Katalog

Türkçe Günlükleri 15 Ocak Perşembe ki terimin, “salım” ve “salıİ nım” sözcüklerinin birbiriyle karıştırıldığını yazıyor Zikrullah Kırmızı. Cumhuriyet’in eklerinde, yurtdışı pazar yazılarında birçok kez yapılmış bu yanlış; “salım” yerine “salınım” kullanılmış. Son haftalarda Cumhuriyet’te düzeltilmiş olsa da Zikrullah Bey’in öğretici mektubuna yer vermek istememin nedeni, aynı hatanın başka yerlerde yapılıyor olabileceğini düşünmem. Doğru anlatımların “emisyon salımı”, “gaz salımı” olduğunu söyleyen Zikrullah Kırmızı, bunlar yerine “emisyon salınımı”, “gaz salınımı” denmesinin, Türkçe terim üretme konusunda birikime de saygısızlık anlamına geldiğini belirterek, “Salınım fizik biliminde biliyorsunuz, dinamikten elektromanyetiğe, sağlık biliminde dalga devinimlerini gösteren çizgelere değin birçok alanda dalgalı devinimin tanımı olarak, birçok bilim dalında yerleşik bir kavram olarak benimsenmiştir. ‘Emisyon salınımı’ biraz düşünülürse Türkçenin iç mantığına da ters ve gülünç bir deyiş.” diyor. Kırmızı’nın mektubuna eklediği yazıdan yanlış kullanım örneği vermek gereğini duyuyorum. Özel ve bilimsel bir alan; ama ben bile anladım aşağıdaki tümcelerde geçen “salınım” sözcüklerinin yerine neden “salım” kullanılması gerektiğini. “… sera etkili gaz salınımlarının azaltılması konusunda tartışmalar sürerken insandan kaynaklanan bu tehlikeli gaz salınımları yerinde durmuyor, giderek artıyor.” “Sorun” ve “sorunsal” sözcüklerinin karıştırıldığını da Hilal Bulut’un mektubundan öğrendim. Bu köşede daha önce üzerinde durduğumuz konulardan birkaç soru sormuş Hilal Bulut, mektubun sonunda da, “‘Sorun’ kelimesini neden ‘sorunsal’ olarak yazıyorsunuz, bu da merak ettiğim başka bir konu.” demiş. “Sorun” ve “sorunsal”ın iki ayrı sözcük olduğunu Hilal Bulut’a yazdım; Türkçe Sözlük’teki anlamlarını buraya da alıyorum: Sorun: 1. Araştırıp öğrenilmesi, düşünülüp çözümlenmesi, bir sonuca bağlanması gereken durum, mesele, problem. 2. (mec.) Sıkıntı veren durum, dert. FEYZA HEPÇİLİNGİRLER Sorunsal: 1. Çözümü belli olmayan. 2. Doğru olma ihtimali bulunmakla birlikte, şüphe uyandıran, kesin olmayan, problematik. 17 Ocak Cumartesi una Arslan’ın sorusu ilT ginçti: “.....arka sına yaslanıp gözlerini kapatıp” “....arkasına yaslanıp gözlerini kapatarak“ “Sözcüklerin yerleri değiştirilerek daha çok seçenek türetilebilir. Yardımınızı istediğim konu, bu eşleşmenin kuralı var mı? Sadece kulağa hoş gelme meselesi mi? Öyleyse Sizce hangisi daha hoş?” Her iki eylemsi eki de bağlaçlık görevi görüyor; ama sanki “ıp, ip” daha kesin bir çizgiyle ayırıyor bağladığı öğeleri; araya süre koyuyor. Buna karşılık “arak, erek”te bir eylemin içinde başka bir eylem yapıldığı anlamı ağırlık kazanıyor. Üstelik yinelenen “ıp, ip”ler, kulağa hoş gelmediği gibi, sonuna geldiği eylemin öteki eylemlerle bağlantısını da kesintiye uğratıyor. İlk örneğinizde, arka arkaya yapılmış iki hareket varmış gibi algılanıyor. İkinci örnekte ise “gözlerini kapatarak”tan sonra bu sırada yapılan bir eylemin daha (hayallere daldı, düşündü vb. ) gelmesi bekleniyor. bek” (yazan: Ayfer Gürdal Ünal, resimleyen: Saadet Ceylan)… Mahmut Özkoca’nın kendi yayını olan kitapları: “Belirli Günler ve Haftalar”la ilgili şiirler; “Belirli Günler ve Haftalar”la ilgili şarkılar (notalarıyla); yıl sonu sınıf ve okul gecelerinde oynanabilecek “Çocuk Oyunları”; şiirler: “İskemle Çocuk Tekerlek”. Tudem’den büyükçe çocuklar için kitaplar: “Yazarına Direnen Öyküler” (Hamdullah Köseoğlu), “Anılardan Öyküler” (İbrahim Zeki Burdurlu), “Ateş Hırsızının Savaşı” (yazan: Terry Deary, çeviren: Niran Elçi), 15 yaş üstü için “Yalınayak Gen” dizisinin dördüncü kitabı: “Küllerin İçinden” (yazan: Keiji Nakazawa, çeviren: Levent Türer). Piyasaya çıktığını az önce öğrendiğim, kendi kitabımdan da söz etsem ayıp olur mu? “Çirkin Prenses”… İki yanından da okunabilecek bir kitap olarak düzenlendi. Bir yanı masal, bir yanı çocuk oyunu. Masal, büyüklerin isterlerse çocuklarına okuyabilmeleri için; oyun, tiyatrocuların, öğretmenlerin sahneye koyabilmeleri için. Çocuklarla yakından ilgilenen büyükler, öğretmenler için de iki kitap: Eyüboğlu Eğitim Kurumları’nın 24 Mart 2007’de üçüncüsü yapılan sempozyumun bildirileri: “Türkçe Edebiyat Öğretiminde Sorunlar, Çözümler, Yeni Yaklaşımlar” ile Prof. Dr. Sedat Sever’in Tudem Yayınları arasında çıkan kitabı: “Çocuk ve Edebiyat”. 