Katalog

OKURLARA Odd Nerdrum’dan modern sanat eleştirisi gü diliyle yeni bir bakış açısı getiren Faruk Duman, bu kez denemeleriyle çıkageldi. Duman’ın denemeleri, yarattığı öykü dünyasına dolaylı da olsa pencereler aralıyor. Ayrıca yazarın ilgi alanları, edebiyat üzerine düşünceleri, beğendiği yazarlar açısından da okunabilir kitap. Duman’la ‘ Adasız Deniz’i konuştuk. NTV Yayınları, dünyanın dört köşesinde kadınlar üzerine söylenmiş atasözlerini derleyen temel bir yapıt yayımladı: ‘Dünya Dillerinden Atasözleriyle Kadınlar: Erkek Acı Çeker, Kadının Ruhu Duymaz. Kitabın yazarı Mineke Schipper, TÜYAP Kitap Fuarı nedeniyle İstanbul’a geldi. Mineke ile kitabını dilimize aktaran Taciser Ulaş Belge konuştu. Mine Söğüt okurlarını bu kez ‘Madam Arthur Bey ve Hayatındaki Her Şey’le etkisi altına alıyor. Başından sonuna her sayfasında hem meraklandıran, hem ürküten, hem mutlu eden hem de üzen bir roman var karşımızda. Kara Yalı’da oturan ve geçmişini unutmayı yeğleyen “kadınadam” Madam Arthur Bey’in hayat hikâyesinin genç roman yazarı Olcayto aracılığıyla çözümlenme çabasını anlatıyor bu kez Mine Söğüt. Biraz fantazya biraz da polisiye unsurlarla anlatılan hikâyede okura şu soruyu bırakıyor yazar: Geçmiş hayatından kurtulmak, onları unutmak isteyen Madam Arthur Bey yeni bir hayat arayışını mutlu sonlandırabilecek mi, yoksa Olcayto buna müsaade etmeyerek geçmişi tüm çıplaklığıyla Madam Arthur Bey’in yüzüne vuracak mı? Söğüt’le romanını konuştuk… Bol kitaplı günler... Öykümüze, kendine öz Kitsch insan içindir Odd Nerdrum, zamanında hocalarıyla ayrılığa düşüp Oslo Sanat Akademisi’nden kopan bir ressam. Modern sanat eleştirisi, onu Kitsch ressam olmaya yöneltti. Kitsch manifestosunu kapsayan Kitsch Üzerine, Nerdrum’un modern sanata felsefe, sosyoloji ve estetik penceresinden bakışını yansıtan teorik bir derleme. Ë Ali BULUNMAZ “At sırtında uyursanız, at uçuruma geldiğinde duracaktır. Sanat bir otomobildir, Kitsch ise bir attır.” “Kitsch ressam asla bir hata yapmaz, kendisi bir hatadır.” Odd Nerdrum dd Nerdrum resmin ve sanat üzerine düşünmenin önemli isimlerinden. Önemi “hayata hizmet ettiğini” söylediği Kitsch (genelde “kötü kopya”, “değersiz” ve “banal” olarak çevrilir) savunuculuğundan ileri geliyor. Her ne tasvir ediliyorsa oradaki kişisel ifadeyi açığa çıkaran Kitsch, sadece ve sadece bir yerlere sızmayı ister. Nerdrum’a göre böyle. Nerdrum’u sanatçı olarak görmeyen, hatta ona antisanatçı diyenlerin sayısı bir hayli fazla. Bunun nedenini Nerdrum’un şu sözünde bulabiliriz: “Benim ilgilendiğim Modernizmin ‘diğeri’ olarak dışladığı şeydir.” Nerdrum için “diğeri”, Modern sanatın antitezi diye yaftalanan ve Kitsch; entelektüel olmayan, kahverengi, içli, aşırı duygusal ve acıklı olan her şeydir. Bir bakıma Avrupa’nın arabeski... O “Şafak”, Odd Nerdrum, 1990. Nerdrum’a göre Kitsch yalnızca kavram değil, aynı zamanda bir eylem. “Fakir Balıkçı”, Pierre Puvis de Channes, 1881. TURHAN GÜNAY eposta: [email protected] [email protected] “DERİNLİKSİZ” ÜRETİM Her ne kadar Herman Broch, 1930’larda “Kitsch durgunluk ve ölümdür” dese de “Kitsch’te Wagner ve Tschaikovsky gibi dehalar bulunduğunu” da kabul eder. Nerdrum da manifestosunda Kitsch’in insan ve onun duyarlığıyla, tutkusu ve yaşamıyla ilgilendiğini, hatta onlara hizmet ettiğini savunur. Baudrillard’ın “müstehcen” dediği kendini kaptırmışlık halidir Kitsch. Nerdrum, bu kendini