Katalog

? linde verilmiştir. Fakat bu bölümde bazı peygamberlerin gösterdikleri mucizelerle, yaban toplum büyücülerinin, şamanlarının gösterdikleri kerametler arasında benzerlikler de bulunmaktadır. Bunlar Ahmet Yaşar Ocak’ın pek çok kitabında (7) da belirttiği gibi İslâm öncesi dinlerden, hatta Şamanlıktan, tabiat kültlerinden gelmektedir. Dağa, ağaca, aya, hayvanlara hükmetmek, onlarla konuşmak, gaibten haber vermek gibi özellikler, tek tanrılı dinlerin dışındaki inanışlarda da görülmektedir. Pek çok mitolojide de büyücühekimlerin olağanüstü güçlerini anlatmak için kullanılan unsurlar arasında yer almaktadır. Bu bölümde pek çok peygamber resmedildiği için onlara duyulan saygıdan minyatürlerin, son derece özenli çizimlerle ve göz alıcı renklerle oluşturulduğu anlaşılmaktadır. Hz. Muhammed’le ilgili minyatürlerde bunları görmek mümkündür. Mirac meselesi de kitapta ele alınmaktadır. Mirac hadisesinin, Kuran’da İsrâ suresinde belirtildiği şekliyle tefsirciler tarafından anlatılanlara hiç benzemediği de malumdur. Kitapta bu konu belirtildikten sonra özellikle tefsircilerin anlattıklarına dayalı minyatürlerden örneklere yer verilir. Kitaptaki ilginç yorumlardan biri de Nemrud’la Hz. İbrahim arasında geçen olayların, Şehnâme’de Dahhak ve Siyavuş arasında yaşananlara benzerliğidir. Mahşer ve Âhiret başlıklı üçüncü bölüm, Kıyamet, CennetCehennem alt başlıklarıyla bu konularda anlatılan da Kerbelâ, Taziye ve Maktel alt başlıklarıyla bu konular minyatürler eşliğinde işlenmektedir. Hz. Hüseyin ile Mısır mitolojisindeki Osiris arasında kurulan benzerlikler de kitabın ilginç yorumlarından birisini oluşturmaktadır. Ulu Kişiler Mitologyası başlıklı yedinci bölümün girişinde Metin And, mitolojinin önemli bir konusunun da kahramanların yüceliklerinin anlatılması olduğunu belirtir. Destan kahramanları yanında, evliya, eren, ermiş diye adlandırılan kişilerin gösterdikleri kerametlerin, menakıbnâme, velâyetnâme adı verilen kitaplarda anlatıldığı hatırlatılır. Mevlana’yla ilgili ölülerin dirilmesi, tayyı mekân, uçma ve uçurma, büyüme, tedavi etme mucizeleri, hayvanlarla, nesnelerle ilgili mucizeler de minyatürler eşliğinde özetlenmektedir. Bunları okurken Mevlana’nın adeta bir büyücühekim, şaman gibi olağanüstü güçlere sahip gösterildiğini düşündüm. MİTOLOJİDE AŞK Klasik Aşk Hikâyeleri başlıklı sekizinci bölümde Yusuf u Züleyha hikâyesi, minyatürler eşliğinde genişçe özetlenmektedir. Metin And, burada mitolojik özelliklerin çok olduğunu belirtmektedir fakat bunların neler olduğunu okuyucuya bırakmıştır. Peygamber mucizelerinin işlendiği bölümde bunlar ele alındığı için burada sadece hikâyenin özetlenmesine gidilmiştir. Aslında bu bölümle birlikte On İki İmam ve Şia Mitologyası ile Ulu Kişiler Mitologyası da Peygamberler ve Mucizeleri bölümünün devamı olarak birleştirilebilirdi. Çünkü benzer olağanüstü güçlere sahip insanlarla ilgili kıssalar, hikâyeler, efsaneler anlatılmaktadır. Metin And’ın Minyatürlerle Osmanlıİslâm Mitologyası kitabı, hem verdiği bilgiler hem de içerdiği minyatürlerle her alandan okuyucunun ilgisini çekecek bir eserdir (8) Özellikle sanat tarihine, edebiyata, kıssalara, efsanelere, edebî motif ve sembollere meraklı okurlar için bulunmaz bir hazinedir. Pek çok yerde arayıp da bulamadığınız Vakvak Ağacı’nı, Dabbetü’larz’ı, Burak’ı Simurg’u, Tufan anlatılarını, Kerbela’yı, yıldızları ve daha pek çok şeyi ana hikâyeleriyle, kendisinden önceki kültür dairesiyle olan bağlantılarıyla okumanız mümkün. Metin ve minyatür bağlantısı sayfa düzenlemesinde iyi ayarlanmış. Okuduğunuz konuyla ilgili minyatürü, aynı sayfada veya bir sonraki sayfada bulmanız mümkün. Kitabı ister okuyun ister seyredin... Bu kitap hakikaten Metin And’ın şaheseri! ? 1 Metin And, Minyatürlerle Osmanlıİslâm Mitologyası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007, 487 s. 2 Age., s. 14. 3 Age., s. 2627. 4 Age., s. 3334. 5 René Wellek, Austin Warren, Edebiyat Teorisi, çev. Ömer Faruk Huyugüzel, Akademi Kitabevi, İzmir, 1993, s. 165. 6 And, Age., s. 87. 7 Meselâ şu kitaba bakılabilir: Ahmet Yaşar Ocak, Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, 2. baskı, İstanbul, 2000, 312 s. 8 Kitap YKY’de yayımlandıktan sonra bir ay gibi kısa bir sürede tükenmiş ve Ocak 2008’de ikinci baskısı yapılmıştır. 942 SAYFA 5 Nuh’un gemisi (Zübdetü’tTevârih, TİEM 1973). (s. 105) efsane, kıssa ve Kuran’da verilen bilgilere dayalı yapılmış minyatürlerden örneklerle işlenmiştir. Mitologya Yaratıkları başlıklı dördüncü bölümde de Melekler, Şeytanlar, Cinler, Burak, Dabbetü’larz, YecücMecüc, Vakvak Ağacı, Simurg ya da Anka, Ejderha hakkında bilgiler verilip çeşitli minyatürler sıralanmıştır. Kitabın en fantastik bölümünü de belki burası oluşturmaktadır. Dabbetü’larz minyatürlerine bakarken eski Türk mitolojisindeki yer altındaki kötü ruh Erlik’i düşünmeden edemedim. Vakvak Ağacı ise Türk mitolojisinde de yer alan tam bir Hayat Ağacı örneğidir. Gök Cisimleri Mitologyası başlıklı beşinci bölüm ise yıldız, gezegen ve diğer gök cisimlerinin minyatürleri, bunların insan üzerine etkilerinin anlatıldığı bilgilerden oluşmaktadır. On İki İmam ve Şia Mitologyası ise altıncı bölümü oluşturmaktadır. BuraCUMHURİYET KİTAP SAYI