22 Ocak Perşembe ürkçeyi niçin sevdiremiyoT ruz? Çünkü dili 20 Ocak Salı eçen hafta, çocuklara ve G çocuklarına oku ma alışkanlığı kazandırmak isteyen anne babalara önermek istediğim çocuk kitaplarının bir bölümünü sıralayabilmiştim. Devamı aşağıda. Arslan Sayman’ın yazıp Deniz Üçbaşaran’ın resimlediği, koşuk biçiminde yazılmış (manzum) şirin mi şirin bir kitap: “Limon Ağacının Şarkısı” (Redhouse Yayınevi); Tudem Yayınları’nın küçükler için hazırladığı, renkli, resimli, hatta kimiler ciltli çocuk kitapları: “Güneş Ana Işık Kız” (yazan: Mustafa Asoğlu, resimleyen: Betül Aytaç); “Denize Düşen Denizkızı” (yazan: Çiğdem Gündeş, resimleyen: Gamze Aksoy Sürücü); “Nisan Be mizin inceliklerini, güzelliklerini öğretemiyoruz. Hangi ülkeler dillerini nasıl öğretiyor diye bakmıyoruz; ilgilenmiyoruz. Kafamızı kuma gömer gibi gömmüşüz “müfredat programı”na, onun dediğini yapmaya çalışıyoruz. Müfredat programı çağı ne kadar yakalamış peki? En doğrusunun orada yazdığından emin miyiz? Okul kitaplarımız zevksiz metinlerle, tatsız “manzume”lerle dolu. Oysa Türkçenin daha iyi nasıl öğretilebileceği bir sır değil. Keşfedilmiş, uygulanmış. Örnekleri var. Öğretmenlerin, yöneticilerin, özel okulların, Milli Eğitim Bakanlığı’nın ilgisini çekecek mi bilmiyorum; ama yıllar süren çalışmaların örnekleri elimin altında duruyor. Türkçeyi gerçekten öğretmek isteyen herkesle bu uygulamayı paylaşacağım. Haftaya! ? www.feyzahepcilingirler.com [email protected] Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2, Barbaros Bulvarı34349 Yıldız / İst. B U L M A C A 1 B 2 J 3 F 4 C 5 J 6 7 D 8 G 9 A Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU 33 26 73 59 9 10 10 A 11 C 12 I 13 H 14 I 15 B 16 E 17 F 18 G 19 D 8 58 32 54 18 H. “Çiftliği her zamanki gibi ... bunun elinde unutulmuş buldu.” (Necati Cumalı). B. Sıvas Katliamı’nda yakılan yazarlarımızdan biri. 20 21 J 22 H 23 I 24 H 25 B 26 A 27 K 28 K 29 B 30 B 31 J 32 G 33 A 34 E 35 E 36 B 37 38 K 39 B 40 15 25 36 30 77 22 67 24 13 I. İnsana yakışan, insanca. 41 K 42 A 43 F 44 E 45 B 46 B 47 I 48 B 49 I 50 C 51 I 1 29 45 78 39 46 48 C. Şey, obje. 52 J 53 I 54 G 55 D 56 E 57 E 58 G 59 A 60 J 61 A 62 C 12 49 75 51 23 14 47 53 J. Çabuk davranma alışkanlığında olan, aceleci. 63 C 64 F 65 A 66 F 67 H 68 69 A 70 A 71 D 63 4 50 11 62 D. “Salman ...” (Şeytan Ayetleri romanının yazarı). 72 K 73 A 74 A 75 I 76 D 77 H 78 B 79 A 80 A 2 60 5 21 31 52 K. “... Society of London” (İngiliz Bilimler Akademisi). 7 76 55 19 71 Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Metin Cengiz’in yeni çıkan Şiir Cinsellik ve Din adlı kitabındaki bir bölümün adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse, aynı bölümden bir alıntı ortaya çıkacaktır. Dikkat: “6/V”, “20U”, “37/Y”, “40/Y” ve “68/U” harfleri ipucu olarak yerlerine konmuştur. E. Sıcaklığı çok düşük ya da çok yüksek olmayan yer, mutedil. 72 38 27 41 28 988. sayının çözümü: A. EGENİN 57 35 44 56 34 16 F. Kolyos, uskumru, sardalye gibi balıkların ufağı. Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Charles Darwin’in tanınmış yapıtı. 64 17 43 66 3 70 74 61 42 65 80 79 69 G. Biçimler, şekiller, kılık. DİBİ, B. YÜZEN BAHÇE, C. LEROS, D. ÜNSAL OSKAY, E. LENNİE, F. YÜKSEKLİK, G. ALP, H. VELİ, I. RİZE, J. UÇAN, DAİRELER K. SEBER, L. UR. Şiir: “sana eski perdelerinizden / yeni elbiseler biçen / o güzel ablan hariç / sen ki / o ürkek eylül yavrusu” CUMHURİYET KİTAP SAYI 989 SAYFA 31