Katalog

Adnan özyalçıner'le 'Edebiyatımızın Kırk Ayaklı Karmcası Asım Bezirci' 'Ona değer kazandıracak olan okurlarf ı~l KadirlNCESU // / • f ürkiye'deyaşama -T Adnan özyalçıner'in derlediği Edebiyatımızın Kırk Ayaklı Karmcası Asım Bezirci, Bezirci'nin onurlu yaşamını bilinen, bilinmeyen bütün özellikleriyle yansıtmaya çalışıyor. Eşinin, kendisinin, eleştirmenlerin, yazar arkadaşlarıyla dostlarının kalemin- den anıları, eleştiri anlayışı, yaşamı, özellik- leri en ince ayrıntılarına kadar anlatılıyor ki- tapta. Ayrıca Bezirci'nin gençlik günlerinin yazıları, günlüğünden parçalar, bir öykü- süyle şiirlerinden örnekler de sayfalar ara- sında. özyalçıner'le derlemesini konuştuk. I * * I da ölüme de ina- mm M nılmıyor. Asım JL. Bezirci yaza yaza kayboldu gitti işte. Insanca yapabilece- ğimiz tek şey şimdi Asım 'ı saygıyla an - mak..."demiştiRıfatHgaz. "Edebiya- tm Kırk Ayaklı Karmcası Asım Bezirci'' çahşmanızdan önce üç çahşma daha ya- pılmış Bezirci için... Sizin bu kitabı ha- zırlama nedeniniz, yalmzca Asım Bezirci'yi "anmak " olmasa gerek? Bu çalışma, hangi ih- tiyaçlann sonucu oluştu? - Yürek yakan Sivas yangınındaki hain kat- liamın hemen ardından Asım Bezirci için ardı ardına üç kitap yayınlandı. Eşi Refika Bezirci, Bir Ben miyim Unutmayan kitabıyla Asım Bezirci'yle paylaştıklan yaşamı, çocukluğun- dan ölümüne kadar anılanna dayanarak an- lattı. Kitabın bir bölümündc dc Bezirci'nin ölümünün ardından sıcağı sıcağına yazılanla- ra yer verdi. Atilla Birkiye Asım Bezirci'ye Saygi: Ağlatmaym Beni Derdim Büyüktür\d- tabında ölümünden sonra yazılanlardan bir derleme yaptı. Evrensel Basım Yayın da Sos- yalist Karınca Asım Bezirci adlı kitapçıkta çe- şitli yazarlardan Asım Bezirci'yi anma yazıla- nna yer verdi. Benim amacım, Asım Bezirci'nin yaşamıyla edebiyat, kültür çalışmalarını bir bütün ola- rak ortaya koymakü: Asım Bezirci kimdir? Bir eleştirmen, araşürmacı ve incelemeci ola- rak edcbiyatımıza ne getirmişür? Bunun için Asım Bezirci'nin kitaplanndaki yazdanndan özellikle "Bilimden Yana Sosyalizme Doğju", "Halk, Sosyalizm,Kültür ve Edebiyat", "Erin- ci Yeni Olayı", "Nurullah Ataç"tan örnekler alındı. Yanı sıra Asım Bezirci'nin eleştirmenli- ğini, incelemeciliğini, araştırmacılığını, dilcili- ğini irdeleyen yazılara yer verildi. Ük kez ya- yınlanan gençlik günlerinin günlüklerinden örneklerle, gençlik şiirleriyle edebiyata, sana- ta ilk adımını atarkenki düşünceleri yansıtıldı. Kitapta, kendi kaleminden Asım Bezirci'nin yaşamı, Feridun Andaç'm Bezirci ile yaptığı yaşamı, sanatı konusundaki uzun konuşması Refika Bezirci'nin Asım'ın çocukluğunu anla- tân yazısıyla bütünleştirildi. Asım'ın yaşamla edebiyatı, dünya görüşünü iç içe ele alışının göstergesidir bu bölüm. Gençlik yıllannda Gerçek gazetesinde yaz- dığı yazılar dolayısıyla uğradığı kovuşturma- ya, suçlanan yazılarına, toplumsal alandaki çalışmalanna, Barı§ Derneği davasıyla ügili savunmasına da yer verilerek siyasal kişiliği vurgulandı. SAYFA 4 Kitaba aldığımız mektuplaşmalanysa özel- likle Türk Dil Kurumu'yla ilgili girişimlerine Türk Dil Kurumu'nun tavrını ortaya koyuyor. Dostlarınm, arkadaşlannın özel olarak bu kitap için yazdıklanysa onun sanatçı kişiliği yanında insan yönünü, insan sevgisini, halkçı ve toplumcu yanını belirtiyor. Kısacası kitap, insanın, emeğin, emekçinin sömürülmesine karşı olan Bezirci'nin bu uğurda hem yaşamı hem de düşünceleriyle verdiği savaşımı özetli- yor. Kitap Asım Bezirci'yi çabuk unutmamı- za, daha doğrusu unutturmak isteyenlere kar- şı bir önlemden çok Asım Bezirci'nin siyasal, toplumsal, sanatsal çalışmalannda gösterdiği direnç ve çalışkanlığının gençlere örnek ol- masını amaçlıyor. BEZİRCİ'NİN ELEŞTİRMENLİĞİ - Asım Bezirci ile a' dergisinde de birlik- teydiniz... Ogünlerdcnsözedermisiniz? - Asım Bezirci, o yıllarda Halis Acan adıyla yazılar yazıyordu 'a' dergisinde Asım Bezirci diye yazmaya başladı. 