Katalog

O M ine Söğüt garip, gizemli, biraz da korkutucu ortamlarda farklı insanları, tuhaf hayat hikâyelerini anlatmayı seviyor. Yeni romanı Madam Arthur Bey ve Hayatındaki Her Şey de (Eylül 2010, Yapı Kredi yay.) öncekiler gibi karanlık bir ortamda geçen, neyin gerçek neyin hayal mahsülü olduğu kolayca ayırt edilemeyen bir “anlatı”. “Anlatı” diyorum, çünkü Madam Arthur Bey’i “roman” olarak tanımlamak pek mümkün görünmüyor. Ömer Türkeş “masal” demiş. Gerçekten de zamanların ve mekânların kolayca ayırt edilemeyecek biçimde iç içe geçtiği, rastlantıların art arda sıralandığı, kaderin bir çok olayda başlıca etken olduğu, gerçeklik, tutarlılık sorgulamasına giremeyeceğiniz kadar olağandışı ortamlarda mantıkla açıklanamayacak olaylar bütünü oluşturacak bir kurgu ile art arda sıralanıyor. Kitabın adından da anlaşılacağı gibi başkahraman Madam Arthur Bey. Hem “madam”, hem “bey” vurgusu onun bir “kadınadam” olduğunu açıkça belirtiyor. Madam Arthur Bey tam anlamıyla kötülük simgesi. Kötülük yapmak, işkence etmek, öldürmek için yaşıyor. “Madam Arthur Bey kötü kalpli bir şamandır. Zamanlardan zamanlara geçer. Her geçtiği zamanı yok eder. Onun hayatındaki yalanları uç uca ekleseniz, dünyanın etrafını defalarca dolanan ve onu ve sizi ve bizi ve hepimizi sıkarak boğan dev bir yılan olur. Madam Arthur Bey’in geçmişini bir deşseniz, bugüne kadar yeryüzünde ölmüş ne kadar insan varsa hepsini sığdırabileceğiniz dar ve derin, çok derin, uçurum gibi derin bir mezar olur. Hayata Madam Arthur Bey’in gözlerinden baksanız daha önce hiç görülmemiş renkler görür, korkarsınız. Etrafı onun kulaklarıyla dinleseniz inanılmaz sesler duyar, ürperirsiniz. Ve onun burnuyla koklasanız havayı, başınız döner, olduğunuz yere yığılırsınız. Onun tüm algıları diğer sıradan insanların algılarından şeytanidir. Ve hayatındaki her şey ama her şey diğer sıradan insanların hayatındaki milyarlarca şeyden daha kalabalık, daha cazip ve daha delidir. Kötüdür.” SAYFA 12 kuduğum Kitaplar METİN CELÂL Madam Arthur Bey ve Hayatındaki Her Şey Kedileş’in ve Kara Yalı’da kaybolduğunu düşündüğümüz baba Ruhat Ran’ın öyküleri de belirmeye başlar. Tüm hayat öyküleri biraz tuhaf, biraz gariptir ama hiçbir öykü bütünlenmez, netleşmez, elle tutulur hale gelmez. Dikkatimizi çeken, tüm kahramanların Kara Yalı’da buluşmak dışında da bir biçimde ilişkisi olduğudur. Raslantılar, kader, kesişmeler, benzerlikler bu ilişkiler yumağının oluşmasını kolaylaştırır. Mine Söğüt, tüm anlatı boyunca okurunu belirsizliğin kaygan ve tedirgin ortamında tutuyor. Çok dikkatli okumazsanız bölümler, kişiler, olaylar arasındaki bağlantıları kaçırmanız mümkün. Zamandaki kaymalar da anlatının okurun kafasında olayların net olarak canlanmasını ve doğrusal bir okumayı önlüyor. Masalsılığın yüksek dozda tutulması, simgeleştirme, belirsizlik, ele gelmezlik Mine Söğüt’ün önceki romanı Şahbaz’ın Harikulade Yılı 1979’daki gibi net olarak tarihsel bir döneme oturtmayı ve getirilen politik eleştiriyi konumlandırmayı engelliyor. Oysa zaman ve mekânda biraz somutlaşma bu sorunu aşmaya yetebilirdi. Madam Arthur Bey ve Hayatındaki Her Şey, hem olayların akışına kapılıp hızla okuyacağınız hem de her satırında bir gönderme, gizli bir mesaj bulacağınız bir roman. ÖRNEKLERİYLE BÜYÜK DEYİMLER SÖZLÜĞÜ M. Ertuğrul Saraçbaşı 29 Ekim 1922’de Ankara’da doğmuş. 1944 yılında Mülkiye’yi bitirmiş. Diyadin, Doğubeyazıt, Şirvan, Bafra ve Bor’da kaymakamlık yapmış. 1972 yılında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Şube Müdürlüğü görevinden emekli olmuş. Gerçek bir okuma âşığı. Kitap okuma aşkını yararlı bir işe dönüştürmüş. Okuduğu tüm kitaplardaki özdeyişlerin, deyimlerin ve atasözlerinin altını çizmiş, defterlerde toplamış. Mesleği gereği gittiği ilçelerde de halk ağzında dolaşan deyimleri, atasözlerini derlemiş. Bu derlemelerin ilk ve önemli verimi Damıtılmış Sözler’di (1997; 5. bs. 2009, Yapı Kredi yay.). 