Katalog

Dergi yöneten kişi önce bir gönül insanı olmalı. Çöpe atılacak bir şiirin bile nice emeklerle oluştuğunun bilincine varmalı. Umut veren nice edebiyatçıya kapı aralamalı. Yaşar Nabi, Memet Fuat, Cemal Süreya gibi dergiciler, nice engelleri aşarak, edebiyatta yeri olan dergiler hazırladıkları için saygıyla anılacaklar. Çünkü dergiler edebiyatın soluk aldığı alanlardır... Mustafa Şerif ONARAN Değinmeler Y urdumuzda 200 dolayında edebiyat dergisinin çıkıyor olması başlıktaki soruyu akla getiriyor: “Bir edebiyat dergisi neden çı Bir edebiyat dergisi neden çıkar? ve sorunları”. Yirmi yılı aşkın süredir dergicilik yapıyorum dosya hazırlamayı da severim!. Ama hiçbir zaman böyle bir dosya hazırlamayı da düşünmedim. Bu tür sorunların muhabbeti yerine, pratikte bir şeyler yapmak gereğine inanırım çünkü. Üstelik bu dergileri genç insanlar yayımlıyor; en ele avuca sağmaz konuları, ağzımızı açık bıraktıracak bir cesaretle işleyebilecek yaştalar oysa” (VARLIK, Yeni İmzalar, Nisan 2006). Eski Türk Dil Kurumu’nda çalıştığım sıralar, Yayın Kolu Başkanı olarak Türk Dili dergisinin yayım sorumluluğunu da taşıdım. Yazı Kurulu’ndaki deneyimli arkadaşlarla yıllık bir hazırlık yapmayı, işlerimizi buna göre yürütmeyi düşünürdük. Türk Dili dergisinin özel sayıları yoğun bir emek birikimidir.İstenen yazıları sürekli izlemek gerekir. Zaman öyle çabuk geçer ki, daha yeterli hazırlık tamamlanmadan yeni derginin hazırlıklarına başlamak gerekir. Gene de iyi bir dergi hazırlamak için yeterli zaman vardır. Türk Dili dergisi genç kuşuklara özleşen dille edebiyat beğenisi aşılamak için çıkardı. O zamanlar çağdaş edebiyatın önde gelen ozanlarla yazarları bu ülkünün gerçekleşmesi için yoğun bir çalışma içinde olurdu. Artık üne ulaşmış nice ozanla yazarın belleğinde bir zamanlar Türk Dili dergisinden aldıkları telif ücretinin anısı vardır. mak zorunluluğunu hissedersin, ondan dergi çıkarırsın” (HAYAL, Soruşturma Yanıtları, NisanMayısHaziran, 2006). DAMAR, 15 yıldır Özgen Seçkin’in çabalarıyla sürekli çıkan, toplumcu duyarlığı canlı tutmak, onu savsöz şiirinden kurtarmak, yaşamanın derinliğiyle zenginleştirmek için çaba harcayan bir dergi. 16. yıldan başlayarak yeni bir yapılanma içinde, düzenli söyleşilerle etkinliğini genişleterek yayımını sürdürüyor. DAMAR’ın yeni yayın dönemindeki dayanışma anlayışı, dergiciliğe yeni bir soluk aldırabilir. Anadolu dergiciliğinde her iş tek kişinin elinden çıkıyor. Yaşar Bedri Trabzon’da MOR TAKA dergisini çıkarıyor. Ama 30 yıldır dergicilik işinde uğraş veriyor. Yalnız başına çalışmanın yükünü çekerken, içtenlikle şunları söylüyor: “Mutfağında yalnız olmanın zafiyeti elbette hissedilebiliyor, eksiklerim ve hatalarım olmuyor değil, en azından kendi kalbimi kırmakla yetiniyorum.” MOR TAKA da üç ayda bir çıkıyor. Yaşar Bedri zor koşullar altında geniş oylumlu bir dergi çıkarmanın sorunları üzerinde duruyor: “MOR TAKA büyük boy 140 sayfa çıkıyor. Bu bana kaç tane şiir kitabı eder? Dergiye yatıracağım parayla bir yayınevi kurabilirim rahatlıkla. Ya da toplu konutlardan iyi bir daireye ortak olabilirdim. Peki, soracaksın zorun ne? Yanıtlıyorum: Zorum bu! Cemal Süreyya’ya katılıyorum. Angarya ve borç yükünden başka bir şey değil dergicilik. Üstelik kimseyi de memnun edemiyorsun. Köşe ve sıra kapmaca zaaflarından tutun da, yayımladığım imzaların varlığına müdahale etme zafiyetine kadar birçok eleştiriye muhatap olmak