Katalog

Vedat Cünyol, doksanlarını sürdürürken gepegenç! Son denemeler kitabı Kendimce Denemeler, Günyol'un bunları bize gösterdiği, kanıtladığı bir yapıt değil yalnız, sayfaları arasmda bizi genç kalmamn "gizleriyle buluşturduğu bir kılavuz da aynı zamanda... n sekızınde, on yedı smde kıtap yayımla yanlara baktınız mı şaşarsını? bu yaşlar oylesınc hızlıdır kıtap ışınde Ama yaş doksanı aştı mı, ya yımlayan var mı acaba dıye mumla ararsınız Vedat Gunyol (d 1911), doksaıı ıkı yaşında da hâlâ kıtap yayımlayabılen bir bu yuk yazar ışte Bu nedenle genç o1 Yalnız bu nedenle değıl elbet te 1 ü n sekızhk delıkanlı gıbı yaşamını anlamlandırdığı, yaşama kafa tuttuğu, bağna/lığa, hoşgorusuzluğe meydan okuduğu, bu arada bılımden, çağdaşlıktan ya ,na gcneılığe, şerıatçılığa dılclendığı ıçın genç1 Okuma hızını bir an olsun kesmedığı, tıyatrodan, resımden, otekı sanatlardan kopmadığı, pek çok ınsanın tersıne entelek tııel duyargalarını her yana uzat tığııçın genç1 Heyetanlarını yıtırmedığı, gu zel karşısında (.oştıığu, sonra oturup dıı>gularını aktarmaya gırıştığı ıçın genç' Evet bunlaıı yapmaya uşenen pek çok genı, yaşamın duşkun lcrı olarak bııer yaşlı ama Vedat Gunyol doksanlarını surdunır ken gepegtnç 1 Son denemeler kitabı Kendimce Denemeler (Dunya, 2003) Cıimvol ıın bunları bıze gosterdığı kanıtladığı bir yapıt değıl yalnız savtaları arasında bızı genç kalnıanın gulerıyle bu luşturduğu bıı kılavuz da aynı zamanda M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Vedat Gunyol yor Kafa dırlıgı / Bugune bugun, hep ama hep okuyor, hep ama hep yazıyorum, kısa kısa, lafı uzatmaya kaçmadan, yazıyorum " (54) "Ben yaşlandım, ama yaşlan makla başlanmayı ıkıncı plana atmadım / Yaş, ıster ıstemez, ın sanda kımı yetilerı, kımı atılım gucunu, bir olçude kısıtlayabılır Ama, her kısıtlanan, her baskı aJtına alınmak ıstenen enerjı, bir yerde kabuğunu kırmaya çalışır, patlak verır, ıster ıstemez / Ben, bu yaşta, yazı yazma tutkumu surdurme yolunda ne yapıyorum bılıvor mus.unuzr' Sevgılı Oktay Akbal'ın da yaptığı gıbı, okuma seruvenımde, ıîgımı çeken yazı lardan, duşuncelerden, hoşuma gıden duşunce ve duyguları, bir deftere yazıp, zaman zaman on lara başvıırup, ufkumu aydınlatanlara kancayı takıp bir şeyler karalamayı alışkanlık halıne getırdım " (126) "Bu evde gecelen yapayalnı zım Hep urkuntu ıçındeyım Kopek, kedı ne olursa olsun bir eanlı varlık olsun yanımda Ama yok Tek başınayım tkı yıl once boyle değıldı Akşamları saat on bırden sonra Mıhrımah'a gıder dım Ben oksurur o mutlu olur du, o oksurur ben mutlanırdım Sabah bırlıkte kahvaltı yapar, kı ralık evıme gıderdım, çalışma ıs teğı ve susuzluğuyla / Ama şım dı yalnızlığa yazgılıyım / l Izul muyorum Yaşamı bu yanıvla ol dııgu gıbı kabul edıvorum çun k u ' (71) Kendımı kandırmak ıste mıyorum Ben gıtmek uzereyım Ama bunamadan gıdevım dıyo rum " (78) 'Ben avıptırsoyle mesı, ovunmek gıbı olmasın, or taokul gunlerımdtn sonra ayak sporunu bir vana bırakıp kata sporuna kaptımıışım kendımı, ıyı de etmışım " (171) 92 yaşımı, tek mıılkum olan /amana borçluyum " ' Onun kaypaklığını antak dı rençle onleyebılırsını? " (13) "Arkamdan kalan benım gıbı olumlulere ozellıkle genç olum lulere bırakatağım mesaj ne ola bılır dıve duşunuyorum nıtedır Yaşadığınız surete, yanı sıze ay rılan sure ıçınde, olmeyecekmış gıbı çalışmanızı, çevrenıze yarar lı olmanızı, oleeekmış gıbı de, arkanızda kdlacaklara, hoşgorude, alçakgonullulukte, ınsan sevgı