90’lı yılların başında tanıştığımızda Ertuğrul Bey yaşamını adadığı büyük eseri Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü’nü “tamamlamış” yayıncı arıyordu. Çalışmanın önceki deyimler sözlüklerinden farkı tanıklı olmasıydı. Ertuğrul Bey, her deyimin tanımını yapmanın yanı sıra yayınlanmış bir edebi eserden o deyimin kullanıldığı bir cümle de alıntılayarak kullanımını da örneklemiş oluyordu. Saraçbaşı’nın söylediğine göre, sözlük yayıncıya teslim edilecek durumdaydı. Yapı Kredi Yayınları, yayımlamaya talip oldu ama sözlükten önce zaten hazır olan Damıtılmış Sözler yayımlandı. Çünkü Ertuğrul Bey, bir anlamda yaşam sebebi olarak gördüğü sözlüğüyle bir türlü vedalaşıp dizilmesi için yayınevine teslim etmiyordu. Hep eksikler, tanımlanacak yeni deyimler buluyordu. Sonunda bu vedalaşmayı, yayınevine teslim işini bilinmez bir tarihe ertelemek için olsa gerek her deyim için tek tanık yetmeyeceğine ve örnek cümlelerin en az iki tane olması gerektiğine karar verdi, yayınevini ve editörünü bu işi hızla yapacağına ikna etti. Böylelikle sözlüğün yayını bilinmez bir tarihe ertelenmiş oldu. Yayıncısıyla anlaşmasından yaklaşık 15 yıl sonra, büyük boy 1328 sayfalık Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü’nü (Eylül 2010, Yapı Kredi yay.) yayımlanmış görmek beni hem şaşırttı, hem sevindirdi. M. Ertuğrul Saraçbaşı’nın hazırladığı, Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü 13.126 madde içeriyor. Bu maddeler için yazılan her açıklama, 2.667 edebiyat ve düşünce eserinden tarama yoluyla çıkarılmış 23.118 cümle ile örneklendiriliyor. Sanıyorum, türünde şimdiye kadar yapılmış en geniş, örnekli ve tanıklı olması nedeniyle en güvenilir çalışma. Madam Arthur Bey, Boğaz kıyısında kapkara bir yalıda oturuyor. Hiç dışarı çıkmıyor. Dilsiz gibi davranan Maria ile birlikte yaşıyor. Madam Arthur Bey, zamanında insanlara Keşşaf Hanuman ve antikacı Kedileş’in yardımı ile işkenceler yapmış, cinayetler işlemiş. Tüm bu eylemleri de aynı zamanda sevgilisi olan Keşşaf’a fotoğraflatmış. Kara Yalı, birbirinin içine açılan kapıları ve sayısız odaları ile girildi mi çıkılmaz bir labirent gibi. Orada zaman ve mekân duygusu yitiyor, insan kendini bir başka boyutta yaşıyormuş gibi hissediyor. Yazmayı tasarladığı roman için konu arayan toy yazar Olcayto Ran, eskiciden aldığı bir albümde Keşşaf’ın çektiği Madam Arthur Bey’in fotoğraflarını görünce Kara Yalı’nın kapısını çalıyor. Çünkü bu fotoğraflara yakın geçmişte yaşadığımız tüm kötülükler yansıtılmıştır ve tüm bu kötülükleri yapan Madam Arthur Bey’dir. Anlatının masallaşmasının en önemli nedeni de kötülüğün tek bir yer (Kara Yalı) ve kişide (Madam Arthur Bey) simgeleşmesidir. Kara Yalı’ya gitmesi Olcayto için hayatının dönülmez bir noktası olacaktır. Olcayto Ran’ın babası Ruhat Ran dahil olmak üzere çevresindeki tüm insanların Kara Yalı’yla ve Madam Arthur Bey’le bir şekilde ilgisi vardır. Madam Arthur Bey’in hayatından parçalar fotoğraf kareleri gibi yavaş yavaş aydınlandıkça (ya da biz ve yazar adayı Olcayto öyle sandıkça), dilsiz kadın Maria’nın, Keşşaf Hanuman’ın, Olcayto’nun evinin penceresinden izlediği hayat kadını Nagehan’ın, kendisinden hoşlanan Şehnaz Hanuman’ın, antikacı YENİ Dergicilik öldü ölüyor, kültür ve sanat dergilerini kendi yazarları bile okumuyor desek de her gün yeni bir dergi ile karşılaşıyoruz. Kırmızı Yayınları’nın Yeni’si bunların en yenisi. Deneme ve incelemeleri ile tanıdığımız İsmail Ertürk’ün editörlüğünü yaptığı Yeni üç aylık ve de kültür dergisi olmak amacında. Yayın kurulunda Oruç Aruoba, Enis Batur, Ali Cengizkan, Oğuz Demiralp, Evren Erem, İsmail Ertürk, Murat Gülsoy, Ekrem Işın, Fahri Özdemir, Soli Özel, Kaan Özkan, Orhan Tekelioğlu ve Gündüz Vassaf yer alıyor. Dergi; yeni’ye mektuplar, yeni dosya, yeni’ler ve yeni’den adlarında dört bölümden oluşuyor. Dosya konusu olarak yaşanmakta olan iktisadi krizi seçmişler ve krizlerin felsefesini yapan tek felsefeci Nermi Uygur’un Bunalımdan Yaşama Kültürü kitabından yola çıkmışlar. Oruç Aruoba, Enis Batur, Betül Çotuksöken, İsmail Ertürk, Ekrem Işın ve Soli Özel 35 sayfalık bir söyleşide kriz’i kültürel açıdan tartışmış. Tabii ki dergi sırf “kültür” tartışmasıyla kendisini sınırlamıyor ve sanata, edebiyata doğru genişliyor. 227 sayfadan oluşan Yeni’de ayrıca şiirler, öyküler, denemeler de yer alıyor. ? CUMHURİYET KİTAP SAYI 1082