Katalog

Mehmet Atilla'dan Sancı Yılanı' SANC YIL A N İçinize gelip çöreklenen bir acı Mehmet Atilla, Bilgi Yayınevi Edebiyat Yarışması ekitap 2002 öykü ödülünü kazanmıştı "Sancı Yılanı" ile. Kitaptaki öyküler yaşadığımız sancıların bir özeti gibi adeta. • AhmetCUNBAŞ ost duşman da bılır kı seksen yılhk cumhuııyet tarıhımızde surgıt bıı demokratıkleşme sancısı vardır (,ok partılı sıs tem elımızc ayağımıza dolaşmış temel hak ve ozgurlukler askerı darbelerın elınde kı sıla kısıla hem bıJımsel gehşımın hem de 'sol' polıtık orgutlenmenın yollaıı tıkan mıştır Nedense aydınını sevememıştır bu ulke Son olarak 12 Eylııl yonetımının soz dc Ataturkçu Iıderının avdınları 'vatan haını' ılan etme gayretı garıp bir şekılde kımı partı lıderlerını de etkısı altına almış ve destek bulmuştur Mehmet Atılla'nın Sancı Yılanı'nı (*) okurkcn kıtaba adını veren oykude bu bıt mez karanlığı yaşadım Ovkunun ışkence ye uğrayan kahramanları baba ıle oğulıı hangı cumhurıyet dılımı ıçıne yerleştırsek fark etmezdı Gerı oyku Cumalı Nışancı anısına adanmıştı ama o/ellıkle oğretmen babaya duyulan ofke aydın duşmanlığı nın devamıydı Işkence karşısındakı umarsızlığı, korkııyıı ve zamanı belırsızlı ğe ıten kuşkuyu sonsu/ valnızhğının şı ırıyle anlatır Mehmet Atilla ' Bir sanci yılanı gelıp çoreklendı ıçıne Dışlerınde kan tadı Ayaklanndan çekıp vuzukoyun uzattılar Bir hemzemın geçıt tekı ray parçasıydı şımdı uzcrındcn çok şeyın geçtığı ve geçeceğı " (s 90) kılırsa, Atılla nın, bırıkım ve gozlem gu cunden kaynaklanan guçlu yanına kurgu sal ustalığını da ekleyebıhrız Konuva kc sınlıkle yabancı değıl, bızzat yaşamın ıçın de Bu yuzden tcmelden çatıya hıç zorlan mıyor Daha ılk sayfalarda gırıft bir anlatımla karşılaşıvorıı/ Bağbo/ıımu adını verdığı oykude, dort kı^ılık bir aılcnın trafık ka zasına ugıamasının ardından gelen yıkım vc trajcdı aıle sıcağı' bir dıllc anlatılıvor Anne vc babanın çocuklarımn vaşadığını bılmekten başka bir kaygısı yoktur son nefeslerınde Ne vazık kı olumun soğuk elı adım adım yaklaşmaktadır onlara yenler Dort Tek Bir Çıft oykusunu oku yabılırler Buyuk olasılıkla oykunun geç tığı yer Bodrum'dur Bodrumlu sandalet ustası Kadır Us ta yla \ıllar oncc dılleıe destan bir aşk ya şayan Vırgınıa Kadır Usta'nın gonderdı ğı ıçı îçc ıkı çıtt avakkabıyla bırhkte tekrar Iurkıye ve doncr Içtekı ayakkabılar Vırgınıa vı dıştakıler Kadır Usta'yı tcmsıl etmekte ıç ıçe konuldııkJarı halıyle aşkla rının sarsılma/lığını duyurmaktadır kıııkbıı aşkın huznuyle bırhkte her şe yıylc çutuycn bir denız kasabası çıkmıştır karşısına Vırgınıa nın larık Usta'dan al dığı surprız fotoğraf onu tesellı etse de, Yoksul Yolculuk'ta, 'sunnet' gıbı gele neksel bir olayın voksul bir aılede actığı tartışmayı ve gergınlıgı vaşarız Maaılc evin çocuğunu bir zengınm elıvle sunnet cttıımek îcin yola koyulurlar Magıur ve sıkıntılı bir bulutgıbıdır baba Nereyegıt tıklerını bılmeyen oğluna gerçegı açıkla dığında ıçınde hrtınalar esmektedır 'Başka çaremı/ voktu oğlum dıyor adam Çocuk tanıyoı bu scsı bu tanıdık bıçağı ' (s 109) Ay1 O da mı OlduV oykusunde, ıkı en gın tlostıın bırbırınden habersız avnı an da olumlen ışlenır Sıddık Ağa ıle Mehmet Amca nın olumlen gerıde bıraktıkJarı ız lerlc okııru derınden sarsar Mutsıi7bırevlılığın uıunu olarak baba anneye gonderılen surprız bebeğın akıbe tı, 'Bebek' oykusunun başlıca