Katalog

B İ R A N I K İ T A B I Romanya Mektupları Savaşı anlatan yazılar "Romanya Mektupları" Ahmet Rasim'in, büyük savaşa girdikten sonra cepheden Tasviri Efkâr Gazetesi'ne gönderdiği yazılar. Hepsi 21 adet olan mektuplar ilk kez 1917 yıtında basılmış. MEHMED KEMAL ROMANYA MEKTUPLARf/Ahmat tUrlü ııluslartn ya$ayişlarını dıırıı vc canlı bir dillc anlatır. Ne olsa orlada bir sa Rasim/Arba Yayınevî/Kod No: vas vardır. Sava>ın gidi$i. aikcrlcrin du297.009 runıu üMLlnebilgilcr verir. Ayntılılar, öylusumu/ büyük suvaşlar geçirmişlir. Buıılaı ycngiler, ycnilgilerlc üoludur. Nicc kahramatıliklar vardır ki yazarlarca ele alınıp ya/jlmanıışıır. Savaslarla geçen koskoca bir imparatorluk... Bir yanında Dogu başlar. bir yanından Batı. Hani bunların ya/arlart? Belki vardır ama pck a/. <,iıgu da resmi lıarp ccridclcrinc gümülmüştur. Sava> yazarlart dcyince Falih Kıfkı Alay'ın "ZcyıindagY'nı anımsıyorum; Alrş Gtineş'le heraber. Bir de Ahmet Rasim'in "Romanya Mekıuplarf'm. ı Ahmet Rasim de, Falih Rıfkı Atay da daha çoV. ga/eıe ya/.ariandır. Bıri Tanzimat sorırasnıın ya/andır, oteki Cunıhuriyet basıınn ya/urı. Donemlcı iııi ayıkca ya/abilıııtskrdir. "Komanya Mcknıplan", Ahmet Rasim'in, buyiık savasa girdiklen sonra cepheden Tasviri F.fkâr (îa/eıesi'ne gonderdigi ya/ıiardır. Romanya 16 yılında sava$a girdi. Osmaıılı ImparıtiDrlugu'nun kalaııdığı en buyuk savaş budur. Ötcki savaslar bircr birer yenilgiylc sonuvlaıtınıs.ttr. Galieya ccphcsindc savasan askerler çok yoksulluk cekmittir. Maibuaıı Osmaniye Örgtttü (îatiçya'da çarpı$an Osmaıılı a.skerlerine gonderilmek ü?ere llliıırı 10plan115.l1. Ahmct Rasim, ga/etcciliginin dışında bu tutunicri askertcre ulaştırına görevini uslknenltrdcn biriydi. 19 Aralık 1916'tla yula vıktı. İlk durağı Sofya üldu. Mcktuplara Sofya'da bajladı. "Sof>ıı">B pıuoırık, çll bir hmu ile Rİrdim." dcr. Mcktuplamı hepsi 21 tanvdir. Soııradan bu mckiııplar kitap halinde (1917) basılmı$tır. Eski yazıyla yayımlanan bu mekıupların yeni ya/ıyla ilk basılanı oluyor. Üstai, kiiapta, yolculuklarını, gitltği yırloıi, goıduğu karşılaştığı insanları. U külcr ince «,'izgilcrlc anlatılır. Mektuplar, bir, iki, Uç diyc sıralanmı; yirmibirc dcğin gclıyor. 11er biri ıck bajına bir yazı... Sanki birbiriylc tiintui yok gibi... Arada birbirine baglıyor ya/ıları... Savaf yazıları ama. gördııklerini, lanıdıklarıın nnlatırken savaji bırakıyor, onlan anlatmaya ba^lıyor. Solya ivııı. "Anladım bafku bir^ehirdc degillm", diyor, "blziıtı hamallnrın kıynffti ile şuradaki Imnıullann yvkalnn... Para isleyi$leri... l)ıırıt>, bir hft başlama, bilirme... Fazlası bıınıdakilcr Türkçrye daha vakıf, daha anlayiflı, daha anlmışlı..." Anla>ılıyor ki harplcr, savaşlar var, anıa iınparaıorluk daha busbütün (ökıneıntş, inıpıuatorluğutı ivmdc yıl/yıllardır birliklı: yaşayaular birbirlcrindcn daha kopmumı>lar... Birbirlcriylc cckişcnlcr var, ama ınıparaıorlıık içinde olııyor. Sofya'ya çok gitmişliğim vardır, 1980'lcre dcğin u/anan yıllarıııı biiirim. llemen her yıl yolum dıi^erdi. Bajta dostum Fahri Fjdlrtç olmak mett birvok Tılrk, Bul^ar dosiiar suğdı. Sofya'mn <>U' kuklaıuıda aıiını başında, abartnıayayıııı, lıer Uv ki^idcn birı İ'Urkvc bilirdi. Aradığını/ yolu