Katalog

D Ü N Y A D A N CARLOS FUENTES: 'Mermeri tekmeledik, mezardan çıktık' Fuentes, kendi dilini anlıktan uzak görüyor. Benlm dlllm diyor; "pisliklerle, ilkelliklerle, budalahklarla, argoyla, küfürlerle; İngilizceden, Fransızcadan, İtalyancadan, Latinceden almtılarla doludur. Romanlanmın amacı, daha karmaşık bir dile varmak, bu dltl yaratmaktır." Çeviren: YAVUZ BAYDAR Slzi yazmaya iten guç nedir? FUENTESDünyanın kusursuz. nıullak olmadığı; onunla doyuma ulaşıjamayacagı ihancı... Ya/ar. özgürlüğc inandığı, özgürlüğün sınırlarını zoriadıgi, ulaşılma/ olıını araıiıği ıcin girişiryazma eylcminc. Bir ya/ar oJarak bcnim amaçlanm arasında görünmeyeni onaya çıkarmak vc gflndelik ayrınıılar içinde gi/lenen gerçeği aramak da var. FUENTESEvet. hepsinden. Bizi zaman sorunu Uzerinde duşunmeye iten Prousl'tur, yazma eylcminin ne oldugunu ögreten ise Joyce. Thonıa» Mann isc Isviçre'dc ögrcnci uldugum güıılerde, unuttılmaz birakşamüstü. bir lokantada yandaki masada tanrı gibi sııskun oıuruıken gOrmüştüm onu romanı ile külıürü içleıinde tajiyan roman kişileri arasındaki ili»kiye dikkatimizi çeker. Kafka, bcnim için.bUyltk bir deneyimdi. Bize insanı kimliksı/ vc cehrcstı olarak görmeyı riğretli. HamBmböcegi: Varolu> soru ııunu onun saycsinde yaşadık. Sonra da Sartre... Hemingway, Faulkner? FUENTESHcmingway'le hiç ilgiicnmedim. Ama Faulkner'in üzerimdcki ctkisi cok büyük olmuştıır. "Absalom Absalom" ve "Ağustos Işıgı" romanları, sonra o inanılmaz Joc Chrisımas lipi... Romantarınız İçinde size göre en değerli olanı hangisi? Hanglsinl kendlnize an yakın buluyoraunuz? FUENTESLatin Amerika'da bir tck roman var. Carpentier, Garcia Marquez, Cortozaı, Onelıi. Cabrera tnfante ve Fuentes'in ya/,dığı bolumlerden kurulu; "ulusal" parçaiardan olujan bir büyük roman... Burada, Latin Armrika 'run roman sanatt Içinöekl ana bağlantıyı saptamış ofdunuz. Peki, sizin romanlannız hakkında ne düşünüyorsunlız? FUENTESAslında ben de «eşitli bolümlerdcn olu$an tek bir roman yazdım. Geriye üçdört bölüm kaldı. Böylece bcnim "Comedie Humaiııe"im (Insanük Komedyası) de 20 başlık vc bölttmll ile lamamJanmiî olacak. Bütün bu bötümlcr, yulııızca bir tek masalı, Mcksika'nın masaluıı iceriyor: Duşlerirniz, karabasanlarımız, ortak vc bireysel tarihimiz var burada; büyük bir frcsk, bir panorama... Bunları ben yazmazsam, oiflmün bana yazmasını bekleyemem. Butün bu "bölüm"ler içinde size en yakın olanı hangisi? "Deri DeğlaHrmok" mi, "Artemio Cruz'un ulümü" mü? FUENTESEvet, kısmen "Artemio Cruz"; iyi de cleştiri almiştr. Ama hepsinden çok, eleştirmenieıin pek beğenmediği "Terra Nostra." Carlot FMirtM Turkiye'de "Artemio Cnız'un Ûlumu"y»e tanındı. içinde taşıyor. üeçmiv zamanı ivcren ve üçüncü fâhısla anlaulan bölümler, birinci ve ikinci sahsın, "ben" ile "sen" seslerini nesnel olarak blKünlüyor. Anlatımı gelecek zaman kipinde surdüren "şürsel" ikinci şalns. yani "sen", Ancmio'nun bilinçaltına ışık tutuyor; iç scsini yayıyor. Şimdiki zamanın kullamidıjı "ben" bölüınleri, yani monologlar, vicdanı yansıtıyor; flllimün eşiğindcki, tuluk, kckeleyen bir ses, sancıyan bir bellegin şesidir bu... Yapmaya çabaladığım, kî$Uigj olu«luran tflmiüğU bölerek yorumlamaktı. Artemio Cruz'u tümleme çabası, Meksika'yı tümleme çabasının bir yansımasıydı. bin yıl içinde bir akıcılık yaratma isteğlmin bir parçasıydı bu. Akıcılık, artık kronolojik anlatımdan daha fazla öeıem kazandı. Compostella'ya gidcrseni/.. orada şimdiki zaman ile 13. yttzyıh bir arada yaşarsınt/. Romanın üç bölümden oluşmasının ardında belirii bir amaç var mı? FUENTESHieronymus Bosch'un yOce Uçlemcsi "Aızular Bahce»i"nin bunda ctkisi oldu. "Arzular Bahçesi", romanın esiu kaynagı olan iki yapıttan biriydi. Difter yapıt, Luca Şignoreîii'nin Orvieto katedralindeki rcsimleridir. "Terra Noatra"da neyi