Katalog

OKURLARA Peter Ackroyd’dan ‘Poe: Kısacık Bir Hayat’ oğanın saklı masalına bir ses olup katılmak tüm istediği Pelin Özer’in. Yazdığı gibi gövdesinden çıkarabileceği, kabuğa karışacak yeni bir harf olasılığı onu onların öyküsüne yaklaştıracağını biliyor Özer. Bir yandan da ateşhavasutoprak metinleri kuruyor. Soyut egzersizler yapıyor. Zamansız, mekânsız, cinsiyetsiz bir roman Özer’in ‘17 Haziran’ı. Sözcüklerin tünelinde, doğa ile yanak yanağa bir roman. Pelin Özer’le kitabını konuştuk. Soluğunu toprağından alan Arife Kalender’in toplu şiirleri ‘Gül Küstü’ ve ‘Suçlu Fırtınalar’ adlarıyla, iki cilt olarak yayımlandı. Şiirleri ilkin Türkiye, sonra dünya olan bir şair Kalender. Bu topraklarda ne yaşanmış ve yaşanıyorsa, ne var ne yoksa dizelerinde görebilirsiniz. Fonda doğa her haliyle görünürken insanın evrensel duruşu hep önde. Fotoğrafın ilk sırasında da kadın ve çocuklar var. Kendisini hep bir köprünün ortasında duyumsamış bir şair Kalender. Kalender’le kalabalıklar kadar, büyük yalnızlıkların da soluk aldığı; görüntüler, sesler ve renklerin yansıdığı şiirinin duraklarını, değişim ve dönüşüm süreçlerini, dilini, biçemini kesintisiz izleme olanağı sunan şiirleri üzerine söyleştik. Haydar Ergülen, ‘Haziran, Tekrar‘da, “Açık Mektup” köşesindeki yazılardan bir seçki sunuyor. Olaylara, çevresinde yaşananlara, insanlara şairin mavi penceresinden, şairin duyarlığıyla bakarken sözcüklerin kayığına bindiriyor okuru. Ergülen’le kitabını, şiiri, mektubu ve düzyazıyı konuştuk. Bol kitaplı günler... D Kırk yıllık misafir Peter Ackroyd’un Poe: Kısacık Bir Hayat adlı biyografisi gizemi, hüznü ve imgelemiyle dünyada büyük iz bırakan Edgar Allan Poe’nun eserlerini ve başına gelenleri aktarıyor. Kitaptaki, ölüm ve acıyı hem hayatının hem de yapıtlarının merkezine yerleştiren Poe’nun sürükleniş içindeki yaşamı. Ë Ali BULUNMAZ audelaire’in “yüzyılın en büyük yazarı” diye nitelediği Edgar Allan Poe, yaşamındaki karanlık noktaların çokluğu, bireyin duygularına seslenişi, yenilikçi oluşu ve kurgu ustalığıyla hayatı ve ölümündeki gizemiyle hep ilgi çekti. İlk örneklerine Almanya’da rastladığımız ve 1820’lerde Amerika’ya ulaşmasıyla Romantik Akım’ın bu kıtadaki en önemli temsilcilerinden birine dönüşen Poe, özellikle kısa hikâyelerinde korku, polisiye ve gerilim türlerini bir araya getirdi. Poe incelemeleri, hem birey olarak onu hem de Romantik Akım’ı masaya yatıran araştırmacıların başvuru kaynağı haline geldi. Bu anlamda eksiği ve özgünlüğüyle birçok Poe biyografisi yayımlandı; Peter Ackroyd’un Poe: Kısacık Bir Hayat isimli kitabı da bu kervana katıldı. Ackroyd’un Poe biyografisi ilk değil, son da olmayacak. Poe’nun gizemi sürüp imgelemine çeşitli açılardan bakıldıkça, yeni bilgi ve belgeler bulundukça incelemeler de artacak. B Peter Ackroyd TURHAN GÜNAY eposta: turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr “MESELE ÇIKARAN ADAM” Ackroyd’un kitapta sunduğu bilgiler, eserlerinde göze çarpan tekinsiz havanın Poe’nun hayatının özü olduğunu gösteriyor. Gezginliği ve arayışının yanı sıra, “lanetli ruh” yakıştırması, belki de yazara en uygun düşen ifadelerden. Baştan sona ya da sondan başa; her nasıl incelenirse incelensin Poe’nun kırk yıllık misafirliği dört bir yanda kalıcı izler bıraktı. Ailesinin dağılmasıyla yalnızlığı tadan Poe’nun dünyayı sahne olarak algıladığı EKSİK BİR ŞEY VAR düşünülürse genel kural işHikâyeleri ve yazılarıylemeli ve “gösteri devam etla bilindik bir isim olmameli”ydi. Ackroyd’un veriya