Katalog

O K U R L A R A f Gürsel Korat son yıllann adından en çok söz ettiren yazarlarından biri. Öyküleri ve romanlannın okur katında genis bir kabul görmesinin yanı sıra, edebi çalışmalarının düş laboratuvarı olan Kapadokya üzerine hazırladığt 'Taş Kapıdan laçkapıya Kapadokya' kitabıyla özel bir ilgiyi üzerine çekmişti. Korat'ın 2003 ytlt sonlannda yayımladığı 'Kristal Bahçe' ise bir edebiyatçının diger edebiyatçılar hakkında düşünce ürettiği bir kitaptı, Korat tüm edehiyat ortamını, yazariarı ve edebiyat yapıtlannı, edebiyatın kavramlarıyla sorguluyordu 'Kristal Bahçe'de. Bizce geçen yılın özellikle edebiyatçılar tarafından tartışılması ereken kitaplarından iriydi Korat'ın bu çalışması. Şimdiye kadar tüm kitapları lletişim Yayınlan tarafından yayımlanan Korat artık Can Yayınlannın yazarı. Yeni romanı da bu yayınevi tarafından yayımlandı. Gürsel Korat'ın 1960 yıltnda Kayseri'de doğdugunu, çocukluğunu ve ilk gençliğini bu kentte geçirdığini, üniversite egitimi için geldigi Ankara'ya yerleştiğini, çeşitli işlerde çalıştıg'ını, ilk edebi ürünlerini Ankara 'da verdiğini de biyografik notlar olarak verelim sizlere. Bol kitaplı günler... TURHAN GÜNAY "Karamazov Kardeşler" romanı içinde yer alan "Büyük Engizisyoncu" bölümü neredeyse romanın kendisi kadar ünlüdür. Bu bölüm üzerine yazılan felsefe makaleleri birkaç kez kitap halinde derlenip basılmıştır. Asuman KafaoğluBüke Yazın Sanatı Büyük Engizisyoncu nın ölümü etrafında gelişen olaylar bir çocuk olarak onun bilinçaltını derinden etkilemiştir. Babalarının ölümiinden sonra, Dostoyevski ve kardeşjerine Çermaşnaya köyünde arazi miras kalır, bu yerin adı romanda Karamazov arsaları olarak geçer ve Ivan ve Dimitri'nin babaJarının ölümünden duyılukları suçluluk duygusunu simgeler. Dostoycvski'nin yaşamı ile yapılabilecek bir başka biyografik benzctme üç yaşında ölen oğlunun adının Alyoşa olmasıdır. Oğlu babasuıdan genetik yolla dcvraldlğı epilepsi nöbctleri sonueunda yaşamını yitirmişti. Dostoyevski içın Çermaşnaya nasıl o^ulların vicdanını temsil ediyorsa, Alyos,a adı da bir babanın vicdanını simgeler. Romanın temelinde yatan bu iki tema, Dostoycvski'nin hem bir baba hcm de ogul olarak duyduğu suçluluk duygularına gönderme yapar. kitap halinde derlenip basılmıştır; roman hakkında yazılan eleştirilerin de hepsi bu bölümden özellikle söz ederler, çünkü burada Dostoyevski'nin düşünce romanı (roman a these) gibi kendi felsefesini sundugu düşünülür. Fakat bu sefer okurken beni asıl etkileyen bir önceki "Başkaldırma" bölümü oldu. Burada Ivan Karamazov kardeşi Alyoşa'ya yaşamın adalctsizli^ini anlatır. Peşpeşe verdigi örneklerin hepsinde masum bir çocuğa yapılan haksızlıkları anlatır, neredeyse kötülükler kataloğu gibidir bu bölüm, insanoğlunun en büyük suçunu anlatır Yatağını kirlcttiği için annesi ve babasl tarafından dövülüp tuvalete kapatılan beş yaşında bir çocuk ya da bir köpege taş attığı için av köpekleri tarafından annesinin gözü önünde parçalatılan sekiz yaşındaki çocuk, Ivan'a görc sadece diinyanın adaletsizliğini degil, aynı zamanda Tanrının da adaletsiz düzeninin göstergesidir. Bunları anlattıktan