Katalog

POLİTÎK BILİM Aykut Göker http:/www.ınovasyon.org;hagoker9ttma11.con Biyogövenlîk Yasası bilim insanından, bilimden, üretim- den anndırılması öngörülen birpazar ülkesinin yasasıdır. Biyogüvenlik Yasası'na Dair (2) Geçen hafta belirttiğim gibi, biyogüvenlikle ilgili düzenlemeler, baş- langıçta bilim ve teknoloji politikası konusu olarak ele alınmış; BTYK'nin 25 Ağustos 1997 günlü toplantısında da bu çerçevede gündeme getiril- miştir. 0 tarihte yürürlükte olan Türk Bilim ve Teknoloji Politikast 1993- 2003 belgesine göre. biyoteknoloji, Türkiye için öncelikli araştırma alan- larından biriydi. Yine yürürlükteki, Yüksek Planlama Kurulu'nca VII. Beş Yıllık Plan Döneminde Öncelikle Ele Alınması Öngörülen Temel Yapısal Değişim Projeleri Kapsamındaki Bilim veTeknolojide Atlım Projesi'ne gö- re de, Türkiye'nin bilim ve teknoloji yeteneğini yükseltebilmek için öne- rilen yedi atılım alanından biri "Gen MOhBmMği ve B'tyotaknotojkleAR- GEFaattyetleriyii Dolayısıyla, "Biyoteknoloji/Gen Mühendisliği araş- tırmalan sonucu ortaya konan bulgulann faydalı birürûn ya da üretim yön- temine dönüştiirülerek kullanıma sunulmasının belirli kurallara bağlan- ması"konusunun da, bilim ve teknoloji politikasıyla ilgili olarak ele alın- ması doğaldı. Bu bağlamda yürütülen çalışmaların sonunda hazırlanan Ulusal Biyogövenlik Kurulu Yasa Taslaty, yine belirttiğim gibi, 24 Aralık 2001 gün- lü toplantısında BTYK'ye sunuldu. Benim, 18 Marfta çıkanlan Biyogüvenlik Yasası'nı Türkiye'nin bilim ve teknoloji polra'kasındaki kararsızlıjjın bir gös- tergesi -kanıt- olarak görmem de, işte bu toplantıda alınan karara da- yanıyor. Her ne olduysa, o güne dek, TÜBAve TÜBİTAK gibi iki bilim kurumunun liderliğinde yürütülen çalışma, tam da hedefine varmışken, o toplantıda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na devredil'ıyor, deyim yerindeyse, eksen de- ğiştiriliyor. Bu değişiklik, o zamanki tasarıda öngörülen Biyogüvenlik Kurulu'nun üye bileşimi ile, bundan tam sekiz yıl sonra, 18 Marfta çıka- rılabilen yasa gereğince oluşturulacak kurulun oluşum tarzı karşılaştı- rıldığında açıkça görülecektir. 2001'de BTYK'ye sunulan taslaktaki üye bileşimi şöyle: "...Kurul, Sağlık, Tarım ve Köyişleri, Orman, Çevre, Sanayi ve Ticaret Adalet bakanlıkla- rı ve DPT Müsteşarlığı'nca seçilen birerkişi; TÜBİTAK tarafından seçi- len üç kişi; ve üniversite rektörlüklerinin önereceği adayiar arasından YOK tarafından seçilen, Tıp, Genetik, Moleküler Biyoloji, Ekoloji, Endüsthyel Biyoteknoloji, Veterinerlik, Tarım, Eczacılık, Hukuk, Ekonomi ve Sosyoloji alanlanndan biyoteknolojikapsamındaki çalışmalanyla tanınmış birerki- şi[TÛBlTAK'ın seçtiği üç üye dışında on bir bilim adamı dahal] olrnak üze- re toplam yirmi bir kişiden oluşur. Kurul üyelerinin atanması Başbakan'ın önerisiyle Cumhurbaşkanı tarafından yapılır. Kurul'un bilim adamı üye- leri en az doktora derecesine ve tercihen temsil eüikleri alanda 5 yıl araş- tırma deneyimine sahip, çalışmalanyla tanınmış adayiar arasından se- çilirler." Yasada öngörülen kurulsa şöyle oluşacak (Madde 9): "Kurul, Bakanlıkça [Tanm ve Köyişleri Bakanlığınca) dört Çevre ve Orman Bakanlığı'nca iki, Sağlık Bakanlığı'nca bir, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca bir ve Dış TicaretMüsteşarlığı'nca bir üye olmak özere, üç yıllık süre için, ilgili bakanlar tarafından belirlenen toplam dokuz üyeden oluşur. Bakanlıkça seçilecek üyelerden birinin üniversite, diğerininse meslek ör- gütleritarafından gösterilen adayiar arasından seçilmesizorunludur. Kurul Başkanı, Bakantarafındanbelirienir. "Sekreterliğini aynı bakanlığın ya- pacağı Kurul'un "...