Katalog

18 Gürol KIRAÇ TUSAM Türkistan Araştırmaları Masası [email protected] AB ve ABD’nin desteğini alıyor… C S TRATEJİ Kalkınma Teşkilatı GUAM’ın "Kıtaları bir araya getiren GUAM" sloganıyla düzenlenen ikinci zirvesi 19 Haziran 2007 tarihinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de gerçekleştirildi. Gülistan Sarayı’nda düzenlenen zirveye üye ülkelerin devlet başkanlarının yanı sıra Litvanya Cumhurbaşkanı Valdas Adamkus, Polonya Cumhurbaşkanı Lech Kazinski ve Romanya Cumhurbaşkanı Traian Basescu'nun da katıldı. Toplantı sonrasında üye ülke devlet başkanları "Bakü Deklarasyonu"nu imzaladılar. Sekiz maddeden oluşan deklarasyonun içeriği ise şöyle: A vrasya’daki önemli bölgesel işbirliği örgütleri arasında yer alan ve her ne kadar üye devletler bu tanımlamaya katılmasa da Rusya’nın bölgesel etkilerini sınırlandırmak için AB ve ABD’nin telkinleriyle kurulduğu düşünülen GUAM son dönemde faaliyetlerine hız verdi. GUAM’ın kuruluş amaçları her örgütte olduğu gibi, üye ülkeler arasında çeşitli konulardaki ilişkilerin ve işbirliğinin geliştirilmesi olarak tanımlanıyor. Üye ülkeler AsyaKafkasyaAvrupa koridorundaki ekonomik işbirliğinin geliştirilmesini ana hedef olarak benimsenmiş, bu güzergâh üzerindeki enerji nakil hatları ve ticaret yollarının geliştirilmesini amaçlamışlardır. Üye devletler ekonomik işbirliğinin yanı sıra güvenlik konularına yönelik görüşmeler de gerçekleştiriyor. Örgüt 1996 yılında ülkeler arasında görüşmelere başlanarak önce 1997 Ekim ayında Strasbourg’da Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan ve Moldova tarafından kuruldu ve üye devlet isimlerinin baş harflerinden oluşan GUAM adını aldı. Daha sonra 1999 Nisan’ında Washington’da Özbekistan’ın da bu yapılanmaya dâhil olmasıyla isim GUUAM olarak değiştirildi. Özbekistan’ın 5 Mayıs 2005 tarihinde, örgütten resmen ayrıldığını açıklamasıyla yeniden GUAM olarak anılmaya başlanan örgüt 2006 Mayıs ayında Ukrayna’nın Başkenti Kiev’de yapılan toplantıdan sonra ''Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Teşkilatı'' –GUAM adını aldı. Bölgesel bir işbirliği örgütünden uluslararası bir teşkilata dönüşen GUAM yeni projeler ve işbirliği çalışmalarıyla artık Avrasya’da etkin bir konuma kavuşmak istiyor. Rusya’ya karşı GUAM Sovyetlerin dağılmasının ardından Rusya’nın bölgesinde yeniden toparlanması, Batı’nın teşvikiyle kurulan GUUAM, Özbekistan’ın ayrılmasıyla GUAM olarak kalmıştı. Birlikteki ülkelerin Rusya ile sorunlarının olması dikkat çekici. AB, GUAM üyelerine, önümüzdeki üç yıl parasal destek sağlamayı planlıyor. Rusya’nın Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından bağımsızlıklarına kavuşan devletleri kendi ekseninden uzaklaşmalarına engel olma gayretiyle oluşturduğu Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) etkinliğini kaybetmeye devam ediyor. Uluslararası kamuoyunda sıkça tartışılan bu konu GUAM’ı oluşturan devletlerin aynı zamanda BDT üyesi olması nedeniyle daha da çetrefilli bir hal alıyor. Hatta bazı analizlerde BDT’nin içerisindeki Batı Bloğu olarak da adlandırılan GUAM devletlerinin, 2006 yılında uluslararası bir teşkilat haline dönüştürdükleri birliktelikleriyle artık Moskova’nın bölgesel çıkarları açısından adeta bir tehdit haline geldiğinden bahsediliyor. Özellikle son dönemde Rusya ile Ukrayna, Moldova ve Gürcistan arasında yaşanan siyasi gerginlikler, ABDRusya arasında yaşanan Füze Savunma Sistemleri ile ilgili sürtüşmeler, Karadeniz’le ilgili olarak ABDNATO ve Rusya arasındaki