Katalog

Hazırlayanlar: Mavisel Yener, Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. [email protected] ÇOCUKGENÇLİK OKUMA Kafdağı oğluna kavuştu Ahmet Uysal, Beşparmak Dergisi’nin MayısHaziran 2011 sayısındaki yazısında sanki veda ediyordu okuruna. “Korkarım şiirim sonunda tek sözcüğe inecek: İda” diyordu… Öyle de oldu… İda Dağı’na “Kafdağı” derim ben, çünkü ilkin Yaşar Kemal’in kaleminden koklamışımdır oraları. 4 Temmuz 2011’de İda, oğullarından birine kavuştu. Türkçenin şiir ırmağının emekçisi olmasının yanı sıra çocuklar için masal, şiir ve roman yazan Ahmet Uysal’ı sonsuzluğa uğurladık; o artık yalnızca kitaplarıyla gülümseyecek bize. Ë Mavisel YENER hmet Uysal’ın yazın alanında aldığı pek çok ödülden ikisi çocuk yazını alanındaydı: Damar Edebiyat Dergisi / Çankaya Belediyesi Çocuk Şiirleri Yarışması’nda (Kuşgölü’nde Günler adlı dosyayla) ikincilik 1992, Kırmızı Fare Çocuk Dergisi Öykü Yarışması’nda (çeşitli öykülerle) başarı 1992. Ona İda’nın oğlu, demem boşa değil! Uysal’ın bütün çocuk kitaplarında ortak izleğin doğa ve hayvan sevgisi olduğu görülüyor. İlginç bir olayı buraya not düşmek isterim. Ülkemizin göllerinde yaşayan kuşların isimleri Ahmet Uysal’ı çok etkiler. Sakarmeke, Yağmurcun, Kızkuşu, Çölkoşarı, Çeltikçi, Gülen Sumru, Gökkuzgun, Mezgeldek, …vs. Kuşgölü’nde Günler adını verdiği şiir kitabında her kuş için bir şiir yazar; çocuk okurlarına onları tanıtmak ve şiiri sevdirmektir amacı. 1996’da Ankara TÜYAP Kitap Fuarı’nda şair Metin Demirtaş, Ahmet Uysal’a bir mektup verir. Bu mektup “Kuş Gölü’nde Günler”in birinci baskısında adını göremeyen Burdurlu Dikkuyruk Ördek’ten gelen biraz kırgın ve buruk bir mektuptur. Şiir formunda yazılmış bu mektup şöyle başlar: “Ey kuşdili masalların/sevgili yorumcusu/şair Ahmet Uysal/ Bunca kuş adı/ Geçiyorken kitabında/Nasıl unutursun/Dikkuyruk ördeklerin adını/ Şaşırdım buna doğrusu/ Açıkçası/Benim için de yazmalıydın/Şiirimsi bir masal” Dikkuyruk Ördek’ten gelen bu mektup Ahmet Uysal için çok değerlidir. Bilgi Yayınevi’ne rica eder, kitabın ikinci baskısına, Metin Demirtaş aracılığıyla gelen bu mektubu koyarlar. “İçin rahat etsin Dikkuyruk! Kadirne kuşlarına selam!” diye bir not düşer Uysal. (Kadirne, Burdur yöresinin Saka kuşuna verdiği isimdir.) Kuşgölü’nde Günler’deki şiirler şiire özgü yaşam sevincini duyumsatan şiirler. Uysal istiyor ki, çocuklar da şiirle nefes alsın, sevsinler hem doğayı hem şiiri. Kuş motifli şiirlerinin ardından kuş motifli öyküleri analım. Alaca Baykuş adlı kitaptaki öykülerin kahramanı Gözde adında, on yaşlarında bir çocuk. Gözde, kuşları, diğer hayvanları ve doğayı çok seviyor. Öykülerin yarı gerçek, yarı masal örgüsünün ipek dokusu içinde buluyor kendini. Her öyküde Gözde’nin bir başka hayvanla dostluk kurduğunu görüyoruz. Yırtıcı Alaca Baykuş’u bile dize getiren bu sevgi dolu küçük kız, “Bir çocuğu gerçekten tanıyabilmek için, sevdiği hayvanı da görmek gerek,” diyor bir öyküsünde. Alaca Baykuş’un kitaba adını veren öyküsünün ilk satırları, yazarın şiirsel öykü dilinin örneği: “Pencere açıktı. Ay ışıklı bir gece vardı. Ortalık sessizdi. Gözde, en tatlı yerindeydi uykusunun. İnce, uzun boynu ter içindeydi. Bir düş seli içinde sürükleniyordu sanki.”