kaptırmışlık halinin peşinden gider. Bu yüzden entelektüeller ve sanatçılar Nerdrum’da derinlik ve modernite bulamaz. Sindre Mekjan, Nerdrum’un “derinliksiz” durumunu, “onun tarif ettiği Kitsch’i bulmak için yapıta, teori ve ironiyi bir kenara bırakarak, duygusallık ve tutkuyla yaklaşılmalı” cümlesiyle özetler. Nerdrum, “ucuz dekorasyon” biçiminde algılanan Kitsch’in aslında tenselliğin üstyapısı olduğunu belirtir. Ama Kitsch, yeni yüzyılla uyuşmayan (ve belki uyuşmak da istemeyen) herkese vurulan bir aşağılama damgası olarak da görülür. Nerdrum, söz konusu damgalama ve modern sanatın kimi sınırlamaları karşısında Kitsch’in sanattan ayrılması gereken bir karşıgüç şeklinde algılanması zorunluluğuna değinir. Çünkü Kitsch’le kendini ifade eden biri ona göre “asla sanat maskesi takmaz.” “SANATIN DEĞERLER SİSTEMİNDEKİ ŞEYTAN” Buraya gelip dayanmışken Nerdrum’la beraber Hansen ve Tuv, Kitsch’in çerçevesini bir başka pencereden bakarak çizer: “Kitsch geçmiş kültürlerde yaratılan şeyin en iyisini çalar. Yaratıcı insan elinden geldiği kadar eski ustalardan, kompozisyon ve renk gizlerini ve hepsinden çok deri hissinin nasıl daha iyi verileceğini keşfederek, öğrenmeye çalışır.” Nerdrum’un hem resimleriyle hem de söylemiyle yapmaya çalıştığı kışkırtma, alay ve şoke etmenin ötesine geçmekle ilgili. O, meydan okur, doğru ama Hansen’in deyişiyle özde sanatta insanlık mücadelesini baş hedef olarak belirler. Bu, Ernst Bloch’un insalığın ışıltısını “bitpazarlarında, filmlerin mutlu sonlarında veya gençlik fantezi romanlarında buluşuyla” eşdeğerdir. Nerdrum’un çabasının ürünü olarak denilebilir ki Kitsch, yalnızca bir kavram değil, aynı zamanda bir eylem. Nerdrum ve Kitsch’e gönül veren pek çok isim, modern sanatta kısıtlamalar ve insanın duygularının dışta bırakılışıyla bir zemin kayması yaşandığına inanır. Bir bakıma kutsallık, sanata bulaşır ve ardından hem konu etme hem de eleştirmeme bağlamında dokunulmazlıklar yaratılır. Nerdrum Kitsch’le bu kısıtlamalara karşı çıkar, kiristalize olanı kırar, en azından kırmaya çabalar. Nerdrum, manifestosunun bam teli şeklinde adlandırılabilecek bölümde “sanatın değerler sistemindeki şeytan” diye nitelediği Kitsch’in temel özelliklerini açar okura: Etik ve estetik olmayan Kitsch, “dünyevi ve süslü”dür, üretilir; “çalışma ve zanaatın ürünüdür”, hiçbir zaman yol gösterici değildir. Kitsch Üzerine, Nerdrum’la özdeşleşen bu kavramı enine boyuna ortaya saçmasının yanında, modern sanata saldırmadan ama nüfuz ederek başkaldırışının ve Kitsch’in yalnızca “kopya” olarak algılanma eğilimini kırmaya çalışıp onun özgün yanlarını göstermenin bayraktarlığını üstleniyor. ? Kitsch Üzerine/ Odd Nerdrum/ Çeviren: A. Feyzi Korur/ Mitos Boyut Yayınları/ 104 s. [email protected] http://bulunmazali81.blogspot.com İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç?Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız?Yayın Yönetmeni: Turhan Günay? Sorumlu Müdür: Miyase İlknur?Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı?Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.?İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64?Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL.?Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/ Reklam Müdürü: Eylem Çevik?Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74?Yerel süreli yayın?Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1082 SAYFA 3