'a' dergisi, 1956 yılında bir avuç üniversiteli gen- cin Demokrat Parti ücti- darının baskıcı tutumuna kültürel bir karşı çıkıştı. Özgürlüklerin savunul- masıydı. Öte yandan edebiyaün yozlaşmasına, kalıplaşmasma, tekdüze- liğine de karşı çıkıyordu 'a' dergisi yazarları. Yani hem siyasal alandaki, hem edebiyat alanındaki bozuk düzene karşıydı- lar. Daha eşitçi bir dü- zendi istedikleri. Asım Bezirci toplumcu kişiü- ğiyle yanımızda oldu. Düşüncelerimiz, edebi- yat anlayışımız, dünya görüşlerimiz açısından kaynaştık. - Asım Bezirci'nin hangi özellikleriyle, gü- nümüz genç yazarlarma, eleştkmenlerine ör- nek olduğunu düşünüyotsunuz? - Asım Bezirci, yaşamı boyunca düşüncele- rinden ödün vermedi. Toplumsal ve sanatsal çalışmalannda gösterdiği dirençle çalışkanlığı hiçbir engelin onu durduramaması, doğru bildiğinin ardından sonuna kadar gitmesi genç yazarlarla eleştirmenlere örnek olmalı- dır. - Asım Bezird'den sonra gelen eleştirmen- lerimiz, onun boşluğunu doldurabildiler mi? - Hiç kimscnin boşluğu doldurulamaz. Çünkü her yazar, şair ya da eleştirmenin ken- dine özgü bir sanat anlayışı vardır. Yeni ge- lenler ancak bu sanat anlayışından yararlana- rak yeni bir görüş, anlayış getirebiürlerse ede- biyata bir katkıda bulunmuş olurlar. - Asım Bezirci, eleştiri dünyasına neler ka- zandınnışar? Döneminin diğer eleştinnenle- rinden aynlan yanlan nelerdi? - Asım Bezirci, Nurullah Ataç'ın öznel, iz- lenimsel eleştiri anlayışına karşı çıkmıştır. Nesnel-bilimsel eleştiriyi ortaya atarak geliş- tirmiştir. Onun eleştirisinde insanla yaşama toplumcu bir bakış vardır. O yüzden eleştiri- deki nesncl anlayışını bilimsel sosyalızmle kaynaştırmıştır. Dönemin öteki cleştirmenle- rinden Memet Fuat'la Asım Bezirci'nin lise arkadaşı olan Fethi Naci de eleştiride top- lumsal görüşü bcnimsemişlerdir. Nesnel ba- kış açısmdaysa aynldıklan noktalar olmuştur. Asım Bezirci eleştiride nesnelliği sonuna ka^ dar savunarak uygulamıştır. - Dilciliği ve denemeciliğinin, eleşürmcnli- ğinin gölgede kaîmasını nasıl değerlendiriyor- sunuz? - Asım Bezirci'nin gölgede kalmasa da dil- ciliğiyle denemeciliği nesnel eleştiri gibi yön- temsel bir karşı çıkışı içermediğinden pek gö- ze batmaz. Dil konusunda, hepimiz gibi, Ataç'ın ardılıdır. Bezirci iyi bir dilci, bu açı- dan, öğrenimi gereği uzman olan bir yazardır. Deneme, eleştiri ve incelemelerinde Türkçeyi Asım Bezirci e$l Refika İle (solda). Sağda Ise cezaevinde... en iyi kullananlardan biridir. Bu konuda, Sovyetler Birliği Türkologkrından Lel Niko- layeviç Starostov Asım Bezirci için şunları söylüyor: "Bezirci kendi diline aşın Ö2en gös- teriyor, Önem veriyor. Bu Bezirci'nin bir özelliğidir; ama onu genellikle çoğu Türk ya- zınbilimci eleştirmenin eserlerinde de izle- mek mümkün. Gerçi Bezirci'nin eserleri gele- neksel denemelerden çok daha bilimsel fakat dilinin sanatsal özelliği (Bezirci'nin eleştir- men ve yazınbilimcinin dilinde biçimin oyna- dığı rolden söz edişi boşuna değil) temelinde denemeciliğe