gızını oluş turur Benın ozellıkle uzerınde durduğum ıkı oyku var Atillanın yapıtında Kar vt Re sımler Sırasıyla Bağbozumu'nu Dort Tek Bir Çıft ı Sancı Yılanı nı ve Keletır ın Kahvc sı'nı de en ıyıler bolumıme cklevebılırım Atılla bu oykulerde çjtayl bir haylı aşmış yaşamsal gerçeklığı aslına uygun kahra manlarla buluşturup ızdtışumlerındekı dramatık oğelerle çakıştırmış BİR ÖCRETMENİN ÖYKUSU Oğretmen Şener Uğur anısına kaleme alınan Kar'ı daha once bir dergıde oku muş, bayağı etkılenmıştım Karlı bir hava da gorev yaptığı koy yoluna doğru yola çı kıp donan bir ogretmenın oykusu, buyu lu kışılığıyle sanırım tuylerınızı dıken dı ken edecek Ozcllıkle babasının ağzından aktarılan ıç gozemlerde ^ener oğretme nın kışılığını bırıncı elden çozumleyebılır sınız Işte tum kararhlığı ve baba yureğı ne vuran golgesıyle Şener oğretmenın portresıne aıt kımı ıpuçları "Yoksullukla besledım onu, kuçucuk bir dukkânın coskusu ne kadarsa ancak o kadannı taşıyabıldım ^unku evıme akşam ları" (s 125) " Dalgın otunırken bde ıçınde gergın bir at barındırdığını bılmenın heyecanıy la bakardım yuzunc " (s 125) " Aynadan bakınca anladım kı yalnız ca kendıne aıt bir noktadan sıçramak ıçın çıkmış yola " (s 125) Şener oğretmen ısınmak ıçın yolda bir ara sıgara paketını ve yedek gıysısını yak mış, ancak kolıdekı kıtaplarına dokunma mıştır Resımler'de, gerıye gıdışlerle bıt baba portresı çızılır Besbellı yazarın otobıyog rafısıne konu bir babadıı bu Anılar ı<, gozlemlerle uyarılır Duş katına çıkartılan goruntuler baba oğul ozdeşlığıyle yurur konuşmaya başlar Atılla babasının fark lılığını şu tumcelerle çızer " Ve bılıyorum kı yaşam çoğunlukla ku sursuz labırentler oruyor ınsana Bu labı rentlerın bazıları yalnızca çıplak bir du varken bazıları da suslu perdelerıyle alda tıyor ıçımdekı yolcuyu Zamanı gelıncc kendı kendıne dağılaeak olan bu loşluğun aydınlık bolumlenvle oyalanırken çoğu muz, kımı de kuz yerlerını seçıyor son ne fesını ıssız bir dağda vermenın hayalını kurarak Babam / ıkıncılerdendı / ışte " (s 143) llerıde bıraz daha deşıyor bu farkiılığı " Bambaşka bir anadılı varciı da, ses sızce konuşur ve yalnızlığını boylc mı gı derırdı bılmem, ancak hepımızın ağzında eğılıp bukulen şu ortak dılın havuzunda çalkalanmaktan hoşlanmadığı da gun gı bı ortadaydı " (s 144) Atdla'nın babası, salt mezarlık yolunda belırıveren hayalıyle değıl, yaşam boyu onu mayalayan olgunluğuyla arkasından gelen bırı olmalıdır Kaldı kı Şener oğret menın babası ıçın de aynı şeylerı soyleye bılırız Atılla, Bılgı Yayınevi Edebiyat Yarışma sı ekıtap 2002 Oyku Odulıı nu kalemının terıvle kazanan Sancı Yılanı \h daha yet kın çalışmaların onunu açıyor, beklentılc rı çoğaltıyor (*) Sancı Yılanı/ Mehmet Atılla/ Btlgı Yayınevi/ 1 Basım Kasım 2003/ 150 s SAYFA 9 D Mehmet Atillanın 'Sancı Yılanı adlı kitabında on bes öyku yer alıyor Oiayia durumun Iç lceyaşandığı ısaret edlien her ayrıntının, vanlan her sonucun bizl uzun uzun dusundurduğü, hatta Oyku mahaiiınde bıraktığı klml zaman tenlmizi kalbimfzl acıttığı kiml zaman ekslğimlzi tamamladığı akhmızı sasırtıp talan ettıği öykuler bunlar Mehmet Atilla nın birıkim ve gözlem gucunden kaynaklanan guclu yanına kurgusal ustalığını da ekleyebillrlz SIIRSEL ANLATIM Evet, Atılla'nın uslubuna karıştırdığı şı ır dkbakıştagozeçarpıyot Yazar aynı za manda şaır olmanın avantajıyla ımgenın