(s.11) Ahmet Uysal’ın çocuk öykülerindeki dilini incelediğimizde bütün yüklerinden arındırılmış anlatımlar, duru bir Türkçe görüyoruz. Kitabın son öyküsü “Ürkek Kedinin Yalnızlığı”nda anlatılan, bir kedinin yalnızlığının çok ötesinde… Bu öyküleri okuyan çocuklar yaşama başka pencerelerden bakmaya başlayacaklar. “Ürkek Kedi annesinden uzaklara, bir güz yaprağı gibi savrulmuştu. Korkudan titriyordu. Kuyruğunu dik tutamıyordu. Birden iki parça olmuştu dünyası. Parçalardan birinde annesi duruyordu. Ötekinde de o. Bu iki parça, bir daha birleşmedi. Gün geçtikçe daha çok uzaklaştı birbirinden.” (s, 72) Çöpçü Martı adlı kitapta sekiz kısa öykü, çocukları bekliyor. İlk öyküde “Çöpçü Martı”, sahile vuran çöpleri, arkadaşı olan öteki kargalarla toplayıp sahili temizler. “Uçurtmanın Serüveni”, rüzgârla uçup özgürlüğüne kavuşan bir uçurtmanın, kuşların arasında sona eren serüvenini anlatıyor. “Elif’in Serçesi”, küçük kızın yaralı bulduğu serçeye bakıp büyütmesi, “Gizem’in Kumrusu” ise, pencere kenarına yuva yapan kumruyu anlatıyor. Yaşamın farklı renklerinden, kısa kesitler, kısa anlatımlarla okurlarına ulaşıyor. Ahmet Uysal’ın çocuk kitaplarında hayvan çeşitliliği dikkat çeker. Sayısal olarak değerlendirdiğimizde en çok kuş motifi, sonra kedi motifi yerini alır. Bir Kedinin Rüyası adlı öykü kitabına adını veren öyküde kendini rüyasında bir kedi olarak gören kahramanın onunla nasıl özdeşim kurduğu, kedinin duygularını nasıl anlamaya çalıştığı gözlenir. Ahmet Uysal, masallarda hayvan karakterleri kullanarak, çocuk okurların bireysel gelişim ve toplumsallaşmasına yönelik olarak duygu, düşünce, tutum ve davranışlarında ölçüt olabilecek değerler eğitimi de yapar. Gezgin Kedi adını verdiği yapıtında da bu özellik gözlenir. Bir çocuğun konuşan kirpiden öğrendiklerini, gezgin kedinin insanlara ilişkin gözlemlerini bu kitaptaki öykülerde okurken çocuklar hem eğlenir, hem düşünür. Ağırlıklı olarak doğa konulu, çevreci öykülerin işlendiği kitaplarından biri de Mağara Gölünde Serüven. Kitabın “Saklı Su” adlı ilk öyküsünde, iki çocuğun henüz kimse tarafından bilinmeyen bir mağarayı keşfetmeleri anlatılıyor. “Kuşların Göçü”, özellikle kuş severlerin ilgisini çekebilecek bir öykü. Bu kitapta gerçek evrenin verileri, kurmaca evrene yerleştirilen hayvanlar aracılığı ile sunuluyor. Uysal’ın Anası Bulut, Babası Yağmur adlı romanında da Kazdağı rüzgârlarını soluyan bir çocuk olarak yetişen Metin’le birlikte doğanın gizemli patikalarına dalıyoruz. Kimi zaman dağ yemişi kokluyoruz, kimi zaman bozbulanık Edremit çayının kenarında soluklanıp oyun oynuyoruz. Ayda Yaz Uykusu adlı bilimkurgu romanını ayrı bir yere koymalı. Yazar bu kitabı kurgularken kaygıları olduğunu önsözde belirtiyor. Bir yanda