Katalog

POLİTİK BİLİM Aykut Göker http:/MVM.ınovasyon.org;hagokerdttmai 1.com Biyogüvenlik Yasası Türkiye'nin bilim ve teknoloji politikasındaki kararsızlığın da göstergesidir. Biyogüvenlik Yasasfna Dair... TBMM'nin 18 Mart'ta kabul ettiği Biyogüvenlik Yasası'nın biyo- teknoloji araştırmalarıyla ilgili maddelerinin eleştiri konusu olduğunu biliyorsunuz. En azından Orhan Bursalı ve özlem YOzak'ın yazdıklan- nı okumuşsunuzdur. Böyle bir yasayı çıkarmanın 12 yıldan fazla sür- düğûnü de acaba biliyormusunuz?Sonuçta çıkan yasa ve bu çıkış sü- resi, Türkiye'nin bilim ve teknoloji politikasındaki kararsızlığı göster- mesi açısından da ilginçtir. Isterseniz kısa bir bellek turu yapalım. Biyogüvenlikmeselesinin birbilim ve teknolojipolitikası konusu ola- rak ilk kezgündeme gelişiBilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu'nun (BTYK) 25 Ağustos 1997 günlü toplantısıyladır. Bu toplantıda "Türkiye'de Biyoteknoloji/Gen MühendisliğiÇalışmalannda DüzenleyiciKurallann Belirlenmesi" başlığı altında şu karar alınmıştır: "Biyoteknoloji/Gen Mühendisliğiaraştırmalannın ...önceliklibiralan olarakteşvik edildiğiülkemizde de, butüraraşbrmalaryapan bütün ül- kelerde olduğu gibi, ortaya konan [bilimsel]bulgulann faydalı bir ürün ya da üretim yöntemine dönüştürülerek kullanıma sunulmasının belirli kurallara bağlanması gereklidir. Bu kuralların belirlenmesiiçin TÛBA ve TÜBİTAKtarafından birçalışma grubu oluşturulmasında Kurulumuzca yarargörülmüştür. Bu Çalışma Grubu Tanm ve KöyişleriBakanlığı baş- ta olmak üzere, konu ile ilgilidiğerkurumlarla da işbirliği yapacaktır." BTYK'nin2Haziran 1998günlü toplantısında konu tekrargündeme gelirve "[TÜBA ve TÜBİTAKtarafından, konunun uzmanlanndan/oto- ritelerinden oluşan bir Çalışma Grubu'nun kurulmuş ve] çalışmaların başlatılmış olması memnuniyetle kaydedilerek bu çalışmaların en geç -\~ bir yıl içinde sonuçlandırılması beklenmektedir" denir. Beklendiği gibi olur ve Çalışma Grubu'nun hazırladığı Sonuç Raporu BTYK'nm 20Aralık 1999 günlü toplanüsına sunulur. Çalışma Grubu, bu raporunda "gerek biyoteknoloji/gen mühendisliği alanın- daki teknolojilerin Türkiye'de geliştirilmesigerekse ürünlerin dışandan getirilerekpazara sunulmasında, insan sağlığı ve çevre açısından olu- şabilecek olumsuzetkilerin saptanarakgerekliönlemlerin alınması için, biyogüvenlikle ilgili olarak gerek duyulan düzenlemeleri yapacak ve iz- leyecek 'UlusalBiyogüvenlikKurulu'nun biran önce oluşturulmasım" önerir. Oluşturulacak Kurul'un ve Kurul'a bağlı olarak çalışacak Biyogüvenlik Komisyonlarının yapısını belirleyerek gb'rev ve sorum- luluklarını tanımlayan bir öneri de raporda yer alır. Raporda ayrıca, "Genetik Olarak Değiştirilmiş Mikrorganizmalann -laboraiuvar ve sera gibikontrollü alanlarda yapılacak çalışmalarda- Kısıtlı Kullanımı KonusundakiDüzenleyiciKurallar"ile Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalarm Çevreye Bilinçli Salımı ve Pazara SürülmesiKonusundakiDüzenleyiciKurallan"belirleyen ikibb'lüm var- dır. Ama grup bu önerilerin UlusalBiyogüvenlik Kurulu'nun oluşturul- masından sonra, Kurul tarafından değerlendirilerek yürürlüğe kon- masının uygun olacağı görüşündedir. Sonuçta BTYK, "Ulusal Biyogüvenlik Kurulu'nun bir an önce oluş- turulması için Sağlık, Tanm ve Köyişleri, Çevre, Sanayi ve Tioaret Bakanlıkları ile DTM, TÛBA ve TÛBlTAK'ın görevlendirilmesine ve koordinasyonun TÜBİTAK tarafından sağlanmasına" karar verir. BTYK 13Aralık2O00günlü toplantısında da, "...sürdürülen çalışmalar hızlandınlarak, bilimseltemele dayalı, ABnormlanna uygun biyogüvenlik ve etik kurallarıyla, ilgiliyasal mevzuatın en geç iki yıliçerisinde oluş- turulmasına" karar verir. Sonuçta, "TÜBİTAK Biyoteknoloji Komitesi tarafından, hukuksal konularda gerekliuzman desteğide alınarakson şekliverilen Ulusal Biyogüvenlik Kurulu Yasa taslağı"BTYK'nm24Aralık 2001 günlü toplantısına sunulur. Ama o toplantıda bundan sonrasının kotarılması işi Tanm ve Köyişleri Bakanlığı'na bırakılır. Konu birdaha BTYKgündemine gelmez, bir başka