gucunu de kullanıyoı dıızyazıda Oyku şurın kızkardcşı' gıbı gorıınse de ımledı ğl gomntulerde yapaylık yok Gelışlgu/el şurlı bir anlatım tutturmak değıl amacı ın sandan ve doğadan suzulen şıırı yalınlığı ıle açığa vurmak Orneğın 'Dışlerınde kan tadı " tumcesı doğıudan bir şıırın dızesı olabılır Ancak oykude de çağrışımlı bir ış lev yuldenmış Sonrasında goze, kulağa, bedenın her yanına bulaşacak kanları da duyurııyoı derınlığıne ıncrsenız, soz'dc de bir kan tadı olduğunıı sezınleyebılırsı nız Yanı şıırsel anlatım olav'dan ya da 'durum'dan bağımsı/ bir amaca donuş muyor, aıaç' olarak kalıyor oyku butunluğunde Sancı Yılanı üe bırhkte on beş oyku yer almış kıtapta Konu ytlpazesı oldukça zengın Olayla durumun ıç ıçc yaşandığı, ışaret edılen her avnntının varılan her so nucun bı/ı uzun ıı/un dıışundıırduğu hatta oyku mahjllınde bıraktığı, kımı za man tenımızı kalbımızı acıttığı, kımı za man eksığımızı tamamladığı akhmızı şa şırtıp talan ettığı oykulcr bunlar Son yıl larda çoğalan bcnmerkezh anlatılara ba C U M H U R İ Y E T K İ T A P " Aldığım her solıık bu dunyanın elımc tutuşturduğu son armağandı sankı (An nenın ağzından, s 12) Yazarın go/lem gucu daha doğrusu ın celığı Keletır ın Kahvesı nde oyle bir açi ğa ^ıkar kı şaşarsınız 'Bırgclse bırgelse adım gıbı bılıyorum kı abım okeyı sağ tarahnda oturan Baş taıda Mehmet ın kucagına fırlatacak, ha vada bırkac takla atacak olan o zavallı taş, kor bir martı olup Mehmet'ın goğsune vıırduktan sonra pat dıye yere duşecektı " (s 19) Kahvenın bellı başlı tıplerı Orhan Ke mal'ın esprılı çızgısıne yakın can alıcı renkler ve davranışlarla verılır Ancak oy kunun kahramanı Keletır, baba dayağın dan yılgınlığını soz verdığı gıbı ıntıhar la sonuçlandınr Baba oğul ılışkısınde, ergen çocuğu dovmenın gerektığınde olume yol açabı leceğı gerçeğını ışleyen Atılla, Ustaca Bir Olum'de bu kez ıntıharın toplumsal bo yutlarını dıle getırır Bey az Bir Karanhk'ta ıse, hâlâ 'cın çarp rna gıbı batıl bir ınanışın ceremesını çe ken hasta bir cocuğun yardımına koşulur Çocuğun dedesı ısrarhdır doktora gıdıl memesınde "Doktor ne yapsın beyım' Ağrısı yok, sızısı yok ' (i, 53) Kırık bir aşk oykusuyle savrulmak ıste 7 29 anıları eskı mekânlara eskı sokaklara go mulmuştuı Daracık bir sokaktan geçıp başka bir mcvdana çıktı Eskıden balık vosun ve sunger kokan bu kasabanın kokusu bıle değışmıştı artık ' (s 57) Bcncc bu oyku aşka bakışındakı du yarlığıyla guzel bir tılme kaynaklık edebılır Kanıdondııracakdcrecedehuzunyuk luciur (,unku Atılla'nın one çıkardığı tıpler, aşksız ve sevgısız dengede kalamazlar Gcntlde oyku gırışlcrını ışığa boyayan şıırsel cıngılar aşk dolu yureklere gırdığınde coşku daha da pekışır Orneğın, Bir Yaz Gecesının Sa bahı'nda erkek kahramanımız, sevdığı kı zın ışıltısını renk harmanıyla algılar "Yatağı hazırlayanlardan bırı de oydu, gecesını boyayan gokkuşağı " (s 75) O aşk kı Mektup oykusunde kasabanın alkolık sağlık ocağı doktoruna masalar dan havalanan mektuplar yazdırır, bekle yışlerı harelendırır O aşk kı Donuş tekı duş kırıklıgını ye nı bir umuda donuştururkcn aldatılma nın acısını kutsal bir vara m gıbı taşır Yenıden yatak odasına gıttım Ağaçtan duşmuş bir kuş vuvası gıbı gelıyordu ba na odam ' (s 122) O aşk kı Aklımda Hep O Cumle de, hem boşanan hem vazgeçemeyen ıkırcık lı bir mh halının gelgıtlerını yansıtır bıze S AY I