sonra Ivan birkaç soru sorar Alyoşa'ya, birincisi bu çekilen acı, daha büyük bir mutluluk bedeli için midir? Nasıl peygamberler insanlar daha mutlu yaşam lar sürsün diye acılara katlandılarsa, çocuklar da kitlclcrin mutluluk bedelini nıi ödüyorlardır? Bu soru Hıristiyan öğretisinin özünde ycr alan, îsa'nın Tanrının oğlu olmasına rağmen ölümüne babası tarafından göz yumulması ve onun çektiği acıların insanlığın tümünün mutluluğu için yaşanması gcrcktiği öğrctisine benzer. Imtiyaz sahibi: cağ Pazartama Cazete Dergi Kitap Basım ve Yayın A$'yi temsilen Cumhunyet Vakfı adına tlhan Selçuk cenel Yayın Yönetmeni: Ibrahim YıldızOYayın Yönetmeni : Turhan Cürtay Sorumlu Mudür Mehmet Sucu ocörsel Yönetmen.Diiek Akıskalı o Baski: Merkez cazete Dergi Basım Yayıncılık San. ve Tlc. A.$. Barbaros Bul. NO:12S BEŞİKTAŞ c Idare Merkezi: Turkocağı Cad. NO: 3941 Cağaloğlu, 34 334 Istanbul, Tel:(212)512 05 050 Merkez Rekiam Cenel Müdür Yardımcısi: Tülay Mutlu Dölen o Reklam Crup Koordlnatörü: FundaTuran o Müşteri Temsllclsi: işıltan Kökdemir C U M H U R İ Y E T K İ T A P KİTAP yodor Dostoyevski, 1867 yıhnda karısı Anna ile birlikte îsviçrc'nin Basel şehrindcki Kuntmuseum'a gitmişti. Müzedcki 16. yüzyıl Alrnan rcssam Hans Holbein'in "Ölü Isa" adlı ince uzun tablosu, yazan derinden etkilemiş olacak ki, resme bir bakıp müzenin geri kalanını gezmeye gidcn karısı, yarım saat sonra kocasının yanına döndüğünde onu hâlâ aynı tablonun karşısında adcta çakılıp kalmış olarak buldu, gittikçe soluklaşan suratıyla Dostoyevski resmin karşısından aynlamıyordu, sonunda karısı koluna girip onu müzeden çıkardı ama Dostoyevski daha sonra tekrar gelip bu tabloya bakacağını söyleyerek ayrıldı müzeden. Bu hikâyc 19. yüzyılda Holbein'in tablosunun değerini yenidcn gündcme getirdi; Dostoyevski'nin yüzünün solmasının ncdcni kuşkusuz o güne kadar sanata yasaklanan bir gerçekçilikle ressamın ölü bedeninin çürümesini betimlemesiydi. Daha sonra Dostoyevski başyapıtlarından biri sayılan "Karamazov Kardcşler" romanını yazarkcn Îsa'nın bu rcsmini düşünüyor olmalıydı. Holbein bu tabloyu yaparken nehirde üç gün kalmış bir ceset üzerine çalıştığı sanılır, îsa'nın diriliş öyküsü ile uyuşmayan bu tablo, dine vc peygamberlere de yeni bir bakışın izlcrini taşıdığı için önemlidir. Holbein'in bu tablosunu keşfetmcm, karb Istanbul gunlerindc güzel klasikleri ycniden okuma istegim ile tesadüfen aynı günlcre denk geldi. Siirckli yeni yayınları takip etmekten, klasiklcre vakit ayıramamak canımı sıkıyordıı, aradan yirmi yıldan fazla bir süre geçtikten sonra yeniden, bu güne kadar yazılmış en büyük roman sayılan "Karamazov Kardcşlcr"i okumak, bu özlemin ne denli yerinde olduğunu düşünmemi sa^ladı. Dostoyevski'nin ölümiinden önce yazdığı son romanı olan "Karamazov Kardeşler" Fyodor Karamazov ve oğulları Dimitri, Ivan vc Alyoşa'nın hikâyclerini anlatır. Romanın merkezinde babanın ölümü yer alır ve birçok edebiyat tarihçisi romandaki ölümü Dostoycvski'nin kendi hayatına bağlarlar, çünkü yazarın babası da bir cinayetc kurban olmuştur ama neyse ki oğulları tarafından değil buna rağmen babasıSAYI 729 F Küçük masum