi ve daha uzun sürede gelişmelandırıp geliştiren bir başka değerli si nedeniyle çok yıllık bitkiler karbonu yöntem de gösterge destekli ayıklamada daha kolay soyutlarlar. Her yıl yenidır (markerassisted selection). Belirli den dikilmeleri gerekmediğinden, taözelliklerle ilintili DNA dizgeleri üretirım makineleri, gübre ve ilaçlama gecilerin istedikleri özellikleri daha fide reksinimi de bir yıllık bitkilere kıyasla aşamasındayken taramadan geçirmeleEn çok ekilen daha az olur. Bu da, hem fosil yakıt kulrine olanak tanıyan birer gösterge işle10 ürün lanımında hem de havadaki karbondivini görür. Buğday oksit oranında ciddi bir azalmaya neden Gelgelelim, çok yıllık bitkilerin yaPirinç olur. Çok yıllık bitkilerin yetiştirilmesi şamları tek bir özellikten oluşmayan Mısır daha az miktarda girdiyi gerektirdiğindenli karmaşıktır. Bu karmaşıklığından Soya fasulyesi den, tarım harcamaları da büyük ölçüde ötürü çok yıllık bitki üretiminde gen Arpa azalır. aktarımlı değişim yöntemi en azından Sorgum Tüm bu nedenlerden ötürü A.B.D şimdilik işe yaramasa da, basit kalıtımPamuk tohumu ve öteki ülkelerdeki bitki yetiştiricileri sal özelliklerin geliştirilmesinde etkili Kuru fasulye son beş yıldır buğday, sorgum, ayçiçeği, olabilir. Örneğin, başarıyla geliştirilen Darı buğday çimi ve kimi başka bitki türlerievcilleştirilmiş çok yıllık bir buğday çiKolza/hardal nin çok yıllık tohumlar olarak geliştirilmi tohumunda glütenprotein genleri