Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
D
eğinmeler
MUSTAFAŞERİFONARAN
K
endi şiir dilini
bulan, söyle-
yiş biçimi
oluşturan, belli bir
doğrultuda alıştığı
şiiri geliştiren ozan
için şiire geniş açı-
dan bakmak, başka
türlü şiirlerin varlı-
ğını benimsemek, o
şiirin ayrıntılarına
girmek kolay değil-
dir. Her dönemin
yeni oluşumu tepki
çekmiştir. Alışılmış
bir şiirin kalıbına sı-
ğınan sıradan ozan-
iar vardır. Bilinen
gerçekleri yinele-
mekle güçlü olacak-
larına inanırlar. Alı-
şılan şiir kendini yi-
nelemeye, benzer
imgeleri kullanarak
eskimeye başlar.
"Artık yeni şeyler
söylemek gerek" di-
yen Mevlana'yı,
güncel koşullar için-
de anlamaya çalışır-
ken, o "yeni şeyleri
nasıl söyleyeceği-
mizin bilincinde ol-
malıyız. Dar varlığı-
mızdan nasıl kurtu-
lacağız? Alıştığı ko-
laylıklara sığınmak
insanı mutlu edebi-
lir. Oysa o kolaylık-
lardan kurtulama-
dan dar varlığımız-
dan çıkamayız. "An-
lamaya çalışıyorum
inanmayı yitirme-
nin pahasına" di-
yordu Nâzım Hik-
met. Kesin gerçek-
lerden bile kuşkuya
mı düşüyordu? Cer-
çeğin öte yakasını
görmeye mi çalışı-
yordu? Yeni bir
gerçeğe nasıl bir
dille varmalıydı?
'Şiir Kitaplan ve Hayat 2007'
SIRADAN YILLIKLAR
Şiirini yenileyerek geliştirmek isteyen her ozan,
değişik bir duyarlığı, yeni bir ilişkiyi alışılmış söy-
leyiş kalıplanndan kurtarmak ister.
Ama yeni bir söyleyiş biçimiyle kişilik kazan-
mak kolay değildir. Şiirine kişilik kazandıran Nâ-
zım Hikmet'in şiirdeki sesini hemen tanırız. Bed-
ri Rahmi Eyüboğlu, Behçet Necatigil, Cahit
Külebi, Attilâ llhan gibi söyleyiş biçimiyle şiirine
kişilik kazandıran ozanlan da tanırız.
Günümüze doğru o ses özelliği belirsizleşme-
ye başlamıştır. Şiirin içi de anlamını yitirmişse,
"yeni bir yozlaşmanın eşiğinde miyiz?" diye kuş-
kuya düşeriz.
Her on yılda bir yeni bir kuşaktan söz açıyoruz.
Her on yılda yeni oluşumlarla gelen "şiir kuşağı"
yetişir mi? Bir şiir bildirisi, o bildiriyi destekleyen
şiirlerle güç kazanmamışsa, yeni bir kuşağın an-
lamı kalır mı?
"Şiir Defteri", "Şiir Yıllığı", "Ufuk Turu" adı
altında yılın şiir dökümünü yapan, bir yılın emeği-
ni değertendiren, yeni yorumlara varan çalışmalar
var. Bu çalışmalar şiirin gelişmesini göstermeye
yarasa da, özellikle şiir incelemeleriyle adını du-
yuran edebiyatçılann emeğiyle oluşsa da, onlara
güven duyulsa da tam bir yetke sayabilir miyiz?
Belki yılın şiirine değişik bir anlayışla bakılabi-
lirse, o dönemdeki ozanların ne yapmak istedik-
lerini daha kolay anlayabiliriz.
Aynı çalkantılı toplumun içinde yaşayan ozanla
nasıl bir duruş gösteriyor? Yaşamanın akışı şiirle-
rini nasıl etkiliyor? Tekdüze bir benzerlik mi, de-
ğişik bir zenginlik mi içeriyoıiar?
"Şairin hayatı şiire dahil" sözünü 2007 şiirine
bakarak değerlendirirsek nasıl bir sonuca vara-
cağız?
