Katalog

D Ü N Y A D A N Claude LeviStrauss ile dünden bugünden Didier Erfbon'un, yaşammı ve yapıtlannt çok lyl tanıdığt Claude bâvlStrauss İle saatlerce süren söyleşisi her ikisinin Imzasıyla "De Pres et de LoinYakından ve Uzaktan" adıyla yaytmlandı. ŞEHMUS GÜZEL Paris ldler Erlbon'un, yaşamını ve yapıtlanıu vok iyi lanıdığı CJaude UvlSlnross (CLS) ile saatlerce süren söyleşisi her ikisinin iıtuauyla De Pres et De l.oln (Yakından vc Uzaktan) adıyla Editions Odlle Jacob tarafindaıı agustos 1988'Uc yayımlandı. özgeçmişi konusunda kctuın, sır vcnnek te oldukca cimri CLS bu kez cntelcktüel gclişinı vizgisini, yoleuluklarmt, dostlarıııı, hoşuna giden ve gitıncycn jeyleri anlaııyor. D Büyilk babasının violonisi vc Bcrlioz ile Orfenbach'ın valışma arkada.51 olduğunu, annesinin hahum kızı olııp ne olur ne olnıa7 diye stenodaktılo ogrcndigini, babasınm ressam, l'akat scrgi saytsı a/alınca mutueşem bir brlcolcur (yaptakçt) ustası olduğunu vc çocuk CLS'nin böyle bir ortam îçindc herkestcn bir şeytcr kapıp her i*e bulaştığını oğreniyoruz. CLS, gençliğindc Marksizme dflrt elle nasıl sarıldığım, nasil "Suyyalisl Partl'nin fllozofıı" olmaya özcndigini vc politikadan, gllnlük poliıikacılıktan nasıl uzaklaştıgını da anlatıyor. Marksizmin poliıik biçimlenmcsindvıı u/.ukla>nıastna kar$ın, felscfi hafclamda hcp Marksist kaldıgııu bir kaç kez vurgıılayip. Marx'tan yapısalcıyım" dcyip. annesinin anlatyerde "Aslında ben sıradan, basit bir Karıtçıyım veaynı zamanda, bclki dojjuştan yapısaluyım" deyip, annesinin anlatığına göre daha çocukken ve okumast yokken beşiginden "bouchcr" (kasap) vc "boulanger" (ekmekçi) tabelalanndaki ilk Uv harfin "b«u" anlamına geidiğini çttnkü her ikisinde dc aynı $ey olduğunu haykırmış ntduğunu aktarıp, "daha o yırçla degişmrtleri anyordıım" esprisini yapıyor. llahi hoca! Kitap bu tur ince tebessümleric dolu. Rüyük bir bilmı adamı, üslup ve ede bi açılatdan da büyük bir yazar otan ve her yapıiı en çuk satun kiiaplar arasına giren CLS, "Jowph ('onrad'ın yazdıgı kiiaptin yazmak iıtlerdim" diycbiliyor. (,'ok çalı^kan ve alabildiğine üretken olan CLS, v'ok ı,alı>ma&ını çalışmadıgmda duyduğu "kaynılı sıkmtıya" bagüyor. "Çalı<>mudıgınıda içim ktmJritiyor, Içlm eziliyur" diyor. CLS, 1930'lu yılların başında poliıik kariyerden vazgeçip kcndini bilinıe adıyor. Şubat I935'te Brezilya'ya yolculuk, 1939'a dck kalacağı bu ulkede birçok incelcme ve calışma gervcklc$tiren CLS, ctnolog olmak istiyordu. Etnolojinin herMvtiseg Sava; yıllannda CLS, New York'ta dönemin sılı realistlerj ile ve onlartn tartışılmaü öııdffi Andri Brclon ile lamşıp, vok iyi clust ulduklannı, karşılıklı ctkilc•jımlcri dilc getiriyor. 