Katalog

2 0 0 . Y 1 L I N D A F R A N S I Z P E V R İ M İ Prof. Dr. Aykut Kazancıgit, yedi yıl süren bir çalışmayla, Fransız devriminden bu yana son iki yüz yılda Fransızcadan Türkçeye çevrilen kitaplar bibliyografyası hazırladı. Fransa'nm Türk düşünce ve bilim hayatı üzerindekl etklsi konusunda da ipuçları v&ren bu önemli çalışması hakkında Kazancıgil ite konuştuk. ŞAHİN ALPAY 17B919B9 arasında Fransızcadan Türkçeye yapılan çevirileri dertemiş buiunuyorsunuz. Bunlar hertıalde öiıyük toir sayı tutar. Once bu derlemeyi neden yapttğıntzı va nasıl yaptığınızı anlettr mısınız? K A Z A N C I O İ L Alıtlürk Üniversilc Inkılubı adlı kitabı Turkçeyc çcvirirken vc Türk Bilim Turihi Bibliynşrafya•ı'nı hazırlarken, Fransı/.ca cevirilcrin coklujhı. lıaııa bazı dalların gelişmesini yalnı/.ca bu cevirilcre dayaınıj ulın&sı dikkuıiıııi çekmi$ti. 1982 yılından itibaren boylc bir kaynakça yapmaya ba$ladım. Yedi yıtdır da dcvam cdiytınım. Tabii bülün ınesaimi bu işe ha.srcdcmiyoruııı. Ya/ları Lopladığım ınaıcryali, kı^ları sınıilandırınca yavaş yavaş kaynakca nıeydana gktı. topbm olarak 1UK) yazar vc I4.UÜ0 li} boylcce i\dt edildi. Bu bibliyograFya içinde bülUn fen hilimleri ve snsyal bilimlcr. ayrıca rdobiyaı dalları mevcut. S/zce bu çevirilerin kültür hayatımıza etkisi ne olmuştur? KA7ANC K ı l l Bu. rki ytiz yıllık donctııi birkaç brtlilmc ayırarak dcğcrlendinnuk doğru cılıır. I859'a kadarki ilk dtincmde ınülıt'iKİislik, tıp vc ııp dalları (evirilcrı cıı bUyük sayıyı okişrıırııyor. dırnebilir ki bu dOııcıtıdt Avrupa rihniyetinİ akseiıirccck herhangi bir felsefi veya edebi v«viri yokıur. Ikitıci ddnemde yaııi 18591409 lıcm Iransa'üa yeıi^en bir kadronun büiün önemli cgitinı kurunılarında va/ife aldığı hem dc tcknik konıılarda hakikaten fağdaj v'cvirilerin yaptldığı görülür. Ortaya çıkan bu bilgi biriYadl yıllık çalışma Pro(. Dr Aykul Kazancıgtl. Fransız Dsvriml'nden bu yana Fnnsızcadan Tiırtçjye kitni. 1900'lere doğru ciddi ve scviyeli kişilcrîn yetişmcsine imkân ^ağlamış, haıbilim dilinin Türkçe olması için yapılan la bitinısel kiilkılar gerçekleşmiştir. özel savaş vc bu kişilı'rin 2İhniyeiidir. Bilinliklc (ıp dallarında... diği gibt 1839'du ınoderRİe>erck yeniden Buna ıııukabil aym dönennlt Baıı'nın kurulan ııp faklılıesınde cgitinı dili Fran fikri yapısnıın Türkv'cye aktnrılabildigi sızcaydı. Bu kurum a^ılırkcn 11. Malınuıı larıivmalıdır. Kdcbiyai sahasında birkaç cgitimtn Fransızca olmasmın, aslında vaÖnemli ya/arın di$ında basiı rumanlaı pikiı kazanmak i^'in oldu|ıınu, asıl gaycyasayı doldurmuş vaziycııcdir. Sosyal binin yavaş yavu> önemli escrlenn TUrkv'cliuıler dalında ve o/elliklc ekonomidc ye nakli oldugunu belinnıi»ıi. Aslında bu hcrhitngi bir veviri veya çcviriye dayanan nuıuk, s'agdas dUnyaıun o /aman na&ıl uyarlama yok e'ıbidir. deSericndirildigırıi güslermesi bakımin Soz konusu dönemde Osmanlt dan ı.»k ilginçtir. du. Bunların çeviri dünyası ile ilgisl nedir? K A Z A N C I G İ L Jün Tttrklni ve ittîlıaıçılann esin kaynaklarmın pek çoguııuıı Fransa oldıı^unıı biliyoru/. Ancak bu kışisfl davraıu>lar ve ifadelerlc keiıdiııı g(VsU'iıııi>lir. Halkııı ııkııyniMpı vc ıcplumsal olayları yorumlayan ceviriler ya yapıtınamı; veya yaptırıimanıısiı. I İ I I dıHıcmin ilgiıiı; ulaylarıııdun ve cok dikkati ı;cknıeycıı mui.adcldcrindi.it biri. Türkiye Batıyı Fransa üzerinden tanıdı çevrtlen kltaplan 7 yılda dartad). Huseyin Cahlt Yalçın (18741957) ıcrmişlerdir. Uzuıı bir nıucadcleden sonra bu kilçuk grubun ba>arıya ula>lığım güriıyonu. Sonra bu kadro dıgcrlcrırıın dc katılmasıyla büyuk bir yeviri faaliycıi ve Batı ıckııik du>ünccsini memlekcıimi/c nakleıme çabasmı gıJsıcrmijiir. Aslında IKWlR70arasında IransiKaegitim buyük zararlar vermis ve buna ragmen giıclit bir şuurlannıa ve bilim dilinin rincnıi avık »ekilde orıaya vıkmı>lır. Bu ba^ıırı, ncsildcn ııcsilc lesirmi sürdürmü». hatta I9l5"ıe\c 1933'tcTürkiye'ye gclen Alman hocalarla yapılan Bclirli bir /aman sonra Fransı/cu cği konıratlarda cgiıinıiıı TUrk^c olaJagi kolinı Turk dili ile yayıniarın hı/la a^alma şulıı helinilmi»tir. sına ücbebiytt vernıi> ve eğiıim yabancı Bu dönemde Alman etkısı üzertne lasmı>ıır. Buna v'arv araynn mekıep yrt nefer söyleyebilirsiniz? nciicileri bir Ot.c\ sınif ııu'ydana gelirmjv, KAZANCIGİL 19. yüzyıl orıalarınve çok valışkan olan bu küçük kadro, egi da bilim dîli hâlâ I"rariM/ca idi. Onun için limi Turkcctaıinnek iı;in bUyük bir ınu ııp fakülıcsinc yöneıici nlarak 18.19'da cadelc vcruıistir. Bu arada tsianbul'da gcıirilmiş olan Avusturyalılaı. Fıansı/ca belirli bir va^iyeı elde eımis ı»lan yaban kıtıuı$nıu; ve ya/mışlarîlır. Aym dönenıL'I lıckmılcr vc a/ınlık licktınkri. bu Turk de. llhtfrOrtaylı'nın bîr kitabında bclirıçeleşiirmeyc karşı büyuk bir ducıiı; gos tifti liibi, 1848 ihiilalinıtc Türkiyc'yc sı ÇERÇE VE TemmuzAuustos