DEĞİŞİK BİR ÇALIŞMA
Fergun Özelli ile Hayri K. Yetik 2007 şiirini
kapsamlı bir soruşturmayla değerlendiriyor. öne
sürdükleri görüşün ne denli geçerli olduğunu
saptamaya çalışıyorlar:
"Günümüz şiirinin 2007'deki seyri, doğru oku-
yabilenlerin güncele ve gerçeğe yöneldiğini söy-
lemelerine olanak veren eğilimler taşıyor" (ŞİİR
KİTAPLARI ve HAYAT 2007, llya Yayınlan,
2008).
Bir şiiri doğru okumak o şiirin hakkını vermek
demektir. Fergun Özelli ile Hayri K. Yetik'in in-
celemesine göre 2007'de yayımlanan şiir kitapla-
rının sayısı 250'ye yakın. Kuşkusuz böyle kap-
samlı bir incelemeye girişenler bu kitaplan oku-
muş olmalıdır. Kitabı yayıma hazırlayanlann bu
şiir kitaplarının hepsini okuduğunu var sayalım.
Kitapta 4 türlü sormaca var:
1-2007 yılında, Hayat Şiire, Şiir Hayatı Dahil ola-
bilir mi?
2- a- En beğendiğimiz Beş Kitap Ismi ve Şairi.
b- Beğendiğiniz Bu Beş Kitaptan Seçtiğiniz Iki
Şiir.
c- Neden Bu Beş Kitap?
3- Okuyunca Etkilendiğiniz Şiir Kitaplan Hakkın-
da Görüşleriniz Nelerdir?
4- a- Şiir Kitabı Yayımlamak Yayıneviniz İçin Ne
Anlam Taşıyor?
b- Şiir Yayıncığılında ölçütünüz, Amacınız ve He-
definiz Nedir?
Hayri K. Yetik
c- 2007 Yılında Hangi Şairlerden Hangi Şiir Ki-
taplarını Yayınladınız?
Her bölümün sormacasını ayrı ayrı edebiyatçı-
lar yayımlıyor. Böylece 55 yetkili kişinin görüşü
ahnarak, yalnızca seçilmiş 33 şiirle yetinilmiyor,
2007 yılının şiirsel yükü belirtilmiş oluyor.
Genellikle şiir yıllıkları hazırlanırken yıllığı hazır-
layanlann beğenisine göre seçilmiş şiirlerle, o yı-
lın şiiri üzerine yapılmış bir genel değerlendir-
meyle yetinilirdi.
Bu işi yorulmadan sürdüren Mehmet H. Do-
ğan ancak 10 yıl dayanabildi. Alışmanın getirdiği
kolaylıklardan yararlanarak bir çerçeve çiziyor,
kuşbakışı da olsa, o yılın şiirini görmemizi sağlı-
yordu.
YAŞAMANIN KARMAŞASINDAN ŞİİRE
Demek ki, Fergun özelli ile Hayri K. Yetki'in in-
celemesinde, 2007 şiirinin yaşamanın akışından
kopuk bir şiir olup olmadığı öncelik kazanıyor.
Hayri K. Yetik nasıl bir yaşama ortamında oldu-
ğumuzu anımsatıyor:
"Emek savaşımı hâlâ meşruiyet kazanmamış.
Ekonomik ve siyasi alanı eline avcuna almış azın-
lıklara karşılık hayatı yaratan milyonların siyasi
iradesi Tanrı ve millet aşkıyla nzaya dönüşüyor.
Işçi, işsiz, asgari ücretli yığınlar arabesk kültürüy-
le, futbolla.kadercilikle, kapkaççılıkla oyalanıyor.
Cennet vaadiyle avutuiuyoriar. Göçlerle dolup ta-
şan köyleşmiş kentlerin yoksul sakinleri kaderci
geçmişlerinin mirasıyla, bulduklarına şükreden
kanatkârlar olup çıkıyor."
öte yandan yayılmacı anlayış, kendi çıkarları
uğruna, ulusların yıkılmasına, özgürlüklerin yok
olmasına aldırmıyor.