anyordunuz? FUENTESRomanlarıında karşima genellikle insanın iktidarı çıkmış, beni durdurmuştur. Bir devlel adaını. bir general ya da bir bilim adaını olguları poArtemio tlptyto, onun Meksika devriütik, relsefi ya da bilimsel terimlcrle açıkmine Ihanet etmlş otduğunu göstermelama yeteneğine sahiptir. Onlantı iktidayi mi amaçlamıştınız? ndır bu. Ama burada bile rotnanın tipFUENTESEvet. Ama o aynı zamanlcrini yaratirken bir iıngelern gücU gerekda ramanıyla uyum halindc olan bir kili. Bu da farklı bir bilgi gerektiriyor. PoSidir de. Bir "çekirdekten yeiismc", bir litik ya üu bilimsel terimlerin yetersiz kal"mutluluk arayıcısı"dtr. Amacim, Artedıgı yerlcrdc, imgclem gUcilne dayalı bir mio ile "Gorioi Baba"daki Eugenio dc anlatım görevi üstlcncbiüneli. Açiklamak Rastignac, "Kırmı» vC Siyah"taki Juliiçin değil, simgclemek ign.. "Terra NoslenSorel, "Büyük Umutlar"daki Pip gira"da dünyayı ve tarihi böyle saptamabi bir kahraman yaratıtıaklı. Aftemio, yaşammın çeşitll an/annda, ya çaJıştım. her bölumde bir monotoç, bir' 'sen "pa Roman. 2. Fltlp döneminin Ispyanyasajı ve bir üçuncu şahıs anlatımı ile su St'nt, 16. yüzyılı anlatryor. ama genetkülnuluyor. Sizi bu anlatım tarzına çeken, tür tnblosu içlnde 15, 14, hatta 13. yuzçağdaş aktmtar mı oldu? yıldan kalma motifler de yer alıyor FUENTES Hayır. Ben daha çok psiFUENTESEv«. Doneme renk katkolojik yaklaşım biçiminden yararlanmak için birkaı; yüzyılı bir arada bilinçli dun. Aıüaun her "ses", öteki iki "se»"i olarak kullandım. Romanın kapsadığı 2 Dil ve usiup hakkmdaki görüşteriniz nelerdir? FUENTESDil, mükemmelliğin ölümcül hastabakıcıları olan soyutlanma ve arınma karsıstnda yok olma tdılikesi ile ytlz yilzc gelcn; bu yuzdcn canlılığa gerekısinme duyan; biçimsel sınıflandırmaların pek etkilemediği kültürün kopmaz bir parçasıdır. Dil alanında ele geçirdifiiıııi/ her şeyi kullanmak zorundayız. ispanyolcayı olilm döşegine yatırmamamız, "uyuyan guzel" haline getirmememiz gerekiyor. Onun Garcia Marquez'le "Yüzyıllık YaJnızlık'lasmasını". Cortazar'la "Sekseklcme'sini". Carpentier'le Yazar olarak kimlerden etkilendiniz? "Bu Parlak Devir'leumesini" saglamamız gerekiyor. Antılmı$ Usluptan oldum FUENTES Kolayca yanıllayabilirim: olası tiksinmişimdir. tstcrsem an bir dilCervantes ve Balzac. Gunümüz romanı, le yazabiliyorum. "Terra Noütra"da elindeki bütün olanakları Cervantcs'e Upanya Kralı'nın konu$tugu dil, l.vpanborcludur. Don Kişot, Macbeth ve Kral Lcar ile birlikte aynı yıl onaya çıktı. Dö yolcanın en an en klasik üsluplanna yakındır. Ama ben kendimi anlıktan uzak neme karjı olarak yazılmı$tı hu roman. goruyorıım. Bcnim diliın pisliklerle, ilkelOysa Richardsotı, Defoe. Fielding zaliklerle, budalahklarla. argoyla. küfürler manlanyla uyum içinde, doncmlerinin le; İngilizceden, Franüizcadan, Italyancadoğrultusunda ya/dılar. Robinson Crusoe, kapitalist toplumun gOrUntüsUnl) çi dan, latinceden almtılarla doludur. Romanlanmın amacı, daha karmagtk bir diziyordu; Cervantes ile Erasmus'un düle varmak, bu dili yaratmakur. şüncesi yeniden onaya çıktı. Balzac? FUENTES Romancılığımın en köklü, en sarsıcı deneyimi Balzac oldu. O bana gerçeğitı derinleme,sinc araştırılarak tükftilniL'si gertktiğini. gerçegin aıomlanndan olufan tllmlüge ula^ınak iv'in bu zat lümlüğün u^ılnıası gcrcktiğini göster mijtir. Marcel Prouat, Thomas Mann, James Joyce ve Franz Kaika'dan da etkilendiniz mi? lspanyolcanın sorunu, yttzyıllar boyu alabildiğine dıırağan oluşundan, ifade yelcrsidiğinden kayrıaktanıyordu. ÖİU bir dil, birmezaı. bir "mermerdi!" olmujtu. Biz. bu mermerin Ustüne pislik, dışkı, knn sıçratmayi; tekmclcye tekıneleye kirletmcyi ba$ardık vc mezardan dıjarı çıktık. 11 . Sövteşıyi yapan Mm m i > m (Edebiyal bilimcis*^ gazatacl) Oklahoma Ûnhnrsltesi. Normın. 1983. TemmuzAjustos Ç E R Ç E V E