Katalog

2010 Nisan ayı almanağı Hasan H. Esenoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, esenoglu@istanbul.edu.tr A lmanak takvime göre düzenlenmiş, özel bir alan ve- ya alanlarda bilgiler içeren yıllık bir yayındır. Ayrıca almanaklarda Güneş'in ve Ay'ın doğuş ve batış za- manları, Güneş ve Ay tutulmaları, gelgit saatleri, belirli dini bayram günleri, adli yıllar, tüm çeşitli zaman çizelgelerinin listesi gibi astronomik bilgilerde bulunur. Almanak kelimesi arapça "iklim" anlamma gelen a/-mana;ıJt/ı kelimesinden ge- lir. "Gök(bilim) olayları yıllığı" olarak belki Türkçemize ka- zandınlabilir. İlk ve çağdaş almanaklara ve örnek resimlerine http://tr.wikipedia.org/wiki/Almanak adresinden bakılabilir. Nisan ayı boyunca almanak anlayışında gökbilim bilgileri aşa- ğıda. AYEVRELERİ Temel Ay Evrelerine Yakın Saatlerde Gökyüzündeki Görünüm (D: Doğu, B: Batı, K: Kuzey, G: Güney) SonDördün YeniAy İlkDördün Dolunay Gün Saat Gün Saat Gün Saat Gün Saat 6 12:37 14 15:29 21 21:20 28 15:18 «•* Gezegenlerin Görünûmleri Nisan ayı boyunca Güneş'in en tepeye çıktığı anlar ('me- ridyen geçişi') ile 5 gezegenin belirlenen iki göksel koordi- nata göre grafik. Bir gök cismi gece yarısı en tepeye yükseldiğinde (merid- yen geçişinde iken) gök cis- mi-Yer-Güneş dizilişinde olur (opposition), yani Güneş'e en uzak konumdadır, bu durumda tüm gece gökyü- zünde görülür ve her iki sabah ve akşam tanında da görüle- bilir. Benzer şekilde, gök ci- simleri en tepeden her iki yönde uzaklaştıkça ve Güneş'e yakın konuma geldikye gök- yüzündeki görünme sürelerinin nastl olacağı/kısalacağı prati- ği yapılabilir. N kuzey ve S de güneydir, h ise saati belirtir. Renkli basımına http://www.tug.tubitak.gov.tr/dokuman- lar/kitap/goy/goy_2010.pdf adresindcn ulaşılahilir. Gezegenler nerede? Nisan ayı bnyunca gezegenlerin nerede oldukları bu sayfadaki yrafiklerden ve mini <,izelgeden <,xık bo- yutlu anlatıın kolaylığı ile verildi. Merkür'ün sadece Güneş dogmadan önce doguda veya battıktan sonra batıda ufka ya- kın görülebildiğıni de hatırlatalım. 6*3 KTlP"1f•-'6 Nisan sabah saat 06:00 14/06:25 Ay-YerUzakhğı AyYer'eEn Yakın Üün Saat Uzaklık(km) 24 24 367140 *• ı 21/21:20 28/21:00 AyYer'eEn Uzak Gün Saat Uzakhk(km) 9 6 405000 YER MEZKEZLİGEZEGEN OLAYLARI Doğu taraftan Merkür-Güneş açıklığı en büyük (19 derece): 09 Nisan saat 02 Merkür sabit görünümde (stationary) : 18 Nisan saat 13 Yer-Merkür-Güneş dizilişi (inferior con- junction) : 28 Nisan saat 20 Güneş mezkezli olaylan Kuzey taraftan Merkür en büyük enlemde: 8 Nisan; Venüs çıkış düğümünde (ascending no- de): 13 Nisan (şekilde Venüs'ün yeri ve- rildi) 2010'un olayları: Parlak Gezegenlerin Güneş'ten Açısal Uzaklıkları ve Parlakhklan (gece saat 03 için) (Uzaklık: yay derecesi hiriminde, Par.: kadir) Tarih (Nisan) 4 14 24 Merkür Uzaklık Par. D 18 -0.7 D 18+0.9 D 8 +4.4 Venüs Uzaklık Par. D 20-3.9 D 22-3.9 D 25 -3.9 Nisan Ayı Boyunca Gökcisimlerin Doguj-Yükselis-Batıs Saatleri (saat: dakika)« M M H « 1( * M «0 OtH U 1* 11 M « MM « flS a m m « « M «N * ««• a m « « 17 1D * .a » o M a • m w 1 »1 01 " mZ Z • vtt H * a « * n *• n a m «• m t»m « w