çocuklar da peygamberler gibi insanlıgın günahları için bu acıyı çekmek zorunda bırakılırlar. Bu durumda Ivan ikinci soruyu sorar Alyoşa'ya, bilsek ki dövüldükten sonra karanlık tuvalete kapatılan çocugun ağlaması sayesinde tüm insanlık mutlu olacak, çocuğun bu acıyı çekmesini kabul edebilir miyiz? Ve buradan bir başka soru daha çıkar, diyelim ki çocuğun bu acıyı çekmesini kabul ettik, ona bu acıyı çcktiren kişiyi affedebilir miyiz? Zincirleme soruları bitmez Ivan'ın, diyelim ki sonsuz affedici güçle donatılmış aziz insanlarız ve her durum karşısında affetmeyi denemek istiyoruz, köpeklerinc çocuğu parçalattıran emekli generali, o çocuğun annesi affederse, biz o anneyi affedebilir miyiz? Ya da daha doğrusu, affetmemiz affedilebüir bir davranış olur mu? SUÇUN AHLAKİ BOYUTU Dostoyevski romanlarında çok sık suçluluk temasinı işler, "Karamazov Kardeşler'de suçun ahlaki boyutunu tam bir felsefeci gibi ele alır. Hıristiyanlıkta gerçekten de en zor anlaşılır şey, günah çıkartıldığında her suçun affedilir olmasıdır. Ivan Karamazov, Tanrının sonsuz affedici gücü ile alay eder sanki; Tann için affctmek tabii ki kolaydır, asıl önemli olan insanın kendini affedcbilmesidir, bu ise çoğu zaman imkânsızdır. Dostoyevski nin sormadığı ama okurun aklına takılan soru daha var tabii tüm bu zincirleme soruların beraberinde getirdiği, dünyayı bunca acılarla dolu yaratmasından dolayı, insan Tanrıyı affedebilir mi? "Karamazov Kardeşler"in uyandırdığı düşünceler ve sorular elbette bunlarla sınırlı kalmıyor, bu sorular sadece romanın bir bölümünde birkaç sayfada değinilen konular. Eğer "Karamazov Kardeşler"i ya da Dostoyevski'nin bir başka romanını okumayı düşünüyorsanız, bir yandan KARDESÜK İÜSKİSİ Tüm bunlara rağmen romanın adından anladıgımız kardcşlik ilişkisinin irdeleneceği olur ama bu öylesinc bir kardeşliktir ki, benzerler yerine farklîlıklar üzerine kurulmuştur. Karakterlerden her biri digerinin özelliklerinin belirmesinde rol oynar. Orncgin Ivan'ın pesimist feİsefesi AJyoşa'nın tcnıiz ve huzur dolu doğası ue zıtlaşır, hayatta en karanlık günlerinde Ivan kendini yaşama bağlayacak ^eyin Alyo ^a'nın diinyanın bir yerlerindc varlıgını sürdürdüğünü bilmek olduğunu dile getirir. Bir baijka ornek, Dimitri'nin karakter zaylflığl, diğer iki r kardeijin kendinden emin p ılüşüncelerini berraklaştı&f rır. Ivan'ın temsil cttiği akılcı hayat göriis,ü, Alyo^a'nın masumiyctini daha net görmemizi sağlar. Roman boyunca kardeşler arasındaki farklîlıklar, sadcce karakter olarak ayrıldıkları noktaları değil, ılünya görüşlcrindeki uyuşmazlıkları da dile getirir. "Karamazov Kardeşler" romanı içinde ycr alan "Büyük Engizisyoncu" bölümü (Bcşinci Kitap, Beşinci Bölünı) neredeyse romanın kendisi kadar ünlüdür. Sadece bu bölüm üzerine yazılan felsefe makaleleri birkaç kez 200i'de NobeJ edebiyat ödülünü kazanan J. M. Coetzec'nin, Dostoyevski'nin hayatından bir kesit anlattığı "Petersbıırg'lu Usta"sını da (çcv.: Ilknur Özdcmir, Can Yayınlan, 2003) okuyun. • www.yazinsanati.com Karamazov Kardeşler/ Fyodor Dostoyevski/ çev.: Ergın Altay/ Can Yayınları/ 1991/ (4 Cılt Birarada) 783 s. SAYFA 3