Katalog

o K u R L A R A Mustafa sait Bey'in 'Avrupa Seyâhatnamesi' Nurhan Atasoy, Îstanbul Atatürk Kız Lisesi'nden sonra, îstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat TarihiBölümü'nü bitirdi. "Nakkaş Osman'ın Eserleri" teziyle doktorasını tamamladı. "Topkapı Sarayı Müzesi'nde Bulunan 4 Minyatürlü Albüm" tezi ile doçent oldu. 1972 yılında aynı bölümde sanat tarihi profesörü oldu. Sanat Tarihi Bölüm Başkanlığı, rektörlük, Güzel Sanatlar Bölümü Başkanlığı, Genel Sanat Tarihi Anabilim Dalı Başkanlığı, Sanat Tarihi Araştırma Merkezi Müdürlüğü, Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanlığı gibi görevlerde bulunduktan sonra 1997 yılında îstanbul Üniversitesi'nden emekli oldu. 19971999 arasında Maltepe Üniversitesi Rektör Yardımcılığı da yapan Nurhan Atasoy, sanat tarihinin çeşitli alanlarındaki önemli yapıtlarıyla dikkati çeken bir bilitn insanı. Sayılan on yediyi bulan yapıtlarıyla Tiirk sanat tarihine önemli katkılarda bulunmuştur. Yazar, çevirmen Ahmet Cemal Îstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 'ni bitirdikten sonra Medeni Hukuk asistanı oldu. ÎÜEF Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. Yazko Çeviri ve Dün Bugün Felsefe dergilerinin editörlüğünü yaptı. Halen gazetemizin köse yazarlarından. Ahmet Cemal, yeni romanıyla bir hayli dikkati çekecek gibi görünüyor. Bilimimizin ve edebiyatımızın bu iki önemli yazannı tanıtmaya çalıstık bu hafta sizlere.. Bol kitaplı günler... ;.tH.ı Siit Bc Aftvpa ŞeyihafninM Bir seyahatten izlenimler kuyla sanldığı meraklanndan biri, belki de başlıcasıdır. Biiyük toprak ve kıta keşiflerinin arkasında, ekonomik bir zenginlik arayışı kadar, görüş ufkunu zenginleştirme, çevresini genişletme, kendi kültürü içine hapsolma duygusundan kurtularak başka kültürleri tanıma ve olabildiğince uzağa giderek insanla doğa arasındaki iletişim dengesinin hangi koşullara dayandiiıtaı saptama giidüsü yata&Eskilcrin de"yerniyle "meskenet", doğulu insana özgü bir kavramdır; bunu kıımak ve zorlukları göze alarak, bakışlarını kendi sınırlarının ötesine uzatmak ise, batı kültürüniin olmazsa olmaz niteliklerindendir. MARSİLYA'DAN FRANSAYA Bir Osmanlı bürokratı olan Mustafa Sait Bey'in, 23 Ağustos 1898'de Marsilya'da başlayan, italya, isviçre ve çok kısa bir süre Avusturya'da devam ederek Fransa'da son bulan, ortalama üç aylık seyahatinin izlenimlerini okurken (*), bir Osmanlı aydınının, bu çapta küçük bir "cevelan"la, artı damarlarında iyiden iyiye hissetmeye başladığı yeni dünyaya özgü görenek ve alışkanlıkları, yaşam biçimini, anlayış ve kavrayış farklılığını bizzat gözlemlemenin yarattığı baskın etkiye tanık oluyoruz öncelikle: Avrupa ve biz. Çoğu zaman umutsuz bir mukayeseye ortam hazırlamış olan bu iki dünya, Mustafa Sait Bey'in satırlarında da açığa çıkıyor. Ancak Sait Bey, gene de çok fazla kötümser değildir. Halyret ve şaşkınlık ifadelerine sık sık yol açıyor olsa da, gezip gördüğü yerlerde tanık olduğu görüntüJer, içine girdiği ortamlar, onu biraz da "insaf" sınırları içinde düşünmeye zorlamıyor değil. Kendisi de oldukça gejenekçi bir ahlak çevresinden ftt*ldıği için, Akif'in "tek dişi kalmış câTıavar" olarak gördüğü "medeniyet"in, karşısına çıkardîğı süTprizler, onu da zaman zaman düş kırıklığına uğratır ve "hey gidi medeniyet" diyerek bu düş kırıklnnı dile getirir. Olağan ölçülerin dışına taşan büyüklük ve anıtsallık, insanlann daha rahat yaşamaları ve huzur içinde ilişkikrini geliştirmeleri için yaygınlaştırılmış kurallar ise, hayranlığını çeker ve gördüklerini \,V ı j \ j BirOsmanlı bürokratı olan Mustafa Sait Bey'in, 23 Ağustos 1898de Marsilyada başlayan, italya, İsviçre ve çok kısa bir süre Avusturya'da devam ederek Fransa'da son bulan, ortalama üç aylık seyahatinin izlenimlerini yeni dünyaya özgü görenek ve alışkanlıkları, yaşam biçimini, anlayış ve kavrayış farklılığını bizzat gözlemlemenin yarattığı baskın etkiye tanık oluyoruz. 