Peki, çağının sorumlusu olduğuna inanan ozan
ne yapıyor? "Ozan Duruşu", çağının sorumlulu-
ğuyla bağdaşıyor mu?
Hayri K. Yetik umutlu değil:
"Şairlerin büyük bir yüzdesinin buna karşı, vic-
danın, vefanın, özgürlüğün, insan haklannın, kar-
deşliğin, barışın farkındalığını dillendirdiğini söy-
lemek ne yazık ki pek olanaklı değil."
Yetik'in böyle bir sonuca varması 21 ozanla,
şiir kuramcısının sormacaya verdiği yanıtlann de-
ğerlendirilmesine göre anlam kazanmıştır.
Rimbaud'un bir sözünden yola çıkan Ismail
Mert Başat, "Şiir, hayatın içindedir; hayatın hiz-
metindedir, hayatın önündedir" derken, yaşama-
yı yorumlamaya çalışıyor. Bu yorumlama ucu
açık sorularla sürüp gidiyor.
Şiirde uç noktası oluşturan iki ayrı ozanın gö-
rüşüne yer vermek gerekirse; Hilmi Yavuz, ana-
malcı siyasetin yorumuyla baktığı şiirde, nesnele-
rin kült haline getirilmesindeki lirizmi arıyor. Bu-
nun anlamını şöyle açıklıyor:
"Bir şiirde somut ve maddi hayatın şiire doğru-
dan dâhil edilmediğine bakarak, o şiirin hayatla
ilişkisi olmadığını sanmak yanıltıcı olabilir. Zira,
hayatın asıl dâhil olduğu şiirler, çoklukla, hayatı
doğrudan dâhil etmeyen şiirlerdir."
Buradan, toplumcu duyarlığı dolaylı anlatımla
yorumlarken yaşamanın başka boyutlarını da
anımsamak gerektiğini, güdümlü bir edebiyatın
çıkar yol olmadığını düşünmeliyiz.
Ataol Behramoğlu şiirle yaşamanın ayrılmaz
bütünlüğünden yanadır:
"Ben hayatımı ve genel olarak
hayatı şiirden ayrı düşünmeyen
biriyim.
Bana sorsanız hayat dediğimiz
şey ancak şiire dönüşebildiğin-
den hakikilik kazanıyor.
Onun ötesindeki hayat, günde-
lik yaşamın tekranndan başka bir
şey değildir."
Yaşadığımız zamanın ozanda
iz bırakması doğaldır. Hiçbir iz
belirsiz değildir. Gülten Akın
"Kuş uçar gölge kalır" demiyor
mu? O gölgeyi anlatmak için sav-
söz şiirine yönelmek gerekmez.
ŞİİR YAYINLARININ
SORUNLARI
Yalnızca 2007 yılı içinde 250
kadar şiir kitabının yayımlanması,
21 şiir ödülünün verilmesi, şiir et-
kinliklerinin ne denli yaygın olduğunu düşündürü-
yor. Ama bu etkinliklerin niteliği nedir?
Adem Kargı, "Etki Yayınevi" adıyla çıkan şiir
kitapları için şu açıklamayı yapıyor:
"Bize gelen kitaplar daha çok amatör çabala-
rın ürünü olduğu için, her şairin kendi anlayışına
bağlı kalarak, onların tercihi doğrultusunda çalış-
malan kitaplaştırılmaktadır. Yani yayınevi olarak
ölçütler oluşturup Türkiye genelinde şiir peşine
düşmüş bir konumda değiliz."
Demek, "Etki Yayınevi", giderlerini ozandan
alarak, buna belli bir gelir payı ekleyerek bir türlü
basımevi görevi yapıyor.
Ne yazık ki pek çok yayınevi böyle bir basım-
evi çalışması içinde çıtayı alçak tutarak gelir elde
etmeye bakıyor.
O zaman nice niteliksiz şiir kitabı şiir ortamının
yozlaşmasına yol açmaz mı?
Yapı Kredi Yayınlan olmasa 2007'den yola
çıkarak çağdaş şiirimizin gücünü anlamakta zor-
lanacağız.