soğuk savaş ve AB’nin Kafkasya ve Orta Asya’daki enerji ve hammadde pazarında daha iyi bir yere sahip olma gayreti, dikkatlerin GUAM üzerinde daha fazla yoğunlaşmasına neden oluyor. MOSKOVA TEDİRGİN Yuşçenko BAKÜ DEKLARASYONU Demokrasi ve Ekonomik 1. Teşkilat, GUAM bölgesindeki güvenlik ve istikrarı temin etmeyi, sürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkınmaya ulaşmayı, hukuk kurallarına ve insan haklarına saygıyı, temel özgürlükleri ve demokratik değerleri sağlama yolundaki işbirliğini geliştirme gaye ve azmini yinelemektedir. 2. GUAM, sektör işbirliğini derinleştirerek ve ortak çıkarları birleştirerek teşkilat bölgesinin önemi ve kimliğini geliştirmek için azimli bir mücadele içerisindedir. GUAM bölgesinde ortak bir entegrasyon ve güvenlik alanı yaratma amacıyla üye devletlerin sosyal ve ekonomik, taşımacılık, enerji, bilimsel ve teknik, insani, idari ve yürütme kapasitelerine bağlanmanın tam olarak gerekliliğini düşünmektedir. Bu bağlamda, sektör işbirliği geliştirme stratejisi benimsenmiştir. 3. GUAM ile karşılıklı çıkar işbirliğinin derinleştirilmesi ve ortaklığın kurulmasında uluslararası organizasyonların ve diğer ülkelerin çıkarlarının gelişmesi ve GUAM faaliyetlerinin tüm Avrupa, TransAtlantik, Karadeniz, TransHazar ve Asya güzergâhlarına genişletilmesi için aktif tedbirlerin üstlenilmesi kabul görmektedir. 4. Avrupa ve Asya’yı doğal bir koridor olarak bağlayan GUAM devletleri, kilit coğrafi pozisyonunu ve stratejik önemini vurgulamaktadır. Aynı zamanda bu koridorun gelişmesini sağlamak amacıyla GUAM’ın transit kapasitesine bağlanmadaki çabaları yoğunlaştırmayı ve uluslararası destek ve yatırımları çekmeyi hedeflemektedir. Bu çerçevede kanunları uyumlaştırmanın önemine, ekonomik ve ticari ilişkiler için engelleri kaldırmaya, altyapıyı geliştirmeye, terörle mücadele, organize suçlar, uyuşturucu kaçakçılığı ve diğer tehlikeli suçlar için taşımacılık koridorlarının güvenliğini ve etkisini garanti etmek için işbirliğini derinleştirmeye de vurgu yapmaktadır. 5. Küresel enerji güvenliğinin güçlendirilmesinde aktif olarak yer alma niyetini, yeni hidrokarbon kaynaklarının bulunmasına yönelik çabaları desteklemeyi, bu kaynakların dünya pazarlarını ulaştırılması için üye devletlerinin topraklarından yararlanılmasına hazır olduğunu belirten GUAM, yenilenebilir ve alternatif enerji kaynaklarının geliştirilmesi ve keşfedilmesinde geleceğe yönelik işbirliğinin öneminin altını çizer. 6. Toplumlar arası ve dinler arası diyalogların geliştirmesinin önemi, anlaşmazlıkların çözümü için, uluslararası tanınan sınırlar içerisindeki ulusal azınlıklara ait hakların korunması, uluslararası güvenliğin devamı, karşılıklı hoşgörünün güçlendirilmesi, bölgesel ve küresel entegrasyonun uyumlu olarak gelişmesi için karşılıklı koşulların yaratılması ve GUAM’ın konuyla ilgili uluslararası inisiyatiflerin geliştirilmesine öncülük edeceği belirtilmektedir. 7. Anlaşmazlıkların ortadan kaldırılması ve bu anlaşmazlıkların çözümü için uluslararası topluluğun desteğini seferber ederek, GUAM devlet başkanları ortak deklarasyonu hükümleriyle egemenlik, toprak bütünlüğü ve devletlerin uluslararası tanınmış sınırlarına dokunulmazlık prensiplerine saygı temellerinde, bölgesinde süren anlaşmazlıkların çözülmesi için aktif önlemlerin sürdürülmesi gerekliliği teyit edilir. Anlaşmazlıkların çözümünde sorunlu bölgelerin siyasi, ekonomik, sosyal ve yasal sistemlerinin yeniden entegrasyonu ve eksiksiz rehabilitasyonları, ülkeden