Katalog

Avrupa şeker sektörünü yeniden yapılandırıyor A NKARA (Cumhuriyet Bürosu) AB ülkeleri, pancar şekeri ve diğer şekerlerin üretimini ortak tarım politikası ``Şeker Pazar Rejimi'' (CMO) adı altında düzenlenen sistemle kontrol altında tutuyor. AB'nin şeker üretimini desteklediği belirtilirken, Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) AB'ye şeker rejimini değiştirmesi için baskı yaptığı dikkat çekiyor. AB ise baskılar sonucu çeşitli destekleri kaldıracağını açıklarken, bu Avrupa şeker sektörünü yeniden yapılanmaya itiyor. AB'nin şeker üretimini düzenleyen CMO'da pancar şekeri ile nişasta bazlı şeker (NBŞ) üretimi yer alırken, düzenleme pancar şekeri ve üretimini, minimum şeker alım fiyatıyla garanti altına alıyor. Şeker üreticileri için getirilen fiyat garantilerinden pancar şekeri ile izoglikoz ve inulin şurubu üreticileri yararlanırken, glikoz şurubuna herhangi bir teşvik yapılmıyor. AB ülkelerinde NBŞ'lere tanınan kota, tüm şeker üretiminin ortalama yüzde 2 ya da 3'ünü oluşturuyor. NBŞ üretiminin kota ile sınırlandırılmasının nedeninin, pancar şekeri üretiminin, tarımı, teknolojisi ve yan ürünleriyle ekonomik olarak yetiştirildiği ülkelere sağladığı katma değerin büyük olmasından kaynaklandığı belirtiliyor. AB'de pancar şekeri üretiminde ilk sırada yer alan Fransa ve Almanya'nın üretime verdikleri önemden dolayı NBŞ üretim kotasını AB ortalamasının oldukça altında, yüzde 0,42 ve 0,89 oranlarına çektiği belirtiliyor. Pancar şekeri, izoglikoz ve inulin şurubu için ortak bir pazar ve ithalatta koruma sistemi geliştirilirken, AB'ye ithal edilme olasılığı bulunan şekerler için yüzde 200'lere varan vergiler bulunuyor. İthalat vergileri ve ihracat iadelerini içeren bu sistemde, topluluk dahilindeki fiyatların dünya piyasalarındaki fiyat hareketlerinden etkilenmesini önleyerek ortak pazara istikrar sağlanıyor. AB'nin şeker rejimi kapsamında desteklediği ürünler, şeker pancarı üretimi, pancar şekeri (sakaroz), katı halde kimyasal saf sakaroz, pancar ve şekerin rafine atıkları (melas), pancar posası küspe olarak sıralanıyor. Bu kapsamda 20032004 yılında şeker sektörüne 1.2 milyar Avro destek verilirken, bu AB'nin tarıma ayırdığı toplam bütçenin yüzde 3'ünü oluşturuyor. Şeker, AB'de ortak piyasa düzenine sahip 23 ürün grubundan biri durumunda ve tüm üye devletlerin bu rejime uyma zorunluluğu bulunuyor. DTÖ'nün AB'ye şeker ticaretinde ihraç amaçlı desteklerinden dolayı şeker rejimini değiştirmesi için baskı yaptığı belirtilirken, baskılar sonucu AB'nin 30 Haziran 2006'da sona eren mevcut şeker rejimini değiştirmek amacıyla adım attığı kaydediliyor. Hong Kong görüşmelerinde ise AB'nin, 2013 yılına kadar şekerde ihracat desteklerinin kaldırılacağını kabul ettiği vurgulanıyor. DTÖ AB Şeker Rejimi mücadelesinde, gelecek dönemde AB'nin şeker pancarı ve şeker fiyatlarını düşüreceği, ihraç amaçlı üretilen C kotası kapsamındaki şeker ihracat geri ödeme desteklerinin zaman içerisinde azaltacağı ve tercihli ticaret anlaşmaları kapsamında ithal edilen şeker için gümrük duvarlarının kaldıracağı tahmin ediliyor. Gelinen bu son noktanın, Avrupa şeker sektörünü yeniden yapılanma ve çeşitlendirmeye doğru ittiği belirtiliyor. DTÖ'nün baskısıyla yeniden düzenlenen AB'nin yeni şeker reformu şu düzenlemeleri benimsiyor: ? 20062007'de başlayan dört yıl üzerinden minimum şeker satış fiyatlarında yüzde 36'lık bir fiyat kesintisi, birinci yılda yüzde 20, ikinci yılda yüzde 25, AB, 2003 2004’te şeker sektörüne 1.2 milyar Avro destek verdi üçüncü yılda yüzde 30 ve dördüncü yılda yüzde 36 olacak. ? Fiyat kesintisinin ortalama yüzde 64.2'si oranında çiftçilere katkı verilecek. Katkının tek çiftlik ödemesine dahil edilmesi sağlanacak. ? Kotalarından en az yüzde 50 oranında vazgeçen ülkelerde, azami beş yıllık bir süreç için gelir kaybının yüzde 30'u oranında ek bir ödeme yapılacak. ? 