1984'tcki bir söyIflisinde CLS, bu konuda şunları söyleıtıı^ıi: "NewYork'latiiir{tttndeyken siirrralisflerle çok yakın lll$kiler lcerlstndeydim. Bıvton ve Mıı\ l'.rnesl'i sık Mk gîirüyordum. Fakal bu olayı v«k knpsanılı ele alınıak, yumsı açılc ki surrcntistlcr ve ben, 19. yüzyıla yaklafimımızda aynı kaynakları ve aynı çıkı$ noktulorını payla^yuruz. Siirreallstkr uvsal ulmayan her şeye son derece özenle yakla$ıyor ve onu rsfelik anlamda kullanma yolıınu anyor* lar. Ben de aynı malzcmvyl kullanıyorıım, ancak hen cınu estetik anlamda kulInıııııak ycriııe ııssnl olmajanı ııssal oiaııu indirgiınfyc valı^ıyoruın." CLS, o yıllarda Columbia Ünivcrsitcsi'ndeki ctnologlarla, Orncğin Kalph Llnlon ve Ruth Benedicf ile ilifkilerine, bunların arasıııduki vckcmcmezliklcrc, dcdikodulara da dcginiyor. CLS'nin yajamında ilginç nokta, yöneticilik gorcvlcri, rcsmi tcmsilcilikler ile bilim ndamlıgını birliktc yürütmcsi. ömegin 1945'tc Ncw York'a Fransa Büvukclçiliği küliür duııışıııaııı ulaıak dütıcn CLS. bu vcsllcylc birçok Unlu Fıan&ızı bu sıfanyla tanıyacak. Ornegin J.P.Ssnrc ile NcwYork'lu ıanı$acak. Oysa Sintone'de Beauvolr'ı daha önceden tanıyor. CLS'nin Sartre'ı lıiv beğenmediğini, fclsffesini "jııılıie" bulduSunu, Sarıre yerine Aron, Dumeıil vcya Vernanl'ı lercili eıtigini de OJreniyoru/.. Yapısalcılığın kurucu.su, ustası sayılan CLS, !%0'li yıllar Fransı/. fdscfesinin bir Uyesi oldugu "yakıjıırmajiim" kcsinlikle ve kibarca rcddediyor. Mayıs 1968'dcn "tiktttndifini" vurgutuyor, nedcnieri ile anlatıyor. 1959'da s«vildtgi vc I982'dc cmcklt nlana kadar profcsor olaruk gürcv yaptığı Collegc dc Fnmcc'la Mayıs I968'i anlamgı sayfalar cıı ııysal CLS hayrunlurını bilc saşırtacak nitelikle. l94K'dc Structurea Elcınenialreit de la P«renle Uimli tezini savunan CIS, hir yandan CNRŞ'dc (Ccntrc National de la Reeherchc ScicntifiqucBilimscl Ara$ıırma Ulusal Merkczi) araftırmacı,rttoyandan Siustt de "1" Homme'da müdür yardımcılıgı gorevinj yürütüyor. 1973'te Academle Françalse'c seçilcn CLS, bülUıı dunyada biîçok ünivcrüitcden docteur honarls cmısa tiırlcri, CNKS altın madalyası vh. her bilitn adamına nail olınayacakrtdüUerlcdonaıildı. "Joseph Conrad'ın ynzdı^ı kilaplan yaımak Utentim" diyen CLS, Lacan'la çok iyi Yakmdan ve UzakUm Strauss'un kltabı Jacob Editıons Odtlo taralmdan ağustos 1SB8'de yayımlandı. şeydcn önce "pttikolojl" otdugunu belirten CLS, "Şeyitr, sanki katı haJe getirilmiş duşüııcedir. Insan ukfttnnm nasıl ça> hştıgını anlanuık ivin ycni urav'lar elde etroek amaııyU yakıııdaki veya binlerce km ölcdeki ^tyitri anyonız. Bir tür pı«ikoloji yapıyoruz. Şcyler içln söyledigim inançlar, törder ve kunınilar İçln de geçerii"diyordu. Sao Paulo Üniversitesi'nde kendisinden bir yıl sonra oraya gelen ve kendisi gibî oradattgrctimUycliği yapan Unlü larihv'i Fernand Braudel ile dostluk kuruyor. Dre/.ilya, CI.S için ilk aian çalışmalarının gerçekle^tîrilctiği Uike. Yerlilcr, primilif uygarlıkların kc^redildiği ülkc, Cadvıveolar, Bororoları ziyaret... 