Katalog

mi? r.Bu £ tip- pay- , hu- ıma:. kati, Şil. )lsun :tdır. 1 ÇO' kav- ramaya çalıgırken basir ne- den-sonuç ilişkilerine kapıl- mak safsataya yol açabiliyor. O halde toplumun arcettiği koııı- pleksitc karşısmda ne yapacak, doğru siyaseti nasıl bulacağız? Eli kolu bağlı kalmayacaksak, ü:erindc anlasabileceğinıi: ve bi:e yol gösterecek ilkeler ol- nıalı, yani ahlaki tercihler yap- mamı: la:ıın. Eğer solda isck solun ilkc ve değerleri burada devreye girecektir. Solcu olmak tf:ün- de ilerlemeden ve ezilenden ya- na olmak demektir. Referandumda evet diyecek solcuların bu bakımdan ciddi sıkıntıları var. BILIM VE MUTLAK BILGİ Bilimin dayandığı tüme- varımla nıutlak genellemelere ulaşmak mümkün olnıadığm- dan, bilimin temelinde şüphe yatar. Biliyoru: ki bilim bizi nıutlak bilgiye ulaştırma:, anıa bilimin gücü de asluıda bundan kaynaklamr. Din alimlerinin ürettiği bilgiler de tartışmaya açılabilir, anıa tartışan taraflar açisından şüpheye yer yoktur. İkisi de insan aklı- nra eseri olduğuna göre, bilimle ilim arasmda bir karşılaştırma yapnıak :or olsa da, şüpheci yaklaşı- mın gücü tartışılanıaz. Yani bilim açısından yanlışlar da doğnılar ka- dar kıymetlidir; yanlış yapmadan öğrennıe olmaz, bilgi çuğalma:. Yanılma ihtimalini reddeden anlayış bilginin çoğalmasmı, ilerlenıeyi zora sokar. İNSANLJĞIN TBC AMACI OLABILIRMI? Neoliberal kapitalizm bütün insanlığın tek bir anıac/etrafinda birleşeceği iddiasmı dünyaya dayattı. Kitlesel üretiın tanını terkederken solun bütün kav- ranı ve soylemlerini gaspederek kendine mal etti. Bocalayan solun bir bölümü neoliberal kabullcri şu- ursu:ca benimsedi. Bir vakitler eıkar gruplarının pay- laşım için yarışukları bir platfornı olmanın ötesinde yer aldığı düşünülen ve yüksek değerler arfedilen de- mokrasi kuıumu, boş bir kabuğa dönen günümü:ün parlaınentcT demokrasisine indirgendi. Toplunı, sadece tiiketimle görevli bireylere, rop- luııısal değerler ise piyasafiyatlarmatalıvil edile- rek atomize edildi. Mesnetsi: hükümlerle sosyal sı- nıfların varlığı adeta inkar edildi. Bütün bunlarm dayattığı politikaların egemeıı güç/lerin değil her- kesin çıkarma olduğu öne sürüldü. Bugün dünya- da yaşanan sıkıntılann arkasmda bu dayatma yatar ve Türkiye'de iktidar bu politikaların uygulayıcısıdır. Gerirdiği tashığın gerekçvsi de aynı politikaların talı- kinıine matuftur. SORUNLARINKÖKENİ SORGULANMALI Yaşanan onca ekonoıııik soruna, gö:ler önün- de sergilenen tutursu: yalanlara, talan ve çevrc talı- ribatına, hatta iklim dcğişikliğine rağmen sorunların kükeni sorgulanmıyor. Solun gündeminde bunlann olması beklenir- ken gürülen nedir? Sosyal denıokrat dediğimi: ke- simlerin konunun özünü kavrayıp kavramadıkları belli değil. Bir kısım solcuların utukları ise 12 Eylül rejiminden güya hesap sonılması ve askeri vesaye- tin kalkmasıyla smırlı. Demokrasinin ne olduğunu sorgulamayı dahi unutan bu arkadaşlar ınevcut dü:ene kol verirken siyaset ürertiklerini zannediyorlar. Türkiye'de ku- rulu iktidar ne ilerlemeden ne de e:ilenden yana- d.r. Öyleyken vvetçi so/cu/;ıraydınlanma fikrini ve ilerlenıeyi sokakta bulmuş olacaklar ki, kolayca har- camakta tereddüt etıııiyorlar. Anayasa tasarısı on- lar icin hiçyoktan iyi olabilir. Ancak tutumlarmı sol adına savunmaları, solun ilke ve değerlerini ken- di siyasetlerine kurbaıı eunclcri affedileme:. rasında, kişilerin neyi oyla- dığını soııuçları ile birlikte değerlendirebilecekleri or- tanılar olarak yürütülür. Referanduma sunula- cak değişiklik düzenlenıelcri hangisini barmdırıyor? Hiçbirini. Bu dü:enle- ır! demokratikleşiyor mu? Devlet kendi basına