Katalog

12 C S TRATEJİ Rusya beklediğini bulamadı, Çin borsa Batı, Çin ve Rusya’yı Barış ADIBELLİ Ankara Ünv. SBF Uluslararası İlişkiler Ç in Devlet Başkanı Hu Jintao, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in daveti üzerine 26 Mart günü üç gün süren Rusya ziyaretine başlamasıyla, ÇinRusya ilişkileri de yeni bir döneme girdi. Son zamanlarda adeta inişli çıkışlı bir ilişki sarmalı içerisinde bulunan Rusya ve Çin’in bu ziyaretten sonra nasıl bir süreç başlatacağı merak konusu. Şubat ayında Putin’in yaptığı çıkış ve Çin’in buna destek vermemesi, Rusya’nın enerji silahı ile Avrupa’ya adeta bir ders vermek istemesi, çoğu NATO üyesi olan bu ülkeler arasındaki safların daha da sıklaşmasına neden oldu. Özellikle Putin’in bu son çıkışı Riga zirvesinden sonra NATO’nun yeni misyonuna kuşkulu bakan kimi Avrupa ülkelerinin fikirlerinin değişmesine neden oldu. Üstüne üstlük bir takım eski Doğu Bloku ülkeleri ABD’nin kuracağı füze kalkanı projesinde ön safta yer almaya başladı. Tüm bu gelişmeler ışığında Putin, ABD’nin küresel gücüne meydan okuyarak kendisiyle aynı görüşler içerisinde bulunan Avrupa ülkeleriyle yeni bir denge arayışını denedi; ama olmadı. Enerji konusunda Rusya’ya daha temkinli bakan Avrupa tercihini eski müttefikleri ABD yanında kullandılar. Şubat ayında başlayan bu yeni süreç iyice incelendiğinde ABD’nin giderek Avrupa’da yeniden mevzi kazandığı görülmektedir. Asya’nın iki devi Çin ve Rusya’nın, ŞİÖ’de bir araya gelmeleri tüm sorunları ortadan kaldırmıyor. Bu iki ülkenin Batı’dan beklentileri gerçekleşmeyince yakınlaşmaları da zorunlu oluyor. Putin’in Münih’teki denemesi, Pekin’de yaşanan borsa krizi bunlardan önemlileri… Çin’de Rusya’ya yönelik son bir yıldan beri oluşmuş ve adı konmayan ve üstü kapalı bir soğukluk var. Bu soğukluğun temelinin Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesinde atıldığı kulislerde konuşulmaktadır. Hatırlanacağı üzere ŞİÖ’nün kimliği üzerine Rusya ve Çin bir türlü anlaşmaya varamamışlardı. Çin, ŞİÖ’yü bir güvenlik örgütü olarak gördüğü halde, Rusya, daha çok siyasi danışma ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik bir örgüt olarak görüyor. Çin’in Rusya’yı eleştirmesine rağmen yakınlaşma sürecini devam ettirmesinin arkasında yatan en önemli husus son zamanlarda yaşanan Şanghay borsasındaki önemli düşüş olarak gösteriliyor. Dünya borsalarını da olumsuz etkileyen bu düşüş dünya ekonomi çevrelerine göre, Çin hükümetinin almış olduğu yanlış bir karar sonucunda meydana geldi. Çin hükümetine göre ise, borsadaki düşüşte dış güçlerin parmağı bulunuyor. Bu nedenle, Çin, uzun süreden beri çekindiği ama bir türlü aklına getirmediği ekonomik tehditle yüz yüze gelmiş durumda. Açıkça Çin’e üstü kapalı bir mesaj verildi. Dolaysıyla, Çin, Avrasya coğrafyasında giderek zayıflayan ÇinRus ekseninin fonksiyonel olmasa bile şekilsel olarak oldukça önemli olduğunun farkına vararak Rusya’yı terk etme lüksü olmadığını gördü. ABD için Çin ve Rusya’nın ayrı ayrı kulvarlarda durması en istenilen durumdur. Her iki gücün bir arada hareket etmesi ABD’yi zora sokar. Bu durum, 2005 ŞİÖ Astana Zirvesi’nde alınan kararların ardından