1 KayaöZSEZGlN aynntılı bir dille aktarmaya yönlendirir. Seyahati sırasında gezip gördüğü yerlerdeki doğa görünümelri, insan eliyle düzen konulmuş olan yaşam ortamları, dinlenmc ve eğlenme mekânları, tiyatro ve müzeler, "sâyanı temâqa mahaler", "letâfeti tabiiye"nin gözünde oluşturduğu tadına doyulmaz lezzet, kaldığı otellerdeki düzen ve temizlik, sık sık kalemine takılır. Bütün bu ve benzeri olumlu izlenimlere karşın, vatan özlemi gene de ağır basar; "bir an evvel vatanına avdetle efradı ailesine ve onu sevenlere kavuşmak ihtiyad", seyahatinin son günlerinde hissettiği duygulardır. Mustafa Sait Bey, sait bir gözlemci olarak, el yazması metin halindeki kaleme aldığı ve amatör bir sanatçı dikkatiyle, bu gözlemlerini suluboya resimlerine aktardığı seyâhatnâmesinde, gözlemciliğini fazla aşmamaya özen gösteriyor. Örneğin izlenimlerinin önemli bir bölümünü içeren Paris'le ilgili notlarında, XIX. yüzyıl sonunun Fransa'sındaki siyasal ya da toplumsal olgulara, hiç değilse güncel olaylara değinmiyor. Görüşmelerinin ayrıntılarına girmiyor. Rastlantı sonucu tanıştığı kimselerle ilgili yorumlarını belli bir sınırda tutuyor. Resmi görevi olan rüsumat (gümrük) müdürlüklerinde çalışırken gümrük mevzuatını içeren bir de kitap yazmış olduğuna bakılırsa, okur yazar bir çevreden geldiği anlaşılıyor. ELYAZMASI KfTAP Elyazması kitabı, uzun yıllar kapalı kaldığı yerden alarak yayına hazırlarken, Burhan Güneysu, yazarın ağdalı diline fazla müdahale etmemiş; bugün kavranmasında güçlük yaratacak ifedelerin, günümüz dilindeki karşılıklarını parantez içinde vererek, seyâhatnâmenin özgün yapısına bağlı kalmış. Böyle bir yöntemin, okuru fazlaca yorduğunu ve neredeyse ikinci bir metni, orijinal metinle birlikte okumak zorunda bıraktığuıı belirtmek gerekiyor. Yazı ve konuşma dilimizden bütünüyle çekilmiş ve artık kullanılmaz duruma gekniş ifade ve terkiplerin, anlatımı bozmayacak biçimde yenilenmesi ve böylece çapaklı bir metin yerine, rahatlıkla kavranabilecek akıcı bir metin öngürülmesi daha uygun olabilirdi. Kitapta, resim ve fotoğrafların ayrı basım halinde verilmesi ve böylece yazarın sanata ilişkin hobisininde metinde adı geçen yerler kapsamında okura farklı bir pencere açması, yayının önemini olumlu yönde etkiliyor. Mustafa Sait Bey'in, ayrıntılı bilgiler içermeyen biyografisinden öğrendiğimize göre, metninde yer verdiği suluboya resimleri, Eşref Uren'in de beğenisini kazanmış. Böyle bir aynntı, yazarımızın Eşref Hoca'dan resim dersleri almış olması ihtimalini de güçlendiriyor* Avrupa Seyâhatnâmesi/M»y/afa Sait Bey/ Haztrlayan: Burhan Günaysu/YKY/ 192 s. endi kültürünü içinden Evliya Çelebi gibi benzersiz bir seyyah yetiştirmiş olan Osmanlılann, vatanları dışında kalan topTURHAN GÜNAY raklara olan ilgilerinin, oralara emarl: [email protected] cihangirane seferler yapmaktan öte fazla bir merak yaratmış olduğunu söylemek zor. Yeni ülkeler keşfetmekş, yeni insanları tanımak, başka yaşam biçimlerine bizzat natık olarak derinlemesine Imtlyaz sahlbi: Cumhuriyet vakfı gözlemlerde bulunmak, Evliya adına llhan Selçuk o Genel Yayın Çelebi'ye rağmen, bizim kültüYönetmeni: Ibrahim Yıldızo Yayın rümüze özgü bir yapısallık içinYönetmeni: Turhan CünayoSode karşımıza çıkmıyor. Birkaç örrumlu Müdür Mehmet Sucu o Cörsel Yönetmen. Dilek Akıskalı o nek dışında, denizaşın topraldaBaski: Merkez Cazete Dergi Basım ra uzanan savaşçılarımızın, izleYayıncılık San. ve Tlc. A.$. Barbaros nimlerini günü gününe kaydetBul. NO.125 BEŞİKTAŞ o Idare Mermek ve adına seyâhatnâme diyekezi: Türkocağı Cad. No: 3941 cabileceğimiz kapsamlı belgelerle galoğlu, 34334 îstanbul. Tel: 0 (212) 512 05 05 0 Cumhuriyet Reklam: gezi edebiyatına katkıda bulunGenel Müdür: özlem Ayden /Genel mak, akıllanna pek gelmemiş. Müdür Yard.: Semra Yazıcı / RekOysa seyahat, hangi amaçla ve lam Müdürü: Hüseyin Dalkıran / Tel: 0 212 512 47 78 512 48 30 Fax: nereye yapılırsa yapüsın, daha 0 212 5138463 başından beri insanoğlunun tut K KITAP r YAZIN SANATI Mustafa Sait Bey'in, aynntılı bilgller Içermeyen blyografisinden ögrendlglmlze göre, metnlnde yer verdlğl suluboya resimleri. Eşref Ürenln de beğenislnl kazanmı$. Asuman KafaoğluBüke, yıllık izninin bir bölümünü kullandığı için yazılarına iki hafta ara vermiştir. SAYFA 3 C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 760