kut- ılarak değil; hukuksal bir insan kurunıu olarak, nsan hakları ve halkın egemcnliğinden alan bir olarak mı kurgulanıyor? Devletin ö:gürlüğü teh- ri+ hukuk içine mi alınıyor? Devletin bireyin si- ıa müdalıalesi en aza mı indiriliyor? Bireyin ki- ı geniş şekilde koruyan garantiler mi getiriliyor? jmun tek tek üyelerinin çıkarlarmın hizmetine ilde mi düsenleniyor? Devletin "insan hakları- 1, insan haklarına dayalı" olduğu mu belirtiliyor? ^lann temel hak ve hürriyetlerden yararlanma' m millileştinne vurgusu nıu kaldırılıyor? Temel ikler, ödev ve sorumlulukları içerir şekilde de- v ve sorumluluğundan tanıamen bajjımsız şekilde pr? Temel hak ve özgürlüklerin sınırlanıaları mı larenin, hak ve özgürlükleri smırlama yetkisi mi enıel hak ve hürriyetler alanında; kişisel ve si- nceliğe alan, sosyal ve ekonoıııik hakları ihnıal : daha az önemde gören anlayış terk mi edili- : ekonomikhaklaralanında "devletin görevinin sınırı" mı kaldınhyor? Bu haklarm, Kanun Hükmünde Karanıamelerle değil, kanunlarla düzenlenmesi mi öngörülü- yor? Olağanüstü rejimlerhukukran istisna tutulabilecek rejimler değil, hukuk kurallanyla belirlenen \'e denetlenen rejimler ola- rak mı düzenleniyor? Hak arama özgürlüğü ve örgütlennıe ö:- gürlüğü önündeki hukuki ve fiili engeller mi kaldırılıyor? * Bütün devlet işlem ve eylemleri yargı denetimine mi ta- bi tutuluyor? Anayasa Mahkemesi, iktidann keyfi davranışla- rını sınırlayacak bağımsı: bir yapı ve denetinı yetkisine mi ka- vuşturuluyor? Yargı bağımsızlığı ve yargıç; teminatı eksiksi: şe- kilde ve tünı erkler karşısında (özellikle yürütme karşısında), nıutlak olarak saglanıyor mu.' Adalet Bakanın HSYK'da yet- kisi azaltılıyor mu? * Tüm kurum ve kunıluşlann örgütlenme ve işleyişinde; demokratik, sivil, şeffaf bir anlayış getiriliyor mu? Cumhurbaşkanmın görevleri; parlamenter hükümet sistemi- nin gereği olarak, arttırılmak yerine klasik giirevler düzeyine çekiliyor mu? Yasanıa dokunulnıazlığı demokratik sistemin ge- rekli kıldığı i^rik ve çtn,v\'e ile sınırlandırılıyor mu?TBlvlM'de adil bir tenısil sağlayacak siyasal katılımın önündeki engeller kaldırılıyor mu? * Basın haber alma ve düşünce özgürlüğü önündeki engeller kaldınlıyor ve kamuoyu bağımsı:laştırılıyor mu? Anayasa de- ğişiklik süreci, toplumsal mutabakat ile nıüîakereci demokra' si geleneğinin gerekli kıldığı şekilde geıvekleştiriliyor mu? Hepsi için tek yanıt var: HAYIR. Referandumda hayır demek için gerekyeler yeterince açık, görmesini bilene! AYLAK BİLGİ Tahir M. Ceylan tahi rmceylan@gmai1.com Emosyon deyince şiddetli duyguyu anlıyoruz. Birisine karşı du- yulan sevgi duygudur örneğin, ama sevgi aşka dönerse, o za- man duygu emosyon olmuş demektir. Yine birarkadaşımıza karşı birkızgınlık duyabiliriz, bu bizim duygumuzdur, ama eğer kızgınlık öfkeye dönerse duygu emosyona çevrilmiş demektir. Emosyon Sosyalizasyon "Emosyon sosyalizasyon" denen ve aslı birsosyal işaret olan tanımlama ortak benliğin emosyonlar aracılığıyla insanlan sosyal bir yapı içinde nasıl yön- lendirdiğine dairbirifadedir(Malatesta-MagaiC, 1991). Emosyon sosyalizasyon, topluluğun ilerlemesi gereken yönü topluluk üyelerine işaret eder ve üyeler yüzünü bep bir ağızdan bu yöne döndürörler. Örneğin birtoplumda barış, esenlik rüzgârları eserken savaştan söz etmek, emosyon sosyalizasyona ters tavır almak demektir. Keza herkes birsavaş duy- gusu içine girmişken banştan söz etmek de, toplumun ayakları altında ezilmeyle sonuçlanır. Bu yalnızca insanlarda değil, sörü halinde yaşayan canlılann tü- münde görülür. Birbizon sürüsü bir nehri geçmek konusunda uzun siire te- reddüt eder, ama sonunda öyle bir cesaretsosyalize olup sürüyü kaplarki, üye- lerin hiçbiri tereddütgeçirmeden teker teker nehre atlar. Emosyon sosyali- zasyona karşı durmak, topluluğun içinde bir yöne doğru gelişen hareketin re- zonansına engel olduğu ve tek tek üyelerin harekete artan birgiiçle katılımı- nı sekteye uğrattığı için, topluluk tarafından anında bastırılır. 