Katalog

18 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu Araştırmaları Masası [email protected] İran’ın 2006 karnesi… C S TRATEJİ vermemesi ile başarısından şüphe duyulmaya başlandı. Ahmedinecad, ekonomide büyük reformlar gerçekleştirilmesi gereken diğer önemli bir sorunun yolsuzluk olduğunu açıkladı ve bu konuda da mücadele edeceğini belirtti. Bu alanda yasal temel hazırlamakla işe başlayan Ahmedinecad, sorunu İran meclisine taşıdı. Ahmedinecad’ın petrol piyasasında yapmak istediği düzenleme yönetimin üst kademelerinin engeline takıldı. Çünkü yöneticilerin birçoğu yıllardır İran’ın petrol piyasasından yüklü miktarda paralar kazanan isimlerdi. Bu nedenle petrol gelirlerinin İran illeri arasında adil paylaşımını öngören yasa tasarısı halen yasalaşamadı. Ahmedinecad, İran ekonomisinde sorun olan diğer önemli konular işsizlik oranı ve enflasyon konularında da hem muhafazakar hem de reformcu kesimden eleştiriler alıyor. Hatta daha işin başında yapılan 5 yıllık plan onaylanmama tehlikesi ile karşı karşıya. Yüzde 12 olan enflasyonun yüzde 15’e yükseleceği tahmini yapılıyor. Bütçe açığı ise 8 milyar dolar. Gelirin neredeyse tamamı ise silahlı kuvvetlerin gelişmesine yönelmiş durumda. Geçtiğimiz aylarda petrol alanına yapılan anlaşmalardan silahlı kuvvetlere 8 milyar dolar yardım yapıldı. Kargozaran gazetesinin 1 Haziran 2006’da yaptığı yorumda hükümetin işsizliği düşürmek ve iç üretimi korumak için üç karar aldığını fakat kararlar ekonomik faktörleri dikkate almadığına yer verildi. Ahmedinecad, yaptığı açıklamalarda işsizliği ülkenin en önemli ekonomik sorunu olarak tanımladı ve bu sorunu doğru planlama ve halkın desteğiyle çözeceğini öne sürdü. Resmi rakamlara göre İran’da işsizlik oranları 2000’de yüzde 15, 2003’de yüzde 11,5, 2005 yılında ise yüzde 10 oldu. 20 Mart 2006’da İran Merkezi Bankası işsizlik oranını yüzde 12.1 olarak açıklarken bağımsız yorumcular işsizlik oranının yüzde 20’nin üstünde olduğunu iddia ediyorlar. Konunun İran açısından daha da tehlikeli olan tarafı ise bu oranın gençler arasında yüksek olmasıdır. Genç erkekler arasında yüzde 25 olan işsizlik oranı, genç kızlar arasında ise yüzde 50’dir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Yardımcısı İbrahim Nazari Celali’nin sözlerine göre hükümet yıllık 900.000 iş yeri kurarak 2010 yılında işsizlik oranını yüzde 8,4’e düşürmeyi hedefliyor. Ülkede kişi başına düşen milli gelirin artması ise petrol fiyatlarının yükselmesinden kaynaklanıyor. IMF’nin verilerine göre İran’ın petrol ve doğalgazdan elde ettiği kazanç 2002–2003 yılında 23 milyar dolar iken, 2006 yılında bu rakam 5560 milyar dolar arası oldu. Ekonomi uzmanlarına göre petrol fiyatlarının yükseldiği oranda hükümetin ekonomi politikaları olumlu sonuçlar verebilir. Fakat sistemli reformların başarılı olduğu söylenemez. Bu arada Petrol fiyatlarının yükselmesi İran ekonomisinin ciddi bir krizle karşı karşıya kalmasını da önledi. Fakat İran ekonomisinin giderek petrol fiyatlarına bağımlı olması tehlike yaratıyor. Parlamento Araştırmaları Merkezi Başkanı ve milletvekili Ahmed Tavakolli, Ahmedinecad hükümetinin makroekonomik politikalarının doğru olduğunu fakat programın uygulanmasında sorunlar yaşandığını söylüyor. Tavakolli’ye göre bu sorunlar profesyonel olmayan ve düşük yetenekli bakanların yönetimsel ve diğer özelliklerden yoksun insanların işbaşında olmasından kaynaklanıyor. 