bilimsel yanlışlık yapmamak öte yanda okuru bilimkurgu evreninde gezdirmek için epey düşünmüş ve araştırma yapmış. Okurlarını geçmiş ve geleceğin dünyasında gezintiye çıkaran bu kitabın kahramanı Bilgi adında bir çocuk. Dünya’nın çevresini doğru olarak ölçen ilk bilgin olan Eratos’tan, gezegenlerle Güneş sistemi hakkında önemli keşiflerde bulunan Kopernik’e ve Bergama’ya adını veren Pergamos’a kadar birçok bilim adamıyla tanışıyor Bilgi. Bir yandan, ailesiyle tarihi yerleri geziyor ve gördüğü tarihi eserler hakkında okurlara bilgi veriyor. Ahmet Uysal, Dünya halk edebiyatının kahramanı Keloğlan’ı iki kitabına konuk etmiş. Keloğlan’ın Düşü ve Keloğlan’ın Diliyle. Çoğu öykülerinde kurnazlık ve düzenbazlıktaki ustalığını kanıtlayan Keloğlan, bu kez çocuklara önerilebilecek masallarla çıkıyor karşımıza. Keloğlan’ın Düşü’nde, Keloğlan, yine önüne çıkan her işi başarır, ancak bunu çıkar gütmeden ya da padişah kızına göz dikmeden yapar. “Keloğlan ile Koca Dev” masalında Keloğlan ,Koca Dev ile baş eder. “Keloğlan’ın Kurnazlığı” masalında Keloğlan, yüzü gülmeyenlerin ülkesine gelir. Akılsız ve acımasız padişah ülkede bin bir çeşit vergi yasası çıkartmış ve halkın belini bükmüştür. İnsanların yüzü bu nedenle gülmez. Ancak Keloğlan sayesinde bu kötü yönetim değişir, halk kendi yönetimini kendi kurar. Kitapta zevkle okunan beş Keloğlan masalı var. Keloğlan’ın Diliyle adlı kitabın masallarında bir anlatıcı yok. Başından geçenleri Keloğlan kendi anlatıyor. Bunlar bildiğimiz Keloğlan masalları değil, çağdaş bir Keloğlan var karşımızda. Uysal’ın çocuklar için yazdığı kitaplara toplu bir bakışta ilk görünenleri alabildim bu yazıya. Satır aralarındaki, bireyin, toplumun, doğanın değişim ve dönüşüm sürecine dair göndermeler ve nicesi, farklı okuma pencerelerinden okundukça ortaya çıkarılacaktır. Ahmet Uysal ışıklar içinde uyusun, Kafdağı İda’nın oğlu o. Çünkü rüzgâr orada, bulut orada… Kar, su, çiçek, kuşlar, ot, geyik, ıhlamur, köknar orada… www.maviselyener.com A *Alaca Baykuş, Ahmet Uysal, Resimleyen: Ayşın Ersoy, Bilgi Yayınevi, 8+ *Kuşgölü’nde Günler, Ahmet Uysal, Resimleyen: Şükran Kırcı, Bilgi Yayınevi, 6+ *Çöpçü Martı, Ahmet Uysal, Resimleyen Ayşın Ersoy, Bilgi Yayınevi, 8+ *Gezgin Kedi, Ahmet Uysal, Resimleyen: Nilgün Bayraktaroğlu, Bilgi Yayınevi, 8+ *Bir Kedinin Rüyası, Ahmet Uysal, Resimleyen: Nilgün Bayraktaroğlu, Bilgi Yayınevi, 8+ *Mağara Gölünde Serüven, Ahmet Uysal, Resimleyen: Cavit Yaren, Bilgi Yayınevi,8+ *Keloğlan’ın Düşü, Ahmet Uysal, Resimleyen: Sertaç Ürer, Bilgi Yayınevi, 7+ *Keloğlan’ın Diliyle, Ahmet Uysal, Resimleyen: Fatoş Yaşaroğlu, Bilgi Yayınevi, 7+ *Anası Bulut Babası Yağmur, Ahmet Uysal, Resimleyen: Cavit Yaren, Bilgi Yayınevi, 8+ *Ayda Yaz Uykusu, Ahmet Uysal, Resimleyen: Cavit Yaren, Bilgi Yayınevi, 10+ Mavisel Yener Ata Cad. Defne Sok. No: 1 D: 1 Balçova zmir www.maviselyener.com [email protected] SAYFA 24 21 TEMMUZ 2011 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1118