liusicrır. lalını/ı anlardı. Uıılgar Tüıklcrinın dcrgilcri. ga/ctelcri vardı. Dimitnıf illkcyi yenidcn kurarken orada yaşayanları tnciınıcdcn birbirlerine keneılemcyi bilmijıi. Vaıan ccplıcsi denemc si de bunun iv'in yapılmıyor muydu? Oeriye kalanluı, bir ülkeyi ilk kuranın yolundtın giiıneli. DimitroPıan, Tilo'dan sonra orular nc oldu? Bakın ncler oluynr, daha olacak da... Keııdimi/e bakalım Alatürk'tcn sonra bi/de ncler oldıı. Daha neler olacak!... Ahmmt Raıim Bir yandan horluyor. Üstat keııdiııi koınpartımandnn dıjarı ıor atıyoı da kurtuiuyoı. Bu arada polise verüigi pasaportunu da yilirnıc/ nıi? Uerekeı clinde Uulgarların vcrdiği lcsepaso var, onu gOstcriyor da trcndcn aiılmakıan kurıuluyor. Iruıı Varna'da yokulan dokıiyor. Uzıın sürcn seriivcnlcrdcn, Tuna'yı bir iki kez dolaştıkran sonra Dobruca yakınlartnda .SiliMraol'da karargâhı buluyorlar. Komuıanla karjıla^ıyurlur. Hcr ıkisi birbiılcıiııi Babacskı mancvıalarından tanıyorlar. Üstat, savaş alanını gormek isıiyor. Koınuiaıı pcki diyor. "IStyt sevindim. hSlfl bilemiyorum. Savaş se)Klmrk banıı vahşi bir his vcrmck gerekirken sevimli gcliyordu." Karargâha ve savaj alanına gelmişken Paşa bir dc sava» styrettirmck istiyor. Ahınet Rasim $oylc anlatıyor: "Obüs balar>aKiııa lıaber gltil: Köyiin arka larafma alr> cclilecek... Yoksu bi/imkiteri dc vurıırıı/... Bir fki saallen beri kendi kendlne yanıp lula>an köy, direksl/ kaldı. Fakul birim sul kaııadı da düşman lop alcşi »Itınn almış idi... Ucrhal fttekî durliMnı koftıını,.. İnsanlar açıldıkça açılıyor. Sııla ıloıjnı bir ejjilim goslerlyorlar. I'uffk Uıp sesi kesilmiyor... Savajın kue,tn donemindryl/. Artık donelim.. Dıırdum. Tnmrn knmıılanı flimi Mkarnk saraş kııtlu OIMIII dcdi. IUn hâlâ snva>ı»n yanoydım." Bu üuviiş Osmaıılı oıdusuııca ka/anılmışlı. Ya/ar clcştirisini dc yapıyor, "Romanya ehil vc yeiınckli ellerde olsaydi Balkanlann ekonomik «Kemeni olıırdu" diyor. Artık duyulan haberlcTİn lıcpsi acıklıdır. "Altı eslr ulınmıs.. İ'lf yaralı, bir şehil... İki kişinin ellrri dunmu^.. Dn biliyormu>.. Yolları kar busmtş... I'una donacakmif.." Tuna bir dondu mu altı ay gecit verme/mi$. TVenle doner. Bir Romanya Meklııplan, bir de Falih Rırki'nm Zeylinda^ı Suıiye cephrsini anlatır. öteki ccphclcr iv'irı de yazılanlar olsa her $eyi içindcn ve derindcn oğrcnirdik. "Balkanlann jjarlp bir lalihl var," diyor Ahntet Rasim, "O /umunlıtrriun beri hurada b»ıiımM/hk ruhu kırnın v« hayal ulmuktaıı kıırtuluınıyur." Mektupları okumayı sürdUrüyoru/; 21 mekuıbuTi altısı Süfya'yı arılaitığına görc, bıınlara Romanya Mckttıbıı dcrkcn vcyregi dc Sol'ya Mektubu olmuyor mu? Çeyrek Sotya Mekrııpları diyeme? miyi/? Altı mekıubu biıirdik, Ahmet Rasim hâlâ sava.^ karargâlunı bultiirint.li. Trenlc kuzeye gidiliyor, ortada hâlâ kiiıaıgulı yok. Anlaşıldı trenle bir sürc gidccck, yol bitincc irenden inerck bayka bir la^ıt arayacak... Durmadan karargâhı anyor, karargâhı soruyor üsiat... Şumnu'dan sonra bir Alman albayı bi niyor. Yiyccck içccek ne varsa hcpsini büyUk bir iştahlu, hiçbiı yana bakmadan, şapkasının sipcri atdında yiyip içıyur. Üstüne bir puro yakıyor, dumanım dört bir yana savuruyor. Kancpe UstUnc bir battaniye seriyor, derin bir uykuya dalıyor. Mart1969 ÇERÇEVE