2006 yılında kısa dönemde ülkenin ekonomi bloğunun zayıf olduğu ortaya çıktı. Ekonomi ve Finans Bakanlığı, H aziran 2006’da yapılan ikinci tur cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Haşimi Rafsancani karşısında zafer kazanan Mahmud Ahmedinecad, 3 Ağustos 2005’te yemin ederek göreve başlasa da, yeni hükümetin kurulması ve bu süreçte yaşanan sıkıntılarla birlikte iç ve dış politikasının ana çizgilerinin tam olarak kesinleşmesi 2006 başlarını buldu. O nedenle 2006 yılı İran için Ahmedinecad’ın cumhurbaşkanı olduğu dönemin ilk yılı olarak değerlendirilebilir. Ahmedinecad, radikal açıklamaları ve tuhaf davranışları ile hem hakkındaki yorumların doğruluğunu kanıtladı hem de sadece İran açısından değil dünya açsından da yılın dikkat çeken adamı oldu. İlk başta İsrail’in yeryüzünden silinmesi gerektiğini söyleyen Ahmedinecad, 60. BM Genel Kurul toplantısında ve Kum’da bir üniversitede yaptığı konuşmasında Tanrı’nın kendisiyle iletişim kurduğunu öne sürdü ve Mayıs 2006’da yaşanan karikatür krizi sonrası Azerbaycan bölgelerine giderken oradaki gençleri bozkurt işareti ile selamladı. Muhafazakârların temsilcisi olarak çeşitli kesimlerin desteği ile cumhurbaşkanı olan Ahmedinecad, Hatemi iktidarının İran İslam Devrimi ilkelerinden uzaklaştığını iddia etti ve bu ilkeleri "yeniden" uygulamaya geçirmekte geç kalmadı. Uzmanlar Ahmedinecad’ın Cumhurbaşkanlığı dönemini "İkinci İslam Devrimi" olarak tanımladılar. "Mehdevian" anlayışının şiddetli savunucusu olan Ahmedinecad, halkın, kaybolan imamın geleceği güne hazırlık yapması gerektiğini sık sık dile getirdi. Ahmedinecad ekonomiyi düzeltemedi Gerçek anlamda iktidarını 2006’da alan Ahmedinecad, dış politikada sert söyleminden ödün vermedi. İsrail’in ‘gayrı meşru’ olduğunu ve ‘ortadan kaldırılması’ gerektiğini savundu. Filistin konusundaki söylemi Arapları zorladı. devrim muhafızları ve Besiçler karar alma sürecinde önemli rol oynadı. Hatta seçimlerin kontrolü bile polislerden Besiçlerin kontrolüne geçti. Basın özgürlüğüne "kırmızı çizgi" adı altında yapılan kısıtlamalar özellikle reformcu basının politik yorumlarına sansür uygulanması ve hatta gazetelerin kapanması ve birçok gazetecinin hapsedilmesi ile sonuçlandı. Etnik ayaklanmaları, sendika ayaklanmaları takip ederken bu ayaklanmaların bastırılmasında kolluk kuvvetlerinin şiddete başvurması sonucunda ölenler ve yaralananlar oldu. Tüm bunlar olurken, Ahmedinecad, İran’da Batı tarzı değil İslami demokrasinin hakim olduğunun altını çizerek bu ince ayrıma dikkat edilmesi gerektiğini vurguladı ve her ayaklanmayı ABD ve İsrail’in kışkırtması olarak tanımladı. Ahmedinecad’ın, "Petrolümüzü gasp eden grupların ve mafyaların elini keseceğim", sözleri İran’da yaşayan halklarda ekonomi alanında büyük değişimlerin yapılacağı ümidini doğurdu. Ancak, İran Meclisi’nin, Ahmedinecad’ın Petrol Bakanlığı’na teklif ettiği ilk üç isme çeşitli nedenlerden dolayı onay İÇ POLİTİK YORUMLAR Ülke içinde yapılan reformlarda ideoloji kendini gösterirken dış politikada zaman zaman pragmatist, zaman zaman da ideolojik yaklaşımlar sergilendi. Reformistler dönemini İslam ilkelerine saygısızlıkla suçlayan Ahmedinecad, İslam Devrimi’nin kırmızı çizgilerini çizmekte gecikmedi. Birçok alanda yönetim eski devrim muhafızlarının kontrolüne geçmeye başladı. Çeşitli bakanlıklarda ve Ahmedinecad’ın etrafında eski Ahmedinecad