ve saygısında, ımrenılesı bir ornek bırakmanızı ısteyeeeğım " (19,20) ' Guzel bir yaşam surdum bu gune dek, gozum arkada kalma yaeak denlı guzel bır omıır tu kettım /Olursemeğer kalanla ra selam olsun dıyorum, koca Yunus Emre'ye merhaba dıyerek " (24) En gencimiz: O Vedat Gunyol, doksan ikl yaşında da hâlâ kitap yayımlayabllen bir buyuk yazar Bu nedenle genc ol AYDINLANMACI VEDAT CÜNYOL Vedat Gunyol, uç ayrı alana yayılan etkınlıklerıyle yazınımızın en onemlı adlanndan bırı kuşku suz Onu, bır aydınlanmacı bır yazar olarak almak gerekıyor ıl kın Avdınlanmacı yanı yazınsal olduğu denlı yazın dışı eylemlen ne gotururken bızı, yazarlığı yal nızca yazınsal uretımının anahta rını ele verıyor Yazın ıçi yazarlı ğında onu 1 eleştırmen, 2 denemecı olarak goruyoruz daha çok Ovsa aydınlanmau Vedat Gunyol, hem evlcmu lıem de kuramcı bağlamında doruktakı aydınların başında gelıvor Bu anlamda onu oğretınen, çevır men vavıneı, dergieı ansıkJope dlcı, dılcı \urtsever barışçı vb pek çok alanda uretımde bulu nan bır kışılık bıçımınde almak olanaklı1 Yazılarına vansıyan aydınlan maeılığından ornekleyelım bıraz da "Bır ınsan oldu mu, toprağa verılır ü n u n , ^u ya da bu yerde gomulmesı oluyu ılgılcndırmez, çunku o, artık bılınç dunyası dı ^ına çıkmı^tır' (27) "Insan aslında yalnız yalnız olduğu sureee de AZ. buçuk ozgur bır yaratıktır, dıyebdırı/ ' Sev daya tutulan ınsanın dunyası da sevdasının dar sınırları ıçındt bıı çeşıt kurek mahkumluğudur' çıhının el ve yıırek bırlığıyle, fızık dunyasının sınırlarını zorla maları gelıyor Bır de, bırçok or nek dışında Sartre'la Sımone de Beavoır ın omıır boyu nıkâhsız bırlıktelığını ve dunyava açllışla rını duşunuyorum " (31) ' Bılımsel buluşlar ve teknık gelışmelerın ahlaksal ıçerıklerı yoktur Aneak her ^ey onu de ğerlendırme bıçunuıe, her s,ey o bılımsellığı uygulamadakı ahlaksal gonışe bağlıdır " (72) "Ben, artık Turk'um demıyorum Tıırkıyelıyım dıyor ve bununla da ovunuyorum " (91) "Ben oldum bıttım, hıçbır sıyasal orgute koru korune bağlan madım, ığdış olmak korkusuy la " (98) "Bılınmezlıktır dın dunyasını ayakta tutan " (93) "Dunyamızın son peygamberı yok, sonsuz peygamberlcn vardır, olacaktır da " (94) " l'anrı keşfedılmez, ol sa olsa yaratılır " (102) "Dın, bır baş cğmcdır, sorgusuz sualsız ın san onurunu hıçe ındıren tnsan omıru ıse ancak ve aneak bılım kafasıyla yaşatılabılır " (100) "tnsanların rahatını kaçırma nın ereğı ncdır dersınız'' / Raha tı kaçan ınsan, her şeyden onte du^unmeye, aklını kullanmaya adımını atan ınsandır Yalnız tedırgın olan ınsan duşunur (183) ELEŞTİRMEN. DENEMECİ VEDAT CÜNYOL Fethı Nacı, Vedat Gunyol'u, "On Turk Eleştırmenı" arasında gosterıyor kendısıyle yapılan bır soyle^ıde Oysa, Gunyol un ne yazık kı en AL bdınen, hatta hıç bılınmeyen yanı eleitırmenlığı Onun eleştırmenlığım, oncekj kıtaplarından da kımı ıpuçlarıyla YAŞAM BİLGESİ VEDATCÜNYOL Kendimce Denemeler'de Ve dat Günyol'un yaşam bılgelığın dcn ız surulebılır "Bcn kendımı hıçe sayan, say mış bir adamımdır Nıee poh pohler, niee ala ala heyler, nıce dost ovgulerı gellp geçtı, geçiyor ŞLI zavallı yaşamundan Bcn yıne de kcndıme bir paye veremıyo rum, yaşadıkça da veremeyece ^»m / / Ben hıçbır eylemımde, yarın şoyle anılırım, boyle anılırım dıye bir saplantıya kaptırma dım kendımı Oğretmensem oğ retmenlığımı yazarsam yazarlığı mı, yayıiKiysam yayıntılığımı, hep bir ışe yarama kaygısıyla yaptım / Ktndımle başbaşa kalınca spvle bir bakıyorum ay •Madakı gonıntume Yuz buruş bııruş kdş maş yok ortada, çene altı dersen vur elını kaç Pekı ne kalıyor ortadar1 Bir tck şey kalı SAYFA 24 "Bunu soylerken aklıma Cune serımlemek ıstıyorum (Dile Gelseler, Çan, 1966, 54, 55) 'Orhan Kemal bıze uç şev ge tırdı Kınsız, htrkese açık eoniLit vureğınden ınsan sıtaklığı hayat seruvenınden, sonra da kaiasınm ışıgıntlan bılınç, ınsana olan son suz guvenınden de umut ' (Çalakalem.