0 yüzden gide- rek şiddetlenen bir emosyon sosyalizasyonun karşısında durmak cesaretişi- dir. Emosyon sosyalizasyon bir ortak benlik duygusudur ve bölündüğünde, ya- rıda kalan her duygu gibi toplumun özgüvenini sarsar. Ortak benliğin, üyele- rini uyum içinde yönettiği manivela emosyon sosyalizasyondur. Örneğin Kıbns çıkarması sırasında toplumda savaş rüzgârları esmektey- di, herkes hemen ayağına biraskerpostalı geçirip savaşmak üzere gönüllü as- ker yazılmak istiyordu. Bu kişileri, toplumdaki hakim emosyon yönünde yön- lendirmek kolaydır. Herkes belli bir yöne doğru akmaya başlamış topluluğun ön saflarına geçip harekette yer almak ister. Örneğin savaşta, ön saftakilerin düşmesi hareketi hızlandırmakta, çu'nkü arkadan gelenlere, ön safta yeraçıl- maktadır. Topluluk saldırdıkça küçülse de, yine de hareket belli birnoktaya ka- darhızlanır. Bu nokta, ön safa geçmekte yarışanları besleyen arka safların yenisavaşçı çıkarmaktan vazgeçtiği ve bu davranış modeline kendinden bir sonrakisafı da katmaya başladığı noktadır. Arka safların ön safa geçme koşusundan vazgeçme hızı bir optimumda olmalıdır. Eğer hız fazla olursa, geriye bir tepki (reboundt olarak ön safta olanlar, inadına daha yüksek bir cesaret göstermeye başlar- lar (emosyon sosyalizasyonun dağılması ile hareketin içinde yalnız kalanla- rın, geriye dönemeyecek kadarilerlemiş olmalarının sonucunda, hedefe var- malarının sadece kendigüçlerine bağlı olduğunu fark ederek ek güç kullanı- mına başvurmaları). Bu cesaret gösterisi arka safları yeniden ateşleyebilir. Sosyal emosyon civa gibi akıcı bir şeydir; büyüklüğü kaynağındaki güce değil, herbireyin onu, kendiruhunda yankılama potansiyeline bağlıdıf. Bu po- tansiyel yüksekse, emosyon okyanus dalgaları gibi giderek kabarır ve toplu- mu birhortumun içine düşmüş yapraklar gibi savurur. Yok, kişilerin yankıla- ma potansiyelidüşükse, emosyon çıktığı kaynaktan fazla uzağa gidemeden sö- ner. Birkere sosyalize olarak bütün toplumu kaplamış bir emosyonun sönmesi uzun yıllara yayılır ve zannedildiği gibi ön saftakilerin kırılmasıyla değil, arka saftakilerin karşıtyönde ikna edilmesiyle olur. Arkadakilerin iknası, zorolmakla beraberson derece etkilidir. XII. yy'da Avrupa'da "Küçük ÇobanlarHareketi" ile başlayan kiliseye kar- şı tavır yüzyıllarca devam etmiş, kendisine Protestanlıktan bir kanal açarak ilerlemiş, "kilisenin bütün malını al, kiliseyi savunan tek papaz kalmaz" diye- rekgenişlemiş, ama en arkadakisafların yer değiştirmesiyle Almanya'da ye- nilmiş, Ingiltere'de bir uzlaşmaya zar zor varabilmiş, Fransa'da Kalven Hareketi olarak galip gelse de sonradan yine kaybetmiştir. Diyeceğim, top- lumda bir emosyon sosyalize olmaya başlamışsa bu uzun yıllara yayılmakta ve emosyon bir halk desteği buldukça, arka saflarındakileri hareketin içinde tutmak mümkün olduğundan, emosyonun ortadan kaldınlması güç olmakta- dır. Toplumun davranışlan belki de, çoğu şeyden daha fazla matematiktir. Malatesta-Magai C, Development of emotion expression during infancy; general co- urse and patterns of individual difference. İçinde J. Garber&KADodgelEd) The develop- mentof emotion regulation and dysregulationfpp 49-68) Camnbridge UK. Cambridge University Press. 1991 ao