Katalog

Şıhça Yavuzdan Musa uysal anısına bir çalışma: Yokuşta Yürüyen Adam Yokuşta Yürüyen Adam Şıhça Yavuz'un Musa Uysal'la yaptığı uzun bir söyleşiyle başlıyor. Söyleşi bizi olayların içine çekerek, ülkemizin geçirdiği karanlık günlere götürüyor. Uysal hem yaşamını hem de ül- kemizin hızla değişen siyasal, kültürel, sosyal, tarihsel ve ekonomik yapısını ayrıntılarıyla anlatıyor. Satır aralarında bize ülkemizin bu- günlere gelmesini anlayabilmemiz için çok önemli ipuçları veriyor. D Erdal ATICI I ^ " " " * ^ eçen yıl yitirdiğimiz Köy M Enstitülü Öğretmen- ^ "TT" Yazar Musa Uysal'ı ^ ^ _ J (Emmi) unutmak ola- naklı değil. Musa Uysal, Kastamo- nu Gölköy Enstitüsünde aldığı üretime yönelik, aydınlanmacı, öz- gürleştirici eğitimi, yaşamının so- nuna kadar öğrencilerine ve ulusu- na öğretmek için savaşım veren yurtse- ver bir öğretmendi. ALTMIŞ BEŞİNDEN SONRA GELEN YAZARLIK Karşıdevrime, faşizme ve gericiliğe karşı örgütlü mücadeleye inanan Uysal; öğretmen örgütçülüğü içinde aktif rol alarak TÖS ve TÖB - DER yöneticilik- lerinde bulunmuş, düşünce ve eylemle- rinden ötürü birçok kez siyasal iktidar- ların hışmına uğramış, sürülmüş, açığa aknmış, 12 Eylül darbesinde, 55 yaşında cezaevine girmiş, uzun bir süre özgürlü- ğünden yoksun bırakılarak bir kez daha büyük bir bedel ödemişti. 65 yaşında yazarlık yaşamına başlayan Musa Uysal, birbiri ardından güzel ya- pıtlar üreterek yazın alanında da gençle- re örnek bir öğretmen olmuştur. Olme- den yalnızca birkaç ay önce basılan Se- fure adlı yapıtını heyecanla okumuş ve abece dergisine: "Seksen beş yaşına merdiven dayayan Musa Uysal (Emmi), yeni bir yapıtla, bir kez daha okurun karşısına çıkıyor. Bu yaşta insanların da- ha çok hastalıkla ve ağrılarla mücadele ettiğini düşünürsek, Musa Uysal'a şapka çıkarmamız ve ellerimiz acıymcaya ka- dar alkışlamamız gerekiyor. Ayrıca iler- lemiş yaşına karşın hâlâ yüreğinin tınıla- rmı etkili bir dille yazıya dökebilen ve arka arkaya yapıtlar ortaya koyan Musa Uysal'ı gönülden kutlamak, başanlarının devamını dilemek de gerekiyor. însan, Uysal'ın bu başarısı karşısında Goet- he'nin 90 yaşında "Biraz daha ışık" de- yişini anımsıyor" diye yazmıştım. Musa Uysal'm ilk kitabı Nereden Ne- reye, bir anı kitabıdır. Bu yapıtın arka- smdan ikinci kitabı Sokakta Sözleşmiş- tik yayımlanır. Sokakta Sözleşmiştik, ilk kitabın devamı gibidir ve yazar bu yapı- tmda cezaevi içinde vedışında tanık ol- duğu olayları çok canlı ve akıcı bir şe- kilde okuyucuya aktarır. Uysal'ın üçüncü kitabı Uç Ath bir ro- mandır. Bu romanda dedelerinin ve ni- nelerinin anlattıklarından yola çıkarak Rus- Kafkas Savaşlarını, bu savaşta ya- şanan ve sonu Anadolu'da biten büyük göçü, o göç sırasında yaşananları anlatır Uysal. Dördüncü yapıtı; öğretmen ör- gütçülüğünün anıt isimlerinden biri olan Hamdi Konur'un yaşamını anlattı- ğı Bir Aydınltk Ağacı'dır. Hamdi Konur 65 yaşında yazarlık yaşamına başlayan Musa Uysal, blrbirl ardından güzel yapıtlar üreterek yazın alanında da gençlere örnek bir öğretmen olmuştur. Musa Uysal (sağda) Erdal Atıcı lle birlikte... yaşarken