ABD’nin Hanabad üssünü kapatmak zorunda kalmasıyla görüldü. İşte, tüm bu gelişmeler ışığında Hu Jintao Moskova’yı ziyaret etti. Ziyaret öncesinde Hu Jintao, Rus medyasına verdiği beyanatta, bu ziyaretle ÇinRusya ilişkilerine yeni bir güç katılacağına inandığını belirterek, "ziyaretim sırasında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'le görüşerek, iki ülke arasındaki stratejik ortaklık ilişkilerinin derinleştirilmesi ve çeşitli alanları kapsayan gerçekçi işbirliğinin genişletilmesi konularında ve her iki tarafı da ilgilendiren sorunlar üzerinde fikir alışverişinde bulunmayı umuyorum. Ayrıca, Çin Yılı etkinlikleri ve "Çin Devlet Sergisi"nin açılışlarına katılacağım. Günümüzde ÇinRusya ilişkileri eşi görülmemiş bir şekilde gelişiyor. ÇinRusya İyi Komşuluk ve İşbirliği Anlaşması"nın ilkeleri doğrultusunda, iki ülke arasında çeşitli alanları kapsayan işbirliği kapsamlı şekilde hızlanıyor ve birçok sonuç elde ediliyor. İki ülke, Kore Yarımadası'ndaki nükleer sorun, İran nükleer sorunu gibi önemli bölgesel ve uluslararası işlerdeki işbirliğini pekiştirerek, dünya barışı ve istikrarının korunmasında önemli rol oynuyor" şeklinde ifade etti. Hu Jintao, 2007'de Çin'in Rusya'yla birlikte dört alanda ikili ilişkileri hızlandıracağını söyledi ve şunları kaydetti: "Birincisi, karşılıklı siyasi güvenin pekiştirilerek, ülkenin temel çıkarlarını ilgilendiren sorunlarda karşılıklı anlayış ve desteğin sürdürülmesi. İkincisi, karşılıklı yarar ve ortak kazanç ilkesi doğrultusunda iki ülke arasında ekonomi, ticaret, enerji, bilim ve teknoloji gibi alanlardaki işbirliğinin hızlandırılması. Üçüncüsü, Rusya'da düzenlenen "Çin Yılı" etkinliğinden yararlanarak, iki ülke arasında kültürel alanlardaki temas ve işbirliğinin genişletilmesi, iki ülke halkları arasındaki karşılıklı anlayış ve dostluğun pekiştirilmesi. Son olarak, iki ülke arasında uluslararası ve bölgesel işlerdeki stratejik işbirliğinin güçlendirilmesi." Buna ek olarak Hu Jintao, "İki taraf enerji kaynaklarının geliştirilmesi, havacılık ve uzay teknolojisi, nükleer elektrik santralleri, makine imalatı, yüksek teknoloji gibi avantajlı sektörlerde iyi bir işbirliği temeline sahip olduğunu" belirtti. Hu Jintao, Rusya’yı ziyareti sırasında Devlet Başkanı Putin, Duma başkanı ve başbakanla görüştü. Bunun yanında, Hu Jintao, Tataristan’a giderek, Tataristan Cumhurbaşkanı Mintimer Şamiyev'le birlikte Kazan'daki Tataristan Cumhuriyeti ekonomisi sergisini, Kazan Üniversitesini ve Kazan Helikopter Fabrikası'nı ziyaret etti. Hu Jintao’nun Putin ile görüşmesinde iki taraf, "ÇinRusya İyi Komşuluk ve Dostluk İşbirliği Anlaşması" doğrultusunda, samimi ve karşılıklı güvene dayalı siyasi işbirliği ortaklığının geliştirilmesi, karşılıklı yarara dayalı ortak kazanç temelinde ekonomik ve PUTİN ASYA’YA DÖNDÜ Rusya’da bir kez daha Kırım Savaşı sendromu yaşandı. Putin, Avrupa’da beklediğini bulamadı ve bir kez daha yönünü Asya’ya döndü. Putin, tek başına ABD ile küresel çapta bir mücadele yürütemeyeceğini bir kez daha görerek Çin’in desteğinin şart olduğunu anladı. Ancak Asya’da da her şey eskisi gibi değil. Moskova’daki Çin yılı kutlamaları...