durumundasın” (HAYAL, Soruşturma Yanıtları, NisanMayısHaziran, 2006). kar?” HAYAL dergisinin Genel Yayın Yönetmeni Özgen Kılıçarslan, dergi çıkarma ustası Cemal Süreya’nın Mehmet H. Doğan’a yazdığı bir mektuptaki sözlerini anımsatarak, bu soruya değişik gözle bakıyor. Cemal Süreya mektubunda diyor ki: “Bir dergi; angaryadan, borç yükünden başka ne getirir kişiye? Ona verilen zaman başka yerlere, daha iyi şeyler hazırlayarak, daha iyi bir biçimde değerlendirilemez mi? Bunlar doğru şeyler. Ama benim de kişisel bir gerçeğim var: Bir süre dergi çıkardığım için şimdi yazacağım yer yok gibi geliyor; dergi çıkarırken daha çok yazma eğilimi ya da özlemi içinde oluyorum. Bir de bu konudaki girişimlerim hep eksik kaldığı için, içimde bir eksiklik duygusu, tamamlama duygusu oluyor.” Cemal Süreya’nın bu sözleri kendini rahatlatma anlamına mı geliyor? Özgen Kılıçarslan önde gelen dergi yöneticilerine soruyor: “Ne dersiniz, bu boyuttan bakılınca onca zorluğuna rağmen dergicilik bir ego tatmini midir?” HAYAL Ankara’da çıkan bir “KültürSanatEdebiyat Dergisi.” Son iki sayısının “Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni” Özgen Kılıçarslan. Daha önceki yayım sürelerini tam olarak bilmiyorum. Dergicilik sorunu dosyası üç aylık bir süreli yayın olduğunu gösteriyor (HAYAL, Edebiyat Dergiciliği Üzerine Soruşturma, NisanMayısHaziran, 2006). Özgen Kılıçarslan’ı tanıdım. Nezleli sesinde içten bir ışıltı olan, içi sevinç dolu bir hanım. Ayrıntıları bile sonuna dek izleyen, sabırlı bir tutumu var. Dergi yöneten insan için olumlu bir davranış. Genel kültürü nedir? Çağdaş edebiyatımızı iyi biliyor mu? Edebiyatta yeri olacak bir dergi için nasıl bir hazırlık içinde? Belki de “Nasıl bir dergicilik?” diye hazırladığı dosyada bunun ipuçlarını arayacak, HAYAL’i özlediği yola koymanın mutluluğunu yaşayacak. Bu işler o kadar kolay mı? Dergi yöneten kişi önce bir gönül insanı olmalı. Çöpe atılacak bir şiirin bile nice emeklerle oluştuğunun bilincine varmalı. Umut veren nice edebiyatçıya kapı aralamalı. HER DERGİNİN BİR ÖN AMACI VAR MI? Kuşkusuz her derginin bir ön amacı olmalıdır. Böyle bir amaç olmadan üçbeş kişinin dergi çıkarmaya girişmesi nasıl bir sonuç verir? Özgen Kılıçarslan’ın sorusunu yanıtlayanlardan biri, DAMAR dergisinin Genel Yayın Yönetmeni Özgen Seçkin diyor ki: “... demek ki ‘ego tatmini’ olmaktan çıkan bir sürece girmektir dergicilik yapmak. Bir de sözü olmayanın dergi çıkarması niye ki? Aykırı olursun bir misyonu yüklenmek istersin, bir boşluğu doldur ORTAM YARATMAK İSTEYEN DERGİLER Özgen Kılıçarslan günümüz dergiciliğinde ortam yaratmak isteyen dergicilerden yanıt almış. Bu arada SONSUZLUK ve BİR GÜN’ü yöneten Mehmet Can Doğan, MÜHÜR’ü yayıma hazırlayan Mustafa Fırat, LA POÈTE TRAVAİLLE’ın sorumlusu Ahmet Bozkurt, ŞİİRİ ÖĞRENİYORUM’u yayımlayan Fuat Çiftçi, bir edebiyat dergisi çıkarmanın coşkusu yanında, ne gibi Cemal Süreya sorunları oldu ğunu da anlatıyorlar. Dergiyi hazırlayanlar bunun çıkar sağlama işi olmadığını, bir özveri işi olduğunu özellikle belirtiyorlar. Mehmet Can Doğan edebiyat ortamında üç türlü derginin çıkmakta olduğunu bildiriyor: “1 Bir tavrı ve duruşu olanların çıkardığı dergiler, 2 Kurumların ve cemaatlerin çıkardığı dergiler, 3 Heveslilerin çıkardığı dergiler. Her üçünde de sorun eksik olmaz. Kimisi kopmalarla birlikte kapanır, kimisinde ‘tasfiyeler’ gerçekleşir, yayın hantallaşarak sürer; kimisinde ‘barut’ tükenir.” Bir derginin yayımlanmasında görünürgörünmez bütün giderler belirlenir de, “telif hakları” üzerinde durulmaz. Yazarı onurlandıran güzel sözlerle o kapı kapanır. TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI dergisini yöneten Beşir Ayvazoğlu’nun bu konudaki görüşleri daha gerçekçi: “Dergicilik, özellikle edebiyat dergiciliği çok zor, yorucu, üstelik yöneticisini yazmaktan alıkoyan ve dost kaybettiren bir meşgale... Yazarlara telif ücreti veremediğimiz için yazı talep ederken duyduğum eziklik, bırakın ego tatminini, gururumu incitiyor. Hele birçok şair ve yazarın çok önemsedikleri için size gönderdikleri metinleri geri çevirmek... İşin en rahatsız edici tarafı bu... Sonuçta ortaya çıkan ürün bir şeye benziyor ve övgü alıyor ve tirajı kıpırdatıyorsa, az çok tatmin duygusu da yaşatıyor. Ama ben dergi yöneticiliğine asla tatmin olmak, yönetmek, belirleyici olmak gibi bir düşünceyle soyunmuş değilim. Hiç beklemediğim bir anda kendimi böyle bir konumda buldum ve bana sunulan kısıtlı imkânlar içinde yapabileceklerimin en iyisini yapmaya çalışıyorum. Fikirlerine ve sanat zevklerine güvendiğim dostlarımın takdirlerini ifade etmeleri yetiyor da artıyor bile” (HAYAL, Soruşturma Yanıtları, NisanMayısHaziran, 2006). Beşir Ayvazoğlu, Peyami Safa’yı incelediği kitabında Türk Düşüncesi’nde Ali Püsküllüoğlu’nun yayımlanan şiiri için telif hakkının ödenip ödenmediğinin titizliğini göstermektedir (PEYAMİ, HayatıSanatıFelsefesiDramı, Ötüken Yayınları, 1998). Ali Püsküllüoğlu o yıllarda lise öğrencisidir. Belki de Beşir Ayvazoğlu’nun telif hakkına saygılı oluşu, eskilerin telif hakkını kutsal saymalarına dayanıyordu. Günümüzde telif hakkına önem veren dergi var mı? Kurumlaşmış dergilerin bile ödedikleri telif ücreti yeterince önem verilmediğini gösteriyor. Dergiyi yönetenler kendince bir özür buluyor, ozanlarla yazarlar da onurlarını kurtaracak bu sözlere sığınıyor, böylece telif hakkı kendini kurtarmaya bakıyor. Dergiye yönetene telif hakkını anımsattığınız zaman, “Bu adam nece konuşuyor?” der gibi anlamsız bir davranışla karşılaşıyorsunuz. EDEBİYAT MESLEK OLABİLİR Mİ? Edebiyat dergiciliğini bekleyen daha nice sorun var. Bu sorunlar çözülebilecek mi? Edebiyatla uğraşmak meslek sayılabilecekmi? Edebiyatçı yazdıklarıyla geçimini sağlayabilecek mi? Sanırım bu sorular daha uzun süre yanıtsız kalacak. Bunca derginin uğultusuna karışan güzel sesler de yeterince duyulmayacak. Gene de Yaşar Nabi, Memet Fuat, Cemal Süreya gibi dergiciler, nice engelleri aşarak, edebiyatta yeri olan dergiler hazırladıkları için saygıyla anılacaklar. Çünkü dergiler edebiyatın soluk aldığı alanlardır... ? Bu sayfayla iletişim kurabilmeniz için dergilerinizi ve kitaplarınızı aşağıdaki adrese gönderirseniz memnu?n oluruz. VARLIK’IN YORUMU Ayda bir kolay yayımlanabilecek bir edebiyat dergisinin üç aylık çıkması, sonra da dosya konusu olarak “Dergicilik Sorunları” diye yorumlanabilecek bir konu üzerinde durması, düş kırıklığı yaratıyor. VARLIK’ın Genel Yayın Yönetmeni Enver Ercan’ın yazısından anlıyorum ki HAYAL’in sorularına yanıt vermemiş, görüşlerini kendi köşesinde açıklamıştır: “Sözgelimi, son günlerde tam dört dergiden hazırladıkları dosya için sorular geldi. Dosyanın konusu ise “Dergicilik SAYFA 34 Fotoğraf: ARA GÜLER MUSTAFA ŞERİF ONARAN Hekimköy Sitesi 20. Sk. No: 8 06800 ÜmitköyAnk. Tel.: (0312) 235 91 11236 23 46 CUMHURİYET KİTAP SAYI 848