üyesiolabilmekiçinlisansdüzeyinde yükseköğrenim görmüş o/maft"yeterlidir... Aradaki farkı gördünüz. Yasanın öngördüğü kurul bilim insanlarından arındırılmış... Bilim insanına, bilime gerek görülmemiş; çünkü diğer maddeleri de 2001 tasansının maddelerivle karşılaşörırsanız göreceksiniz, yasa, yeni biyoteknolojinin genombilim, gen teknolojileri ve genetik mü- hendisliği gibi öne çıkan alanlarında araştırma yapan ve araştırma so- nuçlarını, GDO ürünleri olarak anılan ürünlere dönüştürerek bunları üre- ten dejjil, ithal eden bir ülke olunması peşinen kabullenilerek hazırlan- mıştır. Başkalan araştracak, üretecek, Türkiye ithal edecek... Ve bu ürün- lere karşı biyogüvenlik sağlanacakl Bu kabulleniş ne anlama geliyor, haf- taya bunu konuşacaflız. Türk bilim insanlmndan yenilikçi çözümlet Prof. Dr. Mehmet Toner'in çipi'ne ödül Dergimizin 1154- sa- yısında Harvard Tıp Fakültesi Biyomedikal M ü h e n d i s l i k Bölümü'nden Prof. Dr. Mehmet Toner ve ekibi- nin, metaztaz yapan kanserli hücreleri tespit eden kart- vizit büyüklüğünde silikon bir mikroçip geliştirdiği- ni haber yapmıştık. Kanscrin erkcn teşhisini ve gelişim sürccini adıtn adım izleme olanağı yaratan bu çip, kanser hastasın- dan alınan hir miktar kan ile kan dolaşımındaki tümör hücrelerini çok az sayıda bile olsa saptayabiliyor. Dört yıl süren ve 10 milyon dolara mal olan bir ça- lışmanın sonucunda geliştirilen bu mikroçiplerin de- ğeri, şimdilik 200 dolar civarında, ancak fiyatının dü- şürülmesi için çalışmalar devam ediyor. Nitekim 30 Mart tarihinde Ankara'daTÜBA'da bir konferans veren Toner, ycni bir mikroçip tasarı- mı geliştirdiklerini ve bunun maliyetinin çok daha ucuz olacağını açıkladı. Son olarak "Stand Up to Cancer" isimli kurulu- şun "Dream Team Award >1 isimli ödülünU kazanan bu proje,15 milyon dolar tutarındaki bu ödül ile çok mer- kezli klinik çalışmalar ile dcneme aşamasına geçebi- lccek. Kanser araştırmalarındaki önemli isimlerlc iş- birliği yapan bu kunıluş, kanseri sona erdirecek bilimsel önemli çalışmalara destek oluyor. http://su2c.standup2cancer.org/su2c/about_us/sci- entific_dream_teams Enformasyon ve kodlama kuramına Arıkan'dan önemli katkı Prof.Dr.ErdalAnkan. İ;lemci teknolojileri ala- nında faaliyet gösteren Intel, ODTÜ ve Bilkent üniversite- lerinde üç ayrı projeye destek olacak. lntel, 24 Mart taribinde alınan bir karar ile ODTÜ'nün MikroelektroMekanik Sistemler (MEMS) Araştırma ve Uygulama Mcrkezi'ne 2.5 milyon dolarlık ekipman desrcgi yapacak, aynca ODTÜ'de yürütülccek "Enerji Verimliliği Projesi" ile Bilkent Ünivcrsitesi'ndc yü- rütülecek "Kutupsal Kodlar" projesinin bayata geçmcsi için destek verecek. Bilkent Univcrsitesi'nden yürütülecek "Kutupsal Kodlama" projesi, kablosuz ağlarla iletişimin daba ve- rimli hale getirilmesini ve bu konuda yeni teknoloji' lerin geliştirilmcsini amaçlamakta. Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Erdal Ankan tarafından geliştirilen"kurupsal kodlama" yön- temi, baberleşme kanallannın mümkün olan en yük- sek verimlüikle kullanılmasını hedefliyor. Kutupsal kod- lar, kanal kapasitesine eriştiği matematiksel olarak is- patlanabilen ilk kodlama yöntemi olarak kuramsal önem taşıyor. Kutupsal kodların geliştirilmesiyle, sayısal ileti- şim çağının kurucusu olarak kabul edilen Amerikalı matematikçi ve mühcndis Claude E. Shannon tara- fından temelleri atılan enformasyon kuramında, 60 yıldır açık olan bir problemde önemli bir ilerleme kay- dedilmiş oluyor. Ankan ülkemizde az bilinen Kutupsal Kodlama tek- nolojisinin gelişimi ile ilgili şu bilgileri verdi: "Shannon, 1948 yılında yayımladığı çığır açıcı bir makale ile, bir iletişim kanalı üzerinden güvenilir bir biçimde gön- derilebilecek azami enformasyon (bilgi) miktarını belirleyen bir formül ortaya koydu. Shannon'ın is- patladığı üzere, 'kanal kapasitesi' adı verilen bu sınır değerin üzerindeki hızlarda hatasız haberleşme yapıl- ması mümkün değildir. Shannon'ın kuramı, kapasite değerini hesaplamak için yeterli olmakla birlikte, kapasiteye pratikte nasıl erişilebileceği konusunda ne yazık ki pek fazla ipuçlan içermiyordu. Shannon'ın makalesinin yayımlanması- nı takip eden on yıllarda mühendisler kapasiteye eriş- mck için pek çok 'kodlama' yöntemi geliştirdiler. Nihayet, 1990'larda kapasiteye erişen kodlar in- şası başanldı. Ancak bu kodlar, kısmen de olsa, deneme yanılma yöntemleriyle inşa ediliyordu ve sonuçta in- şa edilen kodlann niçin kapasiteye eriştiği kuramsal ola- rak hâlâ tam olarak açıklanamıyordu. Pratik olarak problem çözülmüş gibi görünmekle birlikte, kuramsal olarak tatminkâr olmayan bir durum hüküm sürmek- teydi. Benim 2008 yılında yayımlanan çalışmam ile uzun yıllar haberleşme mühendislerini meşgul eden bu önemli problemde kuramsal yaklaşımlar ile mühendislik pratiği arasındaki mesafe bir ölçüde daralmış oldu." Yeni yöntemle inşa edilen bu kodların matema- tiksel analizi, Prof. Ankan'ı o dönemde ziyaret eden Prof. Emre Telatar'ın katkılarıyla daha da ileri bir aşa- maya taşındı vc sonuçlar ikili tarafından dünyaya ta- nıtıldı. Kutupsal Kodlama, halihazırda üzcrindc dok- tora çalışmaları yapılan, konferanslarda özel oturum- lara konu olan bir araştırma konusu haline gelmiş du- rumda. Bu çalışmada adı geçen Prof. Telatar aynı za- manda çoklu-anten kullanımı ile kablosuz haber- leşmede kapasite artışını sağlayan dcvrimsel bir bu- luşa öncülük etmiş olan, dünya çapında tanınmış bir bilim insanı. Türkiye'nin ilk teleskop uzmanları yetışıyor Türkiye, uzayı keşfeV mek için kendi teleskop uz- manlarını yetiştirmcnin ya- nında, yerli teleskop iireti- minde çalışacak mühendis- lcri yetiştirmek ign hazırlı- ğa başladı. TÜBİTAK tarafından hazırlanan ve Dcvlet Planlama Teşkilatı'nın onayını alan Teleskop tnsan Gücü Yetijtirilınesi" projesi. Türkiye, teleskop konu- sunda 10 uzman yetiştirecek. 8'i mekanik, elektrik- elektronik, software ve optik mühendisi olacak ekip- te 2 dc teknisyen yer alacak. Avrupa Güney Gözlemcvi'ndc (ESO) eğitim alacak olan mühendis- ler, Türkiye'nin bu alandaki açığını kapatacak. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) Müdürü Ptof. Dr. ZekiEker, "Bu proje Türkiye'de bir ilk. Satın aldığımız teleskoplann bile usulüne uygun imal edilip edilmediğini kontrol edecek elemanımız yok" dedi. Prof. Dr. Zeki Eker, Türkiye'de radyo teleskop kurulabilmesi için yapılan yer çalışmalarının da sonuçlandığını bil- dirdi. Eker, "Konya, radyo teleskop için Türkiye'rrrn en uygun yeri olarak karşımıza çıktı. Değerlendirmede radyo kirlenmesine ve frekanslara bakıldı. Radyo sin- yallerinin en az olduğu yerin seçilmesi hedeflendi" di- ye konuştu. Reyhan Oksay