Katalog

www.iku.edu.tr BİLİMKÜLTÜRVEEĞİTİM TC İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ Uluslararası Uzay Istasyonunda Nasıl Yaşanır?? Insanoğlunun uzaya çıkışını kutlamak için heryıl 12 Nisan'da dünyanın heryerinde Yuri Gecesi etkinlikleri diizenleniyor. Bu sene de 10-12 Nisan tarihlerinde Yuri Gecesi Istanbul 2010 Etkinlikleri Istanbul Astronomi Toplulukları tarafından Istanbul Kültür Üniversitesi Ataköy Kampüsü'nde gerçekleştirilecek. Katılım herkese açık ve ücretsiz. Öğr. Gör. Dr. Ayşegül F. Yelkenci (Istanbul Kültür Üniv. Fizik Böl.) Araş. Gör. F. Korhan Yelkenci (Istanbul Üniv. Astronomi ve Uzay Bilimleri Böl.) U luslararası Uzay İstasyonu (International Space Station-ISS) her 90 dakikada bir Yer'in etra- fında dolanıyor. Her gece yeryüzündeki in- sanların yaklaşık % 80'i ISS'i görebilir. Atna bazı şan- slı insanlar için ISS hem bir iş yeri hem de bir ev, uzay- daki bir yaşam alanı. İnsanlığın uzay macerasının, uzaya çıkıp sağ sağlim geri dönebilen ilk insan olan Rus kozmonot Yuri Gagarin tle 1961 yılında başladığı kabul ediliyor. Bugün ise bu ma- cera, tarihteki en büyük ve en kompleks uluslararası bi- limsel proje olan Uluslararası Uzay İstasyonu'nun yapı- mı ile sürüyor. Bu zorlu çalışma insanlık için uzayın ka- ranlığına ve yanlızlığına meydan okuyor. Yapımına 1998'de 16 ülke ta- rafından ortaklaşa başlanan ve 160 milyar dolardan daha fazlaya mal olan Uluslararası Uzay İstasyonu projesinin yörüngedeki inşaatı, Yer'den uzay mekikleri ve roketlerle parça parça taşınan modüller saye- sinde gerçekleşiyor ve 2011 yılı içerisinde ISS'nun bitirilmesi dü- şünüliiyor. Yer'den ortalama 450-500 km yukarıda yerçekimsiz ortama sahip 373 m"lük yaşam alanında astronotlar ha- yatlarını sürdürürken, ISS, 90 dakikada bir Yer'in etra- fında 27000 km/saniye lik ortalama bızda bir turunu ta- mamlıyor. Yeryüzünde birçoğumuz uzaya gitmeyi; uzay istasyo- nunun içinde yerçekimsiz ortamda hiç güç harcamadan hareket etmeyi, 450 kilometre yukarıdan Dünya'nın ne- fes kesen manzarasını görebil- meyi hayal ediyonız ama insan ne istediğine dikkat etmeli, orda yaşamak hiç de kolay de- ğil! 28 bin kilometrelik orta- lama bir hızla Yer'in etrafında dolamrken, birgün boyunca 16 günbatımı görebilen astronot- lar, her sabah 6'da kalkarak pe- riyodik kontrollerin ardından günde 10 saat çalışıyorlar. Uzay ıstasyonunda zaman zorlu çalışmalar ve biyoloji, fi- zik, asrronomi, meteuroloji gibi alanlarda yaptıkları karmaşık bilimsel dencylcrle dolu geçiyor. Yorucu bir i; günün ardman iyi bir uyku gibisi yoktur. Yeryüzünde ol- duğu gibi uzayda çalışan insanlar da gece yatıp ertesi sa- bah tekrar işbaşı yapıyorlar, yine de bazı farklılıkar var. Uzay istasyonunda yukarı veya aşağı olmadığından, as- tronotlar yerçekimsiz ortamda istedikleri yönde uyuya- bilirler. Ancak uyurken yüzerek biryere çarpmaınaları için bir koltuğa yada duvara