Katalog

duğunu duşunuyorum Bu "var"lığa katılan, eklemlcnen yenı yazarlarla yaşamasını surdu ruyor 1 urk edebıyatı Bu "var"lığın bılıncınde olanlar, değerını bılenlerle Yenı yazarla rın eskılcrlc de, bırbırlcrıyle de verımlı, dınamık bır alışvcrışlerı pek vok Ya da eskıye oranla pek az vaı Dolavısıyla 6()'Iı, 70'h ydların cdebıyatla soluk alıp veren o canlı ortamı da kalmadı Kuylulara çekıldı edebıyat Sın dı Brr yandan da, lyısıylekotusuyle, yazınsa lıyla, pıyasa metaı olanıyla, bırbırı ardı sıra yayımlanan kıtaplar, o kıtapların çevresındc oluşan seçıcdıkten ıızak, yuzeysel fırtına bozuntuları var At ızını başka ızlerden seçmck zorlaşıyor okur ıçın bu keşmekeşın ıçınde 2000'lenn 90'lardan aldığı mıras boyle bır edebıyat ortamı Kırlenme kaçınılmaz (ya da kaçıntlamamış) bır vakıa olarak zehırlcmek tc, okuru âi} yazarı da Geleceğe ılışkın sağ lıldı bır kestırım yapmanın koşulları da hazır değd gorduğum kadarıyla Yıne de, nasıl oluyorsa oluyor, has edebıyat olmuyor Bırden çıkıyor, taze kan verıyor, yaşatıyor onu Şaşacak sınız belkı ama, çok umutsuz değdım edebıyatımızın geleceğınden "Bulunur kurtaracak " dıyorum1 r h'p Turk edebıyatı uzerıne yazıyorsunuz > Dunya edebıyalından okuduğunuz kıtaplarla ılgtlt duşuncelerınızı okurlarla nıçtn paylaşmıyorsunuz^ Bıınun cevabı ıkınu sorunuzla bağlantdı Cdız bır edebıyat ortamında, ınsanlar pek az okur, pek az duşunurken, yakın ve dolaysız gundem uzerıne soz almak daha yararlı ve ış lcvsel gorunuyor "Üunya"nrn, edebıvatıyla, sanatıyla, kult uruyle gundemımızde bır yer ışgal edebılmesı çok zor lnsanlara okumadık İarı kıtaplar, tanımadıkları dunyalar uzenn den seslenmek anlamlı gelmıyor bana Ancak, çok daraltılmış sıkı bır edebıyat çevresi ıçınde anlamlı olur boylesı bır çaba, yoksa, za man zaman rastladığımız gıbı, bırılerının ken dılennı onemsetmek ıçın meçhule referans vererek oluşturdııkları kalp bır elıtızmın bulanık sulannda avLınılır Derslerde, semıner leıde, work shop'larda, yanı ınsanlann seçe rek ve hazırlık yaparak geleceklerı ortamlar da mumkun olabıLr "dunva" ıle alışverış an cak Bcn boyle dıışunuvorum Başka turlusu ya utopyanın, ya da daha kotusu şarlatanIığın sularında seyretmektır EDEBİYATIMIZIN DÜZEYİ Ulkemtz AB 'ye gırmeye çabalıyor Ekono mımn dısında, tarthsel ve kulturel bır enteg rasyon aramyorbunun ıçın Edebıyalbu bağ laında ortak bır getış noktası olabılır mı> Sız ceAvrupa ve dunya yazınıdaTurkedebıya lından beslenıyor mu> Elbette hayır Avrupa ve dünya yazını, hangı krıterlerle seçılmış, hangi eserlerin, han 1 gı çevırılerıyle beslenecek Tıırk yazınından' Edebıyatımız gereken duzeyde olmadığından değıl, edebıyatımızın duzeyını ve kalıbresını yansıtabılecek sıstemlı ve programlı bır tanıtım etkınlığını gereğı gıbı gerçekleştırecek ku rumsal bır yapıya sahıp olmadığımızdan Has edebıyat, sınırlarımız ıçınde bıle zorla nefes alıp verıyorken, hangı olanaklarla dışa açılacak:* Magazın pompasından da medet uma mazsmız bu bağlamda Kendı kendıne kavrulacak yağı tukenmesın edebıyatımızın, o bı le bır şey Yazann okurla, okurun başka okurlarla, eleştırmenuı bır okur ve bır yazar olarak dı ğerlenyle canlı ve verımlı bır alışverış