yazılmaya başlanan yapıt Ko- nur'un ölümünden sonra tamamlanmış ve büyük bir ilgi uyandırmıştır. Sağlam, dürüst ve örnek bir insan olan Hamdi Konur'un yaşamı çok ilginç olaylar için- de geçmiştir. Yazarın beşinci yapıtı Kalemim Kaydı bir gezi - anı kitabıdır. Musa Uysal de- delerinin yurdu olan Kafkasya'ya yaptı- ğı geziyi ve ilginç gözlemlerini anlatır. Yazar, 2002 yüında Tıkı adlı öykü kita- bını yayımlar. Uysal öykülerinde sıra- dan insanları ele alır, insanın yaşadığı açlık, yoksıılluk, ayrılık, ölüm, sömürü gibi sorunlara dikkat çeker. Musa Uysal, son yapıtı Se/ure'de, toplumda aşağılanan, insan yerine ko- nulmayan genelev kadınlarının dramını anlatır. Kitap uzun bir söyleşinin öykü- leştirilmesidir. Türkiye'de konusu ve yazılış tarzıyla belki de tek kitaptır. Bu yapıt bir gün mutlaka sinemacıların ilgi- sini çekecektir. YAKIN TARİHE BİR YOLCULUK Musa Uysal'ın (Emmi) yakın dostu Şıhça Yavuz, uzun ve titiz bir çalışmay- la arkadaşlarının. dostlarmm ve yakınla- rının Musa Uysal'ı anlattıkları Yokuşta Yürüyen Adam adlı yapıtı yayımladı. Yavuz, yapıtın önsözünde "Bu kitap, yakın tarihimize ve coğrafyamıza bir yolculuktur. Yaşamını toplumuna ada- mış yaşlı bir devrimci ile yapılan bir ne- hir söyleşidir. Aynı zamanda bu kitap iyi insana, iyi yurttaşa, iyi eğitimciye su- nulan bir annağandır. Söyleşi sonrası sözü Emmi'nin Dostlar Meclisi'ne bı- raktık. Kırk altı dostun anı, düşünce ve değerlendirme yazılan ile bir dönemin insan ilişkilerinin altını çizmek istedik" diyor. Şıhça Yavuz yapıtın nasıl ortaya çıktı- ğını anlatırken; çocukluğunda Ercü- ment Ekrem Talu'nun ölümünden son- ra çok övücü yazılar yazıldığını ve ken- disinin de gazetelerde bu yazıları oku- yunca, "yazar bunları okusaydı" dediği- ni anımsıyor. Birkaç yıl önce gerçekle- şen bu anımsama Yavuz'u Musa Uy- sal'ın evine sürüklüyor. Uysal'a "Yaşam boyu köyün, köylünün içinde oldunuz, Köy Enstitüsünde okudunuz, uzun sü- ren köy öğretmenliği sonrası öğretmen örgütlerinde bulundunuz. Son yanm yüzyıkn çalkantılı geçen sosyal ve siya- sal olaylarının içindeydiniz. Bu arada, Ankara, Antalya, Çanakkale, Sağmalcı- lar ve Imralı Cezaevleri'nde konakladı- nız. Altmış beş yaşından sonra altı kitap yazdınız. Gazete ve dergilerde okurlara, salonlarda dinleyicilere seslendiniz. Yo- lu yokuşa düşenlerle birükte oldunuz. Sizinle bütün bunları uzun bir söyleşi havasında konuşalım, kayıt altına ala- lım. Söyleyecek sözü olanların yazılannı bir kitapta toplayalım. Bu da toplumun size bir armağanı olsun, ne dersiniz?" diye soruyor. "Daha sağken uygun dü- şer mi, şık olur rau?" diye soruyor Uy- sal. Yavuz'un kararlılığı karşısmda bu fikri destekliyor; ama "Yalnız söyleşi ben merkezli olmasın, daha çok yaşadı- ğmı dönenıi, yaşanmışhkları anlatmak isterim" diye ekliyor ve çalışmalara baş- lanıyor. Yokuşta Yürüyen Adam, Şıhça Ya- vuz'un Musa Uysal'la yaptığı uzun bir söyleşiyle başlıyor. Uysal, çocukluğun- dan başlayarak seksen beş yaşına kadar süren uzun ve onurlu yaşamını bu nehir söyleşi içinde ayrıntılarıyla anlatıyor. Uy- sal'ın çocukluğu, Köy