Çan 1977,71) ' Rehk Halıt'ten ba^layan bır ısımleme ık salt koy ılçe sorunla rını ışleyen hıkâyelen nıemleket hıkâyelerı sayar olmusuz ' (Dile Gelseler, 157) "Turk hıkâyeıilığı ne ne O Seyfettın'le ne de R H Karay'la tam anlamında top lum gcrçeklerıne donulmuş sayı lamaz Bunun ıçın bın dokıız vuz otuzlara kadar uzanmak gerelu vor Gcrçekçı hıkâve çığırı bu yıl larda Sadn Ertem (1900 1943) ılc başlıyor " (Çalakalem, 150) Buncaelk alıntı bıle Vedat Günyol'un, konusuna egcmen eleştıımen olduğunu gostermeye vetıyor Bır ornek de Kendimce Denemeler'den verevım ' Yıldı rım Bayezıd" adlı oyunun vaza rını bakın nasıl uyarıvor Gunyol " Yıldırım Bayezıd donemı ne ılışkın belgelerı derınlemesı ne ıncelemıs, gorunuyor Ama sırp asıllı Despına'yı, Turkçenın ıncelıklerını kavramış br ınsan gıbı konuşturma hevesının yanıl gısından kurtaramami!) kendını Anlaşllan eskl Turkçeyı de hu mıyor Bılseydı, Bayezıd'ın Iı mur'a yazdığı mektupta, Tımur adının kuçuk harflerle yazıldığı yolunda bır yanılgıya duşer mıydiı1 (s 35)" "Eskı Turkçede ku çuk harfbuyuk hart dıye bır ayrım yoktur " (200) Onun eleştırılerınden yarar lanmayanlar, olsa olsa kendılerı ne kotuluk eder Eleştınnen Gunyol kadar, denemeeı Gunyol da bır doruk dafi1 "Erkeklık Merkeklık" baş hklı denemesını şoyle sonlandırı yor Gunyol "Bugun, şarkıeilara, sınema, tıyatro sanatçılarına alkışlarla tanınan, hesaplı kıtaplı, sayılı sayısız ozgur sevışme serbestlıgı, nonnal yaşamlı kadınlara kısıtlanıyor Ncden evlı olmayan bır kadm, ben şu şıı erkeklc bırlıkte oldum diyemıyor'' / Hayır, dıyemıyor Çunku erkek egemenlıfiı uzerıne kumlu bır (aptalea) toplumda kadın hep ıkıneı plana atılıyor / Benım bu onerıme karşı çıkanla ra yııh dememc ızın venrsenız ÇOK mutlu olurum " (52 53) Biyik.li mıyıklı, toplumm moplumeu erkeklenmız ne der bılemem bıı one suruş bıle GunyeJ un ne denlı genç olduğunu gostermıyor m u ' Ustelık kıpkısa denemeler bunlar Gunyol, bunların bırın de şoyle soyleme gereğı duyu yor "Bır Batılı yAzara oykunuyorum ve dıyorum kı Yuz soz cukle soylenemeyecek bır şeyın hıçbır zaman soylenmemesı da ha ıyıdır" (54) Gunumuzde doksanlarına ulaşmak artık kolay1 lyısı mı, elı nı/ın altında tutun bu denemele rı Çoeukluğun, ergenlığm, gençlığın suruyle kılavuz kitabı var, ya yaş almışlığın'1 Işte bır yaşam bılgesınden, "Saıt Faık'ın hıkâyelerme ruh tazelığı vcren ( ) sevgı, daha çok basıt ınsanlara, ozellıkJe çotuk lara vonelıktır " "Butun eserlen nı kaplavan bu ınsanlık sevgısı çoğıı zaman belırsız bır kavram olmaktan çikıyor ve ıfadesını so mut bır varlık olan çocuk'ta bu luyor Oyle kı, Saıt faık'ın ınsan derken çoğu zaman çocııkları dıışıınduğunu soyleyebılırız " eleştırmenden, dencmecıdcn apaydınlık denemeler sıze' Gençsenız kıskanaeaksmiz, ıyı kotu yaş aldıvsanız yararlanacak sınız, sonuçta hangı yaşta olursa nız olun, kılavumnuz olacak bu denemeler Doksan uçuncu yaşınız kutlu olsun yazınımızın en genç, genç de soz mu, en eın çocuğu Vedat Gunyol 1 Tanrı, sızı bıze bağışla SAYI 729 C U M H U R İ Y E T K İ T A P