ıçınde olamanıası Bu etkıleşımı sağlamakta çok onemlı bır ışlevı olabılecek edebıyat dergıle rının, sermaye ıle gudumlenmek durumunda kaldıkça magazıne odıın vermesı sonucunda edebıyatlanveedebıyatıntartışmagundemın den uzaklaşması Sonuç olarak da her bır parlak çıkışın, değerlı vc onemlı verımlerın tek ve ızole kalması Ozetle ıfade etmeye çalışacak olursak, gerçek anlamda bır edebıyat or tamının var olmaması dıyelım Bugun ıçın, 8O'lı ydların ortalarından bugune kadar uzanan süre ıçın, bence başat sorun bu Edebıyattn basat \orunsalt nedır' Bıldık seklıyle \oracakolursam, edebtyalçtnmuzman Itk alant nedır sızce ' Bır oncekı ve şımdıkı sorulannıza yakından bakıldığında, "edebıyatımız" ve "edebı yat" ayrımı yaparak, bıze ozel olan ıle kuramsal anlamda edebıyatı, yanı genel olanı bırbırinden ayırarak cevaplandırmamı beklıyorsunuz sanırım Bır o kadar onemlı ıkıncı bır ayrım da "sorun" ıle "sorunsal" kavramları nın doğru anlamları arasında ortaya çlkmak CUMHURİYET KİTAP Sızce edebtyattmızın başat sorunu nedır •> GERÇEK EDEBİYATÇILAR Bır yandan da hâlâ maddı sıkıntı ıçınde yaşayan vc edebıyattan para kazanamayan yazarlar var olmaya devam edıyor Aslında, ger çek edebıyat çı dıyebıleceklenmızın buyuk ço ğunluğu bu durumda Para kazanan, hayatı nı sadece yazarlıktan kazandığıyla surdurebı lecek durumda olan, dolayısıyla tum zamanını edebıyata ayırabılen kışılerın sayısı lO'u bulmaz (Gerçek edebıyatçıyı kastettığımı tekrarlamaLyım') Dolayısıyla, sozunu ettığınız değışım, demografık yapıyı etkılemeye cek olçulerde, marjınal bır değışımdıı Ote yandan, eskıye oranla edebıyattan para kaza nılması dıye bır rhtımalın gundeme gelmış ol ması bıle bırtakım şeylerı değıştırıyordur muhtemelen Andığınız turlerın eskıden ede biyatımızda hemen hemen hıç bulunmazken, şundılcrde bazı yazarların bu turlerde kıtap yazmaya başlamaları bu değışıklığın sonuçlanndan bırı olabılır Korku romanı var mı edebıyaı alanı ıçınde, ben bılmıyorum, ama polısıye var Bu turdeyazanların kımılerındeyaDARALMA DONEMI Ml?. zınsal kaygıların ve yazınsal bır duzeyın gözetıldığını goruyoruz Bu da bır zengınleşme saEdebıyat, ozellıkle de Türk edebıyatı bırda ydabılır bence Amamadalyonunbırdeobur raltna donemı mı yasıyor'Demem o kı, edebıyuzu var Edebıyattan para kazanılıyor gıbı yat bır donem dunyayt yorumlamaya ve gıderek deg'ıştırmeye çabalıyor, bunun ıçın kuram bır duşuncenın yeşermış olması, "Doğan golar uretıyor, deyım yertndeyse bayatla çektst runumlu Şahın"lenn (deyımı ve benzetmeyı bağışlayın ama, o kadar açıklayıcı kı1) pıyayordu Son donem edebıyat urunlerımızı ıncesaya surulmesı ve bır çeşıt borsa yaratılması ledıg'ımızde ıse belkı de hayattan kopuk, dunyada olup bıtenlerden, ya^adıg'tmız kaostan et sonucunu da doğurdu "Hayatım roman" kalıbı ıle eskıden alay edılırdı, şımdı satışı cn ga kılennıemtş gozuken, her gun bas dondurucu rantılı tur dıye bakllıyor buna Edebıyatın çok bırhızla değtsmekte olan dunyayı okuyamayan zevk aldığım turlerınden bırı olan anı ya da bır edebıyatla karsı karşıyayız sankı Boyleu bır bıyogratı turu ıçıne sızan pıyasa ışı, pespaye, saplamaya katıltr mıydınız, yoksa bu turden kalp urunler, bırkaç "ılşaal", sıkı bır medya kesın yargtlara varmak tçtn henuz çok mu er desteğı de kendme okur buluyor, yazarına un ken? ve para kazandırıyor Ben bu turyanın, de Erken olmasına erken de, daha onemlısı, vam etse bıle, edebıyat alanı dışına ıtılebdebır genelleme ıçerıyor ve her genelleme gıbı ceğıne ınanıyorum Edebıyat, çeşıtlenmek, (ozellıkle de edebıyat eserlerı, yazarlar konuzengınleşmek ıçın "kotu yoladuşme" seçene sunda yapılacak butun genellemeler gıbı) ısğını kullanmava tevessul etmeyecek bır saytısnalar karşısında dayanıksız bır saptama gıgınlığa sahıptır bı gelıyor bana Yıne de, sorunuzu bır genel leme olarak değıl de, bır yonsemeye ışaret Belkı de her dem guncel kalacak btr konu olarak yenıden bıçımlendırırsek, enıne boyu da, klasıkler hakkında duiuncelerınızı oğrenna tartışılabılecek ve dıkkate değer sonuçlar mek tUıyorum Turk edebtyatında klasık var uretebılecek bır saptama Keşke konuya ılgı tnıdır ve bır kla sıg'ı klasık yapan nedır > Bu ç er duyanlar bır araya gelıp bu soruyu bıraz dı çevede orneğın tanhsel. zamansaluzakltk, kladıkleyebılseler, omekler uzerınde derınleştırsık ıçın gereklt kojullardan mıdır^ Örneğtn selersorgulamalannı "tlgı dııvanlar" derken, Turk edebıyalında klasık aramak ıçın "Dede "Ben ılgı duymuyorum" dcmek ıstemıyorum Bılakıs, ışte onumuzde tartışılacak, duşunce alışverı şı ıle boyutlandırılıp mercek altına alına cak bır sorun duru yor Bıryerlerdebıra raya gelsek ve konuş sak, belkı edebıyat or tamımızın uzcrındekı olu toprağını boyle boyle sılkeleyebılırız demek ıstıyorum Eskıden edebıyat çılar maddı sıktntılar ta Yanı kestırmeden ıfade edersek, bır öncekı sorunuzda bızım edebıyatımızın başlıca "derdı" nedır dıyorsunuz Şımdıkı sorunuzda ıse edebıyatın kuramsal çerçevesını ve ıçınde ış gorulen alanı soruyorsunuz Bu kadar bı lınçle ve bılgıyle sorıılmuş bır soruya, gazetedergı sayfalarında rastlamak benı şaşırttığı gı bı okuru da şaşırtabılır dıye duşunduğum ıçın açmak ısıedım bıraz sorularınızı Işte bu tur sorgulamaların, bır yazara sorulabılecek bu nıtelıkte somların açabdeceğı tartışma alan larından yoksun Turk edebıyatı uzun yıllar dır Bır oncekı sorunun cevabına donup ekleyebılırız bu son cumleyı de Evet, ukalalığı bırakalım da sorunuza gele hm Edebıyatın başat sorunsalı (problematığı yanı) dıldır Daranlamda,sentaksı, seman tığl ve pragmatığı ıle dıl Daha genış anlam da, stdıstığı, katmanları, açılım alanları ıle dd Edebıyat, bır etkınlık olarak, dıl ıçınde ve yalnızca dıl ıçınde yaşarlığl olan bır şey "Şey" dıyorum, çunku hem bır varlık alanı, hem bır etkınlık, hem oznel ve nesnel cephelerı olan bır butunsellık kastetmek ıstıyorum ve bunu ındırgemecı bır ıladeye sıkıştırmaktan kaçınmaya çalışıyorum Ustclık, bu bır "vazı" değıl, bır "cevap" yalnızca Amacını aşmaMna ve taşıyamayacağı bır vukun altına gırmesıne ızın vermemek gerekır1 Lafı fazla uzatmadan, tek kelımeylecevapvermekısterım Dıl Ancak, kuçucuk bır parantez ıçınde, buna bır uzmanlık alanı deyıp dıyemeyeccğımız ve edebıyatçının bır uzmanlık alanı olup olmadığı konusunda kuşkular taşıdığrmı da belırtmeden geçemcyeceğım ıçınde yaşar, edebıyattan para kazanmaz, kazanamazdı Sıındı