w M «ı •» nm M m a MJO « a «t$ Aksam Merkür (1-22) Venüs Mars Satürn Gece Mars Satürn Sabah Jüpiter (13-30) Uranüs (17-30) Neptün Satürn (1-2) NÎSAN'DA GÖK OLAYLARI GÜNLÜĞÜ gün saat 6 7 7 9 ce) 9 10 12 12 14 16 16 18 21 22 24 26 28 28 13 04 21 02 06 04 01 17 15 02 16 13 21 12 24 03 15 20 Mars Uzaklık Par. D 109+0.2 D 102+0.4 D 96+0.6 SONDÖRDÜN Plüto cüce gezegeni sabit görünümde Vesta küçük gezegeni sabit görünümde Merkür-Güneş açıklığı en büyük (doğu 19 dere- Ay Yer'e en uzak Neptün Ay'ın 4 derece güneyinde Jüpiter Ay'ın 6 derece güneyinde Uranüs Ay'ın 6 derece güneyinde YENİAY Merkür Ay'ın 1,5 derece güneyinde Venüs Ay'ın 4 derece güneyinde Merkür sabit görünümde tLKDÖRDÜN Mars Ay'ın 5 derece kuzeyinde Ay Yer'e en yakın Satürn Ay'ın 8 derece kuzeyinde (resmi verildi) DOLUNAY Yer-Merkür-Güneş dizilişi ile yakın görünümde 29 08 Ceres küçük gezegeni sabit görünümde Jüpiter Uzaklık Par. B 26-2.0 B 34-2.1 B 41 -2.1 Satürn Uzaklık Par. D 166 +0.6 D 155 +0.7 D 145+0.8 Gök olayları gün- lüğünden, ay bo- yunca gezegen di- zilişlerinden dolayı gökcisimleri sıklıkla yakın görünümde ol- dukları farkedilebilir. GÜNCEL GÖKBİLİM HABERLERİ 1-Günlük 22 kadar gazetenin sayfalarına hızla göz atarak or- taya çıkartılabilen "basında güncel gökbilim haberleri"ne ve astronom gözüyle yaklaşımına Türk Astronomi Derneği GÖKATLASI 15 Nisan 2010 akşam saat 22:00 için verildi. Baskıya en uygun sadelikte ve kolay görülebileceği 2.5 kadire kadar parlak yıldızı olan ve gezegenlerin içinde bulunduğu takim yıldızlar belirtildı. Gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukanya kaldırarak eşleştirmek yeterli. Ay boyunca takım yıidızlar—burçlar buradan izlenebilir... Maalesef büyük şehirlerimizdeki ışık kirliliği altında görülen gökyüzü sanal üretilenden epey farklı oldugunu da belırte- lim. (www.tad.org.tr)'nin koordine ettigi Dünya Astronomi Yılı 2009 www.astronomi2009.org sayfasından ayiık süreli olarak ulaşılabilir. 2- İstanbul Boğazı'ndan goymen leyleklerin (Ciconia; http://tr.wikipedia.org/wiki/Leylek) bu yılki ilk geçişleri - j - İstanbul Üniversitesi Gözlemeyi terasından izlendi. 15 Mart saat 15:3O'dan itibaren tahmini 100-200 arasında siyah ka- natlı gövde- si beyaz ak- leylek grubu Marmara Denizi tarafından (batıdan) Çamlıca Tepesi önün- den İstanbul Boğazı üzerinden Karedeniz yönüne dognı (ku- zeye) get,iş gerçekleşti. Yaklaşık 1 saat süresince gruplar (dai- re küme ve uzamış küme) halinde görüldü. Kullanılan alet- ler: fotoğraf makinası (Canon EDS 50-D 17-85 ve EF 70- 300IS USM ObjektiO, kamera (Canon HF-200 Black HD) ve dürbün (Meopta 7x50). Göçer leyleklerin Çamlıca man- zaralı Boğaz geçişi resmi ve mozaik bir resim verildi. Diğer göçmen kuşlann geyişleri Nisan ayı sonlarına doğnı beklen- mekte. "İstanbul Boğazı'ndan Göçmen Kuşlann Geçiş İzlencesi" başlıklı ve 63-53 numaralı proje tstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı tarafından desteklenmekte. Göçmen kuşlann yıl boyunca geçiş duyurulan www.istan- bul.edu.tr/gocmenkusgozlemi adresinden izlenebilir. Kaynakça: The Astronomical Almanac 2010 (http://asa.us- no.navy.mil ve http://asa.hmnao.com). -