başlayan “yüzü gülmelerine göre, kendini bilmeye yen adam” Poe’nun habaşladığı o günlerde hayal yatındaki dönemeçlerden gücünü harekete geçiren şey biri, “Kuzgun” başlıklı Gotik binalardı. ilahi ve ağıt formundaki Öğrencilik yıllarında bile, şiiri. Karanlık Poe’nun, sözü geçen hayal gücünün simsiyah ve “asla”yı dilietkisiyle aşkla mısra yazan ne dolayan kuzgunu, hübiri olarak öne çıkar Poe. zünlü ve öfkeli kimliğine Evlat edinilmesi, okulda arşöhret de getirir. kadaşları tarafından çok da “Kuzgun”, “insan kabul görmemesi ve yeni aiHer nasıl incelenirse incelensin lesiyle geçim sorunları yaşa Poe’nun kırk yıllık misafirliği dört bir müsveddesi”, “ayyaş” ve “bencil” diye nitelenen ması yüzünden öfkeyle do yanda kalıcı izler bıraktı. lan Poe’nun kırılgan kişiliği o yıllarda şekillenir. Ruhunu açan alkolle ilişkisi de aynı dönemde başlar; “Timurlenk”in yayımlandığı zamanlar, Poe’nun içkiyle ferahlayışına denk düşer, Ackroyd’un satırları hem bunu hem de onun ruh halini önümüze koyar: “Zevk aldığı için içki içmiyordu; yenilmesi imkânsız bir ihtiyacın kölesi olmuşçasına bir kadeh şarabı ya da likörü bir dikişte içtiği oluyordu (…) İçki, onu gelecek korkusundan kurtarıyordu. İçki, yoksulluğunu ve başarısızlığını unutturuyordu. İçki, öfkesini yatıştırıyor ve ona güven veriyordu. İçki, belki de çocukluğundaki mutluluğun birazını geri getiriyor, onu dünyanın baskısı ve zorluklarından kurtarıyordu.” Tüm hayatı olay olan Poe, Ackroyd’un aktardığı üzere “mesele çıkarmaktan hoşlanan” yazar kimliğiyle en çok dergilerdeki hiciv yüklü eleştirilerinde boy gösterir. Hemen herkes Poe’nun iğnelemelerinden payını alır. Poe’nun içten içe arzuladığı tanınma isteğini doyurur ama aynı günlerde hastalanma korkusu başta olmak üzere, ağır psikozlara kapılır; depresif hali alır yürür. Adı geçen psikoza, Ackroyd’un da değindiği gibi eksiklik duygusu eşlik eder ve bu duygu, Poe’nun en çok aşk hayatında belirginleşir: “Poe her zaman noksandı, kendisine sevgi, hatta nezaket gösteren herkese tutkuyla bağlanıyordu. Soyut ‘güzelliği’, bilgeliğin ve tesellinin kaynağı olarak görmesinin nedeni buydu. Ama aynı zamanda, kendi pozisyonunu acımasızca hesaplıyor ve inceliyordu, zindanını oluşturan tüm öğelerin üzerinde duruyordu.” Doğduğu günden başlayarak “talihsiz olduğuna inanan” Poe’nun sonu için Baudelaire, “ölümü uzun zamandır hazırlandığı bir intihardı” der. Arkasından hakaret edenler de olur fakat (içinde Doyle, Dostoyevski, Conrad ve Joyce’un da bulunduğu) büyük bir kesim tarafından takdir edilir. Ackroyd’un hazırladığı biyografide doğal olarak birden fazla Poe var; yetim, öğrenci, gazeteci, editör, somurtkan ve âşık. Ancak hemen hepsinin ortak özelliği, aşamadığı bir duvarın dibine ve aslında korktuğu karanlığın tam göbeğine çökmüş bir adamın varlığı. Hayatını mahveden o duvarın onu unutulmaz bir yazara dönüştürdüğü de ortada. Tam da Poe’ya göre bir durum bu; ironik, esrarlı ve trajik… alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr http://bulunmazali81.blogspot.com Poe: Kısacık Bir Hayat/ Peter Ackroyd/ Çeviren: Esin Eşkinat/ Yapı Kredi Yayınları/ 138 s. İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız Yayın Yönetmeni: Turhan Günay Sorumlu Müdür: Miyase İlknur Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/ Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Pal/ Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74 Yerel süreli yayın Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1118 21 TEMMUZ 2011 SAYFA 3