özgü gelenekler yauyor. (...) Bu- nun yanı sıra, Bezirci edebiyattan çirkin bir dille söz etmenin sakıncalı olduğunu çok iyi biliyor. Bütün bunlara ek olarak şunu da söy- lemeliyim: Bezirci, olumsuz niteliklerini kıya- sıya eleştirdiği ve kendi uygulamasında kaçın- maya çalıştığı, onda iyi olan her şeyi ise bir sünger gibi emdiği öğretmen Ataç'ın izinde yürüyor." - TDK'ye ahnmayışmı nasıl değerlendirme- liyiz? Helehele "Boyu 1.65'ten asağı olanlan Kurum a ahnayahm " denmesini... - TDK'ye alınmayışında bizden önceki ku- şağuı kurumu, genç kuşağa kapah tutmalann- da, edebiyatta da siyasada da gençlerin baş- kaldırıcı olmalannın etkisi vardı bana göre. 1950 Kuşağı yazarları bireysel başvurularla, Asun'da olduğu gibi kuruma aknmazlardı. Biz bunu biliyorduk. Ancak 1960'tan sonra bir TDK kurultayında Erdal Öz'ün öncülü- ğünde sunulan listeyle genel kurul karanyla toptan olarak alındık. O listede 'a' dergisi ya- zarlannın çoğunluğu yer almıştı. Konur Er- top, Doğan Hızlan dahil. Boy sorununa gelin- ce sanırım o bir espriydi ve Fazıl Hüsnü Dağ- larca'ya aitti. NESNEL ANLAYIŞ - Asım Bezirci'yle birlikteyazın yaşamımıza giren "nesnel-bilimsel" eleştiriden de söz et- memiz gerektiğini düşünüyorum. "Nesnel-bi- limsel' cleşüri yazınımıza neler kazandırmış- tır? Asım Bezirci'ye dost kazandırmadığı aşi- kâr... Nesnel-bilimsel eleştiri edebiyatımızda toplumcu gerçckçi görüşün yaygınlaşmasını sağladı. Bir süre gölgede kalan toplumcu ger- çekçi edebiyatı öne çıkardı. Gelişip serpilme- sinc ön ayak oldu. Nesnel-bilimsel eleştiri Asım Bezirci'ye gö- re: "Yargının doğru olması, nesneye (esere, gerçckliğe) uygun olmasına bağlıdır." Ardın- dan nesnel-bilimsel eleştiriyi bütünleyen şu açıklaması gelecekür: "Elbette 'nesnel' der- ken, kapah ve mutJakçı bir davranış düşün- müyorum; bunun olanaksız olduğunu biliyo- rum. Ancak eleştireni yanılmaya elverişli 'kişi- sel' ögeleri gücü yettiğince azaltan, nesneden uzaklaşmayan, sorumluluk yüklenen bir dav- ranış tasarlıyorum. Nesnel yanı ağır basan, ama öznele de pen- cerelerini kapatmayan gerçekçi bir davranış." Bu konuda bir örnek ver- mek gerekirse Asım Bezirci, llcinci Yeni'ye bütünüyle karşı çıkmaz. tkinci Yeni şiirindeki anlamsızhğa, anlamın rastlan- sallığına, bulanıklığa karşıdır. Yoksa Edip Cansever'le Metin Eloğlu için kitap yazar mıydı? -Ailesinin "birtanesi", "kla- sikçi" Asım Bezirci'nin değeri- ni bilebildik mi? - Ona değer kazandıracak olan okurlandır. Evrensel Ba- sım Yayın'da kitaplannın yeni- den basılıyor olması, yeni okudarla buluşma- sım sağlayacaktır. Bu yeni okurlann önünü açmak da bize düşer. Edebiyatm Kırk Ayaklı Karmcası kitabının bir görevi de bu. - Asım Bezirci'nin dünya görüşüyle, yapıt- lan arasındaki bağın da önemli olduğunu dü- şünüyorum... - Asım Bezirci eleştirideki nesnel anlayışını bilimsel sosyalizmle kaynaştıran bir yazar de- miştim. Bir kitabına ad olan Bilimden Yana Sosyalizme Doğru bu görüşünün ürünü değil mi? Halk ve Sosyalizm İçin Kültür ve Edebi- yat adlı kitabı da bir başka gösterge sayılır. Aynca Nâzım Hikmet, Orhan Kemal, Sa- bahattin Ali, Rıfat Ilgaz ile ilgili inceleme araştırma kitaplan, bu konudaki derlemeleri dünya görüşüyle yapıtlarının arasında kendi- liğinden doğal ve içten bir ilişki olduğunu açıkça göstermeye yeter de artar. • Edebiyatm Kırk Ayaklı Karmcası Asım Bezitcı/Adnan Ötyolçınerl Evrensel Basım Yayın/486 s. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 1 6