20142015'e kadar şeker kota sistemi uzatılacak. Dana önce 5'er yıllık belirlenen kota ve fiyat sistemi 10 yıla çıkarılacak. ? `A' ve `B' kotalarını tek bir üretim kotasında birleştirilecek. ? Dört yıllık süreci müteakip müdahale sisteminin terk edilerek, müdahale fiyatı bir referans fiyat ile değiştirilecek. ? Yeniden yapılandırma işleminin sosyal ve çevresel etkisi ile başa çıkmak için kotanın terk edilip fabrikaların kapatılmasından doğan kayıpları telafi edebilmek için, birinci ve ikinci yılda ton başına 730 euro ve üçüncü yılda 625 euro son yıl için 520 olacak şekilde ödeme yapılacak. ? Şeker pancarının şeker üretimine yönelik olmayıp, enerji amaçlı üretilmesi (biyoetanol) yani gıda dışı mahsul olarak yetiştirilmesi halinde hektara 45 euro ödeme yapılacak. ? Kimyasal ve eczacılık endüstrileri ile bioetanolün üretimi için yapılan şeker üretimlerinin kota kapsamı dışında tutulacak. ? Her yıl 100 bin tonluk bir artışla üç yıl üzerinden mevcut üretici şirketler için 300 bin tonluk izoglukoz kotaları artırılacak. AB'nin şeker reformunun bir süre sonra Türkiye şeker sektörüne de yansıyacağı ve sektörün dolaylı olarak etkileneceği tahmin ediliyor. En büyük pancar şekeri üreticisi AB'de söz konusu reformda öngörülen, pancar ve şeker fiyatlarında yüzde 36 oranında indirime yönelik fiyat düzenlemeleri karşısında Türk şeker sektörünün sürdürülebilmesi için üretim ve işleme maliyetlerinin düşürülmesi gerektiği vurgulanıyor. Türkiye tarımının ve bu yönde oluşturulacak politikaların, DTÖ Tarım Anlaşması ve AB üyelik sürecinde yeniden şekillenmesi gerektiğine işaret edilirken, dünya şeker sektöründe meydana gelen köklü değişimlerin, Türk sektörünün yönetiminde ve her düzeyinde yenilenme ihtiyacını doğuruyor. Türkiye'nin tarım alanındaki yapısal dönüşümlerini AB'ye üyelik sürecinin hızlandırdığı ve bunun gerekliliğine dikkat çekiliyor. Türkiye'de şeker sektörünün düzenlenmesi, denetlenmesi ve sektöre yönelik uygulamaların gerçekleştirilmesi görevlerini yürüten Şeker Kurumu ve Hizmet Birimleri'nin daha etkin çalışması ve devamını sağlaması için yeni bir düzenlemenin yürürlüğe girmesinin önemine işaret ediliyor. Türkiye'nin şeker sektörünü ayakta tutması için üretimde maliyetlerin minimum, verimliliğin ise maksimum seviyede olması gerektiği vurgulanıyor. Değişim Türkiye’yi de etkileyecek NKARA (Cumhuriyet Bürosu) AB'de yeni şeker reformuna ilişkin gelişmeler yaşanırken, yarım milyona yakın pancar üreticisinin bulunduğu Türkiye'de şeker sektörünün ayakta kalmasının düşük maliyet ve yüksek verimle ilişkili olduğu ve AB'ye üyelik sürecinde denetleme ve kontrol yapılarının yeniden düzenlenmesiyle sağlanabileceği kaydediliyor. AB üreticilerinin, Ortak Pazar Organizasyonu'nu (CMO) 1968 yılında, kendine yeterlilik ve adil gelirleri temin etme hedefiyle kurulduğu belirtilirken, AB'nin şeker rejiminin ana özelliklerinin destek fiyatları, kota fazlası üretimi sınırlandırmak için üretim kotaları, üçüncü ülkelerden ithalatlar üstüne tarifeler ve kotalar ile AB dışına kota fazlası üretimi ihraç etmek için sübvansiyonlardan oluştuğu bildiriliyor. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ise, Avustralya, Brezilya ve Tayland'ın, AB şeker rejimine yönelik açtıkları davada aldığı kararda, AB'yi şeker rejimini değiştirmek konusunda zorunlu tutuyor. Kararda, `C şeker' A ihracatlarının A ve B kotaları kapsamındaki üretimden elde edilen gelirlerle karşılıklı olarak subvanse edilen ihracat sübvansiyonlarından faydalandığı belirtiliyor. DTÖ, AB'nin subvanse ettiği şeker ihracatının (2.8. milyon ton) Afrika, Karayip ve Pasifik (ACP) ülkeleri ile Hindistan'dan yapılan ithalatlara denk olması nedeniyle ihracat sübvansiyon taahhütlerini aştığı görüşünü benimsemiş durumda. AB'nin ise karara uyabilmek için çeşitli önlemler aldığı ve rejimle birlikte kademeli olarak ihracat desteklerini kaldırmaya başladığı belirtiliyor. AB'nin şeker sektöründe reform kararı almasında DTÖ'nün daha çok serbestleşme yönünde getirdiği uygulamaların yanı sıra, ACP ülkeleri ile yapılan Lom ve 2009 yılında yürürlüğe girecek LCD2 ülkeleri ile yapılan EBA anlaşmalarının önemine dikkat çekiliyor. Bu anlaşmalar gereği AB'nin ACP ülkelerinden halen ithal ettiği 1.3 milyon ton ve LCD ülkelerinden ithal edeceği 2.2 milyon ton şeker nedeniyle, kendi ürettiği talep fazlası şekeri kısmak konusunda isteksiz davranıyor. 6