Ayşe Kilimci de bu gerçeğin altını çiziyor
"2007'nin en önemli şiir olayını YKY gerçekleş-
tirdi bence."
Bekir Yurdakul, "llya Yayınevi" ile "afrodis-
yas Sanat Yayınlan"nın şiire verdiği emeği özel-
likle belirtiyor.
Yapı Kredi Yayınları adına görüşünü belirten
Murat Yalçın şiir anlayışlannı şöyle açıklıyor:
"özgün, kendi sesini araştıran, derinlikli, yeni-
likçi, bağlı olduğu şiir çizgisini güçlü bir biçimde
temsil edebilen, hem belirli bir şiir bilgisine hem
de belirli riskleri taşıyabilme yeteneğine sahip,
dizimizdeki kitaplar arasında rahat yer bulabile-
cek dosyalar ilgimizi çekiyor. Bunlardan ancak
bazıları yayımlanabiliyor."
Bu arada Aydın Şimşek'in Kanguru Yayınla-
rı'nda, Enver Ercan'ın "Yasakmeyva
Yayınlan"nda, Metin Cengiz'in "Şiirden Yayın-
ları"nda şiir yayıncılığına verdiği emeği özellikle
belirtmeliyim.
YORUMLAR
Sormacalar içinde en kolay görüneni "2007
Yılında En Beğendiğiniz Beş kitap Ismi ve Şai-
ri" sorusudur. Ama bunun nedenlerini açıkla-
maktır önemli olan. Bir şiir kitabının neden beğe-
nildiğinin açıklanması, şiirbilime yakınlığı olan,
özgün yoruma varmasını bilen kişilerin emeğiyle
değerlendirilebilir. Nedenlerini belirtmeden bir şiir
kitabını öylesine seçmenin anlamı yoktur.
Seçtikleri kitabın gerekçelerini belirtenler ara-
sında Ahmet Tüzün, Hüseyin Alemdar, Meh-
met Can Doğan, Orhan Kahyaoğlu, Şeref Bil-
sel şiire değişik açılardan bakmayı, görmeyi öğ-
reten yorumlar getirmeyi biliyoriar.
Fazıl Hüsnü, llhan Berk, Metin Eloğlu, Gül-
ten Akın, Hilmi Yavuz gibi usta ozanlar da 2007
şiirinde yer alırken, özellikle o yıl kişiliği öne çık-
ması gereken ozanlar biraz gölgede kalmıyor
mu?
"Şiir Kitapları ve Hayat 2007"yi yayıma hazırla-
yanlardan Fergun Özelli bu çalışmanın amacını
şöyle açıklıyor:
"Elinizde bulunan bu çalışma, yıl içinde yayım-
lanan şiir kitaplannın (öncelik şiirlerde olmak üze-
re) edebiyat ve düşün insanlannca okunup okun-
madığını, okunduysa (yanşma ve yanştırma
amacı gütmeden) ne gibi çağrışımlara neden ol-
duğunu, yayınevlerinin şiir yayıncılığı konusunda
gerçekten neler düşündüğünü, şiir ile 'hayat'ın
bu yıl yan yana gelip gelmediklerini, dürüstçe ko-
nuşup, dertleşip, paylaşmak istiyordu" (Şiir Var
velnatla Yaşıyor).
Bu çalışmayı düzenleyenler amacına tam ulaş-
masalar da, "Şiir Kitapları ve Hayat 2007" şiiri
yorumlamayı, şiire geniş açıdan bakmayı kolay-
laştıran bir çalışma.
İLE Dergisi yaşasaydı, derginin eki olan bu
kapsamlı yıllıklar değişik sorularla geliştirilseydi
çağdaş şiirimiz için önemli bir kaynak oluştura-
caktı. •
Bu sayfayla iletişim kurabilmek için dergilerinizi ve
kitaplannm aşağıdaki adrese gönderiniz
Mustafa Şerif Onaran
Hekimköy Sitesi 20. Sok. No: 8 06800 Ümitköy-Ank. Tel.:
(0312)2359111-2362346
SAYFA 22 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1021