Katalog

2 0 0 . Y I L I N D A F R A N S I Z P E V R İ M İ Büyük Devrim'e dürbünün tersinden bakmak 200. yılının kutlanıyor olmasına ragmen, Fransız Devrimi kittelere daha çok efsaneye dönük kimliği ve özüyte mat olmuştur. Bu durum tek başına ne vahimdir, ne de şaştrttcıdır, çünkü geniş kitleler demagoji ve masala, efsane ve düşe gerçeklerden daha yatkındırlar. Asıl vahim durum, Fransız ihtilalini inceleyen bilim ve sanat adamlannm çoğunun da Devrim in bu büyülü, masalsı versiyonu içinde yer tutmayı tercih etmeleridir. MEHMET ALl KILIÇBAY FRANSIZ DEVRİMl'Nl YORUMLAMAK / François Furei / Çeviren: Ahmet Kuyaş / Alan Yayıncılıkf 004.129 I nsanlık tarihinin büyük dftncmeçlcriııin hem yaşamrlarken hem deanılırlarken kalın hir efsane perdesine büıünrncleri kaçınılması mumkun olnıayaıı bir kalıp, adeta bir kaderdjr. Çünkü bu eins dönüm noklaları, ncrcdeyse insanlıgm tümü için ilgi odakları oluşlurmaktu ve bu nedenden fttürü, umutların ve tcmcnnilcrin olguymuş gibi içine dolduruldukları bir kırk ambar halinc dönüjmckıcdirlcr. Başka bir anlatımla, bu gibi olaylar insanların dü^lcrle gerçekleri, umullarla gcrçeklcşenleri, yaşanan/arta remenni cdilenleri aynı dü/letne gcıiren kolckıif efsaneler halincdönıı$mektedirler. Tahii yıktiğını iddia ettiğinden Tarklılaşma tclaşı içinde olan dfvrimin kendisi de bu efsanenin O\WJmasına Onetnli kaikılarda bulunmaktadır. 200. yılının kuilanıyor olnıaiina ragmen, îransız Ucvrimi dc bu kadcrden kunulamamış vc kîtlelcre daha çok cfsaneye dönilk kimligi vc ö^üyic mal olmujtur. Bu durum tekbaşına nc vahimdir nc de şaşırtıcıdır. çünkü gcniş kitleler demagoji ve masala, cfsanc vc düje gerçeklerden daha yatkındırlar. Asıl vahim durum, Franst/ Devrimi'ni inceleyen bilim ve sanat adamlannm çoğunun da devrimin bu büyülü, nıasaJM versiyonu içinde yer tuımayı tcailı etmeleridir. Fransu Devrimi tarihçıliftı içinde uldukça aykırı bir yere salııp ülan Krnnçois Furcl'nin bazı nıakalekrini bit araya geiireıı ve Tiırkçcye 'T'nınsı/ Uevrimln) Yonıınlamak" olarak aktarılan kitabı, devrim hukkıııdakî efsane ve dü^lcrle birlikıe, aüernatif bakif açılarını giındemc gctirmck için çok iyi bir fırsat yaraimıştır. Furel. Frnnsız Dcvriınt konusunda un yapını> ve eogu dogal olaıak Fıaıısı/ olan lanhçileı atasıııdu oldukça farklı bir yer ıjgal fiınekiediı. (, üııkıı devrimiu, çok çignerıdigi için "resnıi" sukı/ halinc gelcn yaygın yurumlanı» biçinıiııden sapmakıadır. "Rcsmi" gurüs, ana hailarıyla F'ranstz Devrimi'nin esas iıibar lyla eski rejimdcn bir kopuş olduğu ııoktuı>ından hareket ctmcktc vc cski rejimi de leodal vc despot olarak niıclcmckıedir. Bu ıcmel taorfM Jıcquu Dnrton Blrçok ftlm ve oyuna da tonu olan unlu devrlm underi Danton, 1794'te 35 yaşında glyotlnle idaın edilmıştı. govtleniıı eiraftnda bir di/j yan oııcrme ycr almuktadır. Örnek olarak soylersem, eski rejiın aniikapiıalisı stiylıılann kralın $ah.sıııda dsiınlendiıdikleri rırislokra tik bir despotizmdiı; küylnler leodal baskılar altıııda e/ilnıcktedirler; burjuva/i hiçbir lıakka sahip degildir ve bu yuzden de%rjmci. OzgUrlükçü vc liberaldir. Vr ıa bii buıun bu Onermcleıiıı bilcfkesi olarak, burjuva/inin 1784'da eski rejimi devirirken, (codiililc ve despoti/mi de uıladun kaldırarak, kapiıali/nn vc ü^gürlukçu demokrasiyi kurdugu tddiası ilc "rcsmi" modcl lamamlanmı^ ulmaktadır. l'ureı çok öncınli, ötıemli olduğu kadar da yogun, ccsur vc dü$Unce mal/tmcItriylc dolıı kitabında, nım bu basmakalıp sOylemi tarıı>ma konıısu halinc gctirnıekıedir. Bir kere. Prantız Devrimi konusundaki bu basıııakalıp »öylcmi geliv(ircrı turihçiler, devrimin kendini incelemek yerinc, I789'u gerçekk">ıirenlerin onıı nasıl algıtadıklarına saplanıp kalmiilar dır. Oysa her drvıim, çapt her ne olursa Ç E R Ç E V E TemmuzAOustDS