deyişle, bilim ve teknoloji politikaları açısından gündemden düşer; Tanm ve Köyişleri Bakanlığı'nın konusu olur. Demek, o günden bugüne, yasayı çıkartmak Bakanlığın tam sekiz yılını almış,.. Buraya birmim koyalım. Haftaya de- vam ederiz. F İ Z İ K Görünmezlik kavramma Tüklerden büyük katkı Grimm Kardeşler'in masallarından Harry Potter'a kadar masal dünyasının en ilgi çe- ken unsurlarından biri görünmezlik pelerinidir. Bilim diinyası son lOyıldır sanal diin- yanın bu ilginç kavramma el atarak insanları -ve büyük boyutlu cisimleri- gerçekya- şamda da görünmez hale getirmek için nanoteknoloji, fotonikve optikteknolojisindeki son gelişmeleri harmanlayan bir proje üzerinde çalışıyor. Reyhan Oksay V Tolga Ergin S on günlerde bu konuda küçük ancak çok öncmli bir adım atıldt. Almanya'daki Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü'nden (KIT) Türk bilim adamı Tolga Engin'in liderliğinde yü- rütülen bir çahşmada, üç boyutlu cisimlcre gö- rünmezlik kazandıran bir teknoloji üretildi. Daha önceki çalışmalarda görünmezlik yalmzca iki boyutta etkisini gösteriyordu. Mikroskopik cisimleri ortadan yok etmek ile, in- san boyutlanndaki bir cismi gizlemek arasında tek- nolojik açıdan çok büyük bir fark vardır. Ancak KIT'den Tolga Ergin ve projenin mimarlanndan Nicolas Stenger geliştirdikleri tekniğin tümüyle ölçeklcndirile- bilir olduğunu söyleyerek hoyu- tıına bakılmaksızın her cismi giz- lemekte kullanılabileceğini ileri sürüyor. Şimdilik bu teknik 1 mikrometre yüksekliğindeki üç boyutlu bir "bombeyi" gizleyebi- liyor. Ancak gelecekte transfor- masyon optiğindeki gelişmelere bağlı ola- rakbirin- . . sanı veya askeri bir tankı gizleyebilecek boyutlara çıkartılabilir. Ergin ve Stenger'in pelerini, odun istifi gibi, nanometrc ölçeğindeki aralıklarla dizili polimer çubuklardan oluşan bu düzenek. Nanoteknoloji temelinde oluşturulan dü- zenek, yapılan son de- neyde bir mikrometre yüksekliğindeki bir bom- beyi görünmez kılmayı başardı. Stenger'in der- gimize verdiği bilgiye göre "pelerin"in uzunluğu 90 mikrometre (1 mikrometre bir mctrenin mil- yonda biridir) genişliği 30 mikrometre ve yük- sckliği 10 mikrometre. Böyle bir düzeneği geliş- tirmek için Direkt Lazer Yazı Tekniği'nden (Direct Laser Writing Technique-DLWT) ya- rarlanarak üç saat boyunca "yazı yazdıklarını" söy- leyen Stenger, "Düşünün ki yalmzca bir mikro- metre yüksekliğindeki üç boyutlu bir cismi giz- lemek için 3 saatinizi harcıyorsunuz. Bir de in- sanı gizlemek istediğinizi düşünün. Bunun için Evren'in yaşından daha uzun bir süreyc ihtiyaç duyarsınız. Burada çözmemiz gereken sorun şu: Bizim pe- lerinin en küçük aralığt, vuran ışığın dalgabo- yundan iki misli daha küçük olmalıdır. Bizler de burada 1.6 mikrometre ile 2.6 mikrometre dal- gaboyu arasındaki kızılötesi ışıktan yararlanıyo- ruz (Görünür ışık 0.4 ile 0.8 mikrometre arasıdır). Dolayısıyla pelerinin polimer çubuklan arasındaki mesafe (pelerinin en küçük özelliği) 0.8 mikro- metrc olmalıdır. Kaldı ki bir de bu sırada mik- rometre altındaki bir ölçekte bir şeyler yazmaya çahşıyorsunuz. Bu gerçektcn çok zor" diye konuşuyor. Özetle teknik açıdan bir insan yada tankı böy- le bir kılıfın içine gizlemenin şimdilik imkansız olduğunu belirten Stenger, "Gelecekte neler olacağını kim bilebilir. Ben bir insanı görünmez hale getirmenin 50 yıldan önce gerçeklcşeccğine inanmıyorum. Bir tankı veya askeri bir aracı giz- lemek gibi bir kaygımız yok" di- yor. Stenger'e göre günlük yaşa- ma yansıyan teknolojik uygula- malarda, ışığın önemi yakın ge- lecekte giderek daha da artacak. İngiltere'deki Surrey Üniversitesi'nden Profesör Ortwin Hess de Tolga Ergin'in bu çalışmasının çok önemli bir adım olduğu görüşünde: "Bu çok büyük bir başan. Fotonik malzemeler ilcride mer- cek üretiminde, optikscl devreler ve ışığın de- polanması gibi alanlarda kullanılabilir." Tolga Ergin'in bu çalışması Science dcrgisi- nin çevrimiçi sayısında yayımlandı. • www.scienceexpress.org Tolga Ergin ve ekibinin hazırladıjjı Görünmezlik Pelerini düzeneği.