kendilerini bağlamaları gereki- yor. Genellike duvara sabitlenmiş özel tasarım uyku tu- lumlannın içerisine girerek, ayakta dikey konumda se- kiz saat uyuyorlar. Uyku kabinlerinde uykuya dalmadan önce veya sabah uyandıklarında Dünya'yı seyredebile- cekleri bir pencere oluyor. ISS'de astronotlar için özel hazırlanmış tuvalet ve ban- yo sistemi; dondurulmu;, kurutulmuş, toz gıdalar ve sü- rekli kaslarını çahştırmak için egzersiz aletleri de bulu- nuyor. Ağırlıksız ortamın en zor yanı hareketlerinizi ve yaptıklannızı kontrol etmek. Astronotlar için düzenli eg- zersizler şart aksi halde ağırlıksız ortam gereği daha az kul- lanıldığından kaslarda erimeler başhyor ve kemikleri za- yıflıyor. ISS'de herşey yeryüzü kaynaklarından bağımsız yapılmak zorunda. Enerjisini Güneş'ten, oksijeni ise su- yun elektrolizini yapan yaşam destek sistemlerinden kar- şılıyor. Astronotlar terledikleri ve nefesleri alıp verdik- lerinde kabin içerisinde oluşan nemi ve atık sıvıları ge- ri dönüştürerek içme suyu elde ediyorlar. Hiçbirşey ye- terince geri dönüştürmeden çöpe gitmemeli! ISS'nin inşaatına başlandığından beri, astronotlar on- larca uzay yürüyüşü gerçekleştirdi. Yeni bir m<xlülü monte etmek veya güneş panellerini tamir etmek için is- tasyonun dışına çıkarken için özellikle Güneş'in zararlı ışınlarından korunmak için özel tasarlanmış giysiler ku- lanıyorlar. Aynı zamanda Uzay yürüyüşlerinde başlıkla- rının içerisindeki telsizlerle, radyo dalgaları kullanarak konuşmak zorundalar. Çünkü hava olmadığından ses dal- gaları uzayda yayılamaz. Bu yüzden uzay gerçekten çok ses- siz bir yer! Ama ISS'nin içerisinde hava olduğundan trom- pet bile çalabiliyorlar! Doğru zamanda doğru yere bakarsanız dev güneş pa- nelleri sayesinde parlayan ISS'nin geçişini çıplak gözle rahatlıkla görebilirsiniz. (Türkiye üzerinden geçiş saat- leri, http://www.heavens-above.com adresinden öğreni- lebilir.) lnsanoğlu merakı ve anusuyla keşfetmeye ve keşfet- tikçe yeni yarınlar çizmeye devam ediyor. Enginlikte ve sonsuzlukta bir adım daha ilerlerken ISS sayesinde diğer gezegenlere de daha da yaklaşılmış olunacak. Insanoğlunun uzaya çıkışını kutlamak için her yıl 12 Nisan'da dünyanın heryerinde Yuri Gecesi etkinlikleri düzenleniyor. Bu sene de 10-12 Nisan tarihlerinde Yuri Gecesi Istanbul 2010 Etkinlikleri Istanbul Astronomi Toplulukları tarafından tstanbul Kültür Üniversitesi Ataköy Kampüsü'nde gerçekleştirilecek. Halkın uzay ke- şiflerine karjı merak ve ilgisini arttırmak, yeni nesil ke- şifçilere ilham kaynağı olabilmek amacıyla düzenlenen etkinlikte her yaşa hitap eden ücresiz aktiviteler mevcut: konferanslar, oyunlar, gökevi şovlan, çocuk atölyeleri, te- leskop yapım atölyesi, Güneş gözlemleri, film ve belge- sel gösterimlerinin yanı sıra rock konserleri ve gece göz- lemleri de gerçekleştirilecek. www.astronomi-ist.an- bul.com i toTANBUL KÛLTÛfl KURUHLAM