Enstitülü yılları, öğretmenlik yılları, öğretmenlikte yaşa- nanlar, öğretmen örgütçülüğü, ülkemiz- de 1946 sonrası yaşananlar, 12 Mart ve C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 3 5 12 Eylül'de çekilen acılar, mahpusluk günleri... Söyleşi bizi olaylann içine çe- kerek, ülkemizin geçirdiği karanlık gün- lere götürüyor. Uysal hem yaşamını hem de ülkemizin hızla değişen siyasal, kültürel, sosyal, ta- rihsel ve ekonomik yapısmı ayrıntılarıyla anlatıyor. Satır aralarında bize ülkemi- zin bugünlere gelmesini anlayabilmemiz için çok önemli ipuçları veriyor. Musa Uysal, Rus asıllı yazar Kanevs- ki'nin bir öyküsünde, "însan bir gün 'virgül'ü kaybetti. O zaman zor cümle- lerden korkar oldu ve basit ifadeler kul- lanmaya başladı. Cümleler basitleşince düşünceleri de basitleşti. Bir başka gün 'ünlem işareti'ni kaybetti. Alçak sesle ve sesini yükseltmeden konuşmaya başladı. Artık ne bir şeye kızıyor ne de bir şeye seviniyordu. Bir süre sonra 'soru işare- ti'ni de kaybetti ve soru sormaz oldu. Hiçbir şey ama hiçbir şey onu ilgilen- dirmiyordu. Ne kainat, ne dünya ne de kendisi umurundaydı. Birkaç yıl sonra 'iki nokta üst üste' işaretini de kaybetti ve davranış sebebini başkalarına açıkla- maktan vazgeçti. Ömrünün sonlarına doğru yalnız elinde 'tırnak işareti' kal- mıştı. Kendisine has tek bir düşüncesi yoktu. Son 'nokta'ya geldiğinde düşün- meyi ve konuşmayı unutmuş durum- daydı" dediğini anımsatıp; "Köy Ensti- tüsü çıkışlı öğ'retmenler; yaratıcı, üreti- ci, iş içinde eğitim ilkelerine göre yetiş- , tirildiği için, virgüllü, ünlemli, soru işa- ' retli, noktalı virgüllü ve parantez açıp kapatarak yaşadı. Asıl yaşam da budur. Yaşam noktalama işaretleri ile dolu ol- mahdır. İnsan noktalama işaretleriyle yaşamalıdır. Eğitim felsefemiz de bu ol- malıdır" diyor ve bugün üstüne ölü top- rağı serpilmiş toplumumuza da gönder- mede bulunuyor. Yokuşta Yürüyen Adam'da Uysal'la yapılan uzun söyleşinin yanında; Ilhan Alkan, Leyla Alkaş, Nihat Alkaş, Dr. Erol Uysal, Dr. Niyazi Altunya, Atilla Aşut, Erdal Atıcı, Aydm Aydemir, Mehmet Aydm, Mehmet Baklacı, Na- zım Bayata, îsmail Hakkı Bayram, Ala- ittin Beyazıt, Adnan Binyazar, Ali Boz- kurt, Oğuz Bozkurt, Recep bulut, M. Tuncer Caferoğlu, Fevzi Ceylan, Prof. Dr. Doğan Çağlar, Mehmet Çakmak, Halit Çelenk, Metin Demirtaş, Nusret Ertürk, Mustafa Gazalcı, Doğan Gül- mez, îsmail Gümüş, Muzaffer Gündo- ğar, M. Tahir Hatipoğlu, Osman Bolu- lu, Zeliha Kanalıcı, Abdullah Kaygısız, Mehmet Kepehek, Ali Kınacı, Başak Kuş, Mustafa Onar, Ahmet Özer, A. Kadir Paksoy, Mehmet Sazak, H. Ne- dim Şahhüseyinoğlu, Suphi Tuncer, Alev Uysal, Prof. Dr. Meral Uysal, Nec- la Uysal, Hakkı Yalçın, Abdullah N. Yılmaz, Şıhça Yavuz gibi Musa Uysal'm çoğunluğu eğitimci olan kırk altı dostu- nun yazıları yer alıyor. Yokuşta Yürüyen Adam başta öğret- menler, öğretmen adayları, öğrenciler, Köy Enstitülerine ilgi duyanlar oknak üzere tüm yurtsever aydınlar tarafından okunması gereken bir başyapıt olma özelliği taşıyor. • Yokuşta Yürüyen Adam/ Şıhça Ya- vuz/Karınca Yayınları/ 408 s. S AY FA 15