1939 bajında dOndUğü Fransa'mn İşgali, Vichy hükünıelinin Fransı/ vatada$ı Yahudilcre kar$ı ayrmıci, baskıcı vc ırkçı poliıika uygulaması Uzerine CLS, ABD'ye sıgınmak rorunda kalıyor. 1941 ve 1942 yılları i^îtı CLS, "O sırada safyürek bir slniklürallsl (yapiüakı) idim. Bllmeden yapmalcıltk yapıynrdum. Jakobson bana dilbillmin varlıgını açıkladı. Ve bu benim ifin gcrçek bir kt$if oldu" diyor. dost olduğunu anlatıyor. Psikanaliz ve fclsefeyi birlcştirmektc ilginç örnekler vcfcn, hatta psikanali7İn fclsctcyi basiırmasında başralu ovnuyan Lacan'ın Cücrlcrini pck okumadıgını söyleycn CI.S, uik'cc gOrüstüklcri Laaın'n "bir kte ve sırf dustluk oisun dlye ntıflu hııltındıım" diyur. CLS, "lvkiyi kuklırıımıyonım, gec yatmn>ı sfvmi.vıtrıım" dıyor. M.Faucault, K.KurllU's, l.acan ile kendisi arusmda mu$terek hiı,'bir >eyin olnıadıftım ısrarla bdir lenCI S, Faucaull'nıın kcıulisine gondernıe incetigtni grtsieuliği kiıapl.ırını nkııdıığunıı, cdrbiya^ım atısmdan befcndigini, ancak •.Orckli bir bicinitlc "Dikkai, jeyltr ioıtndıHını/ şibl dejjil, lam kar$ılıdır" diye yinelemesi önündc kuşkulu, kararsız ve çekingen olduğunu soylüyor. Roland Barthes'ın 7, isimli kitabından hoşlanmadığını da bclirtiyor. CLS'yi dinlcycrck, okuyarak yUzyılımızı daha îyi anlayabilcccgi/. gibimc geliyor. CLS. Uil, sö/tilk olujuırulması, kadın ve l'cnııni/fiı. psikanalı/., fclselc vc daha birvok konuda gorU;lctini daha kolay anlafilır bir bivimdç a^ıklıyor ve biıçok unekılotu aktarıyor. ÖriK^in GaUimnrd Yıı yınevi'niıı. 1945'tcıı 1958'f dck yayıınladıgı ya?ılarından olu$an Anlhropologîe Slnırluralr isimli yapıiuıı yavımlnmak is lerncdiğini, ancak Trlsles Tropiııues isimli kiiabının ba$arısından sonra nalliınurd Yayıncvi'nin kcndisini "kandırmaya" califtığını, ancak onun ilk yapıilanm yayımlayan Plon Yayıncvi'ndc kalmayı tercih cııigini Öğreniyoru/. Cialltnıard'ın Marcel Prousl'un ilk kiiabını yayıtılamayı rcddcderck "gelecek yıldı/lurı" konusunda yaııılma konıı.suııdıı ııvlalıfı uldugunu bilcnlvr icin bu da başkii bir ürııek. CLS hakkında daha aytıııiıh bilgi edinmek isteycnlvrc ya/ıırın utttz iki yıllık öğrt'liın eylcmine ili$kin notlannı ivercn Parolıf. I)onnc>« (I'loıı Yayıııevi. Paris li yapıtı ile Magadne l.illeraire isi'nin CLS'ye ayırdıgı Ekim 1985 talihli oxcl sayısını tavsiye cderim. U ÇERÇEVE