ıse edebıyatlan tyı para kaza nan yazarlar/jaırler ve bır de maddı durumu lyıolup, tneüekolarak edebıyatı seçmij kı^ıler var Bubırsonm rnu^' Edebıyatçının, deyım ye rtndeyie, demografık yapnındakı bu değtjtm edebıyalta nasıl bır değtyme neden oluyornzte^ (FJe aldtğr konular ele alı$ bıçınılen vs bag'lammda) Orneğın poltsıye ve korku romanları gıbı lurlerın çıkıp yaygınlasmast boyleu bır değısık/ığın sonucu olabılır mt> Ya da bu çesıtlenmeyı ne gıbı nedenlere bağlayabıltrız? Korkut"a, Yunut Emrc'ye dek uzanmak sart mıdtr, ya da bır Nâzım Hıkmet klauk olarak gorulebıltr mtJ Ve son olarak da "klauk" bır sart tnıdtr, yanı "klasık\ız" bır edebıyat olahı lır mıJ "Klasık'ten ben, donemı ve coğrafyasıy la sınırlı kalmayanı, ınsanı ve ınsanlığı kucaklavabdenı anlıyoı uın Bır de, onsuz olunnıaz bır şart değıl belkı ama, başka coğrafvaları ve başka donemleıı surekldık ıçınde etkılcmış olmayı Çığır açmamış olsa da, çığır açanlar la yan yana durabdmeyı, cşdeğer olmayı Ta rdısel bakımdan uzaklık, klasık olanı tescıllı klasık halme getırıyor Evrensel bır kabul gor muş oluyor o anlamdakı klasık Antdtıtenın klasıklerı gıbı, Shidtespeare gıbı, Rııs klasdclen gıbı Uzaklığın olçusu nedır* Cialıba en az bır yuzyd Yakın geçmışin kJaslk olmaya aday gorulen eserlerıne ıse, zamana dayandcldığı henuz sınanmış olmadığından, daha spekulatıf, yeterınce nesnel kdınmamış, yanı tescd edılmemış klasıkler denebılıı Klasdtsızbır edebıyat, cılız, guçsuz bır edebıyat geçmışinı ımler Ruştunu ıspat etmemış bır edebıyat I'urk edebıyatının hem genelgeçer anlamda, tardıe mal olmuş eskdıkte olmak anlamında ldasıklen vardır, hcnı de klasık olma nıtelık lerını taşıyan ama henuz zamana dayandddığı sınanmamış buyuk eserlerı vardır Ukıne orneklen vermışsınız Ikıncı tureornekler arasında, elbette Nâzım'ı en başta sayarım Yahya Kcmal de klasıktır Turk şıırınde Ilalıt Zı ya Uşaklıgd'ın, Ahmet Hamdı Tanpınar'ın eserlerı klasdctır Daha vakın zamardaıa gelır sek, Melıh Cevdet, Yaşar Kemal klasık adaylarımızdır Bıraz Nobel adaylarımızla ortuştıı ıse de, Nobel'ın bu anlamda bır olçut oluşturduğunu, oluşturabdeceğını hıç duşunmuyorum' Benım klasdc tanımımı belırleyen, yal nızca eserin ya da yazann estetıkedebî değen, dettığı edebıyat lezzetı de değd Burdaruan ote, "buyuk" bır proje, "major" bır yapıt ol malı gıbı gelıyor bana bır ldasdc Sozgelımı çok değerlı, olağanustu derınlıkler ve tncelıkler taşıyan bır yapıt klasık ya da klasık adayı değddı r de, skalada ondan daha alt basamaklara yerleştırebdeceğınız bırı klasık olabılır lyı bır ornek olur mu, emın değılım ama, aklıma Melıh Cevdet de Oktay Rılat gelıyor Ok tay Rıf at da çok vazgeçdmez bır şaırı Turkçe nın Hatta benım Melıh Cevdet'ınkılerden daha fazla sevdığım şıırlerı var Ama sankı, Melıh Cevdet klasık olacak da, Oktay Rıfat'tan emın değdım Aynı ölçutü romancdara da uygulamayı deneyeyım Türk edebıyatının en değerlı romancdarından olan Yusuf Atdgan klasik olmaz da, Yaşar Kemal olur mesela Bu, Yusuf Atdgan'ın Yaşar Kemal'den daha az değcrı ve onemı olduğunu gostermez Yalnızca bın major, oburu mınordur Tartışmaya çok açık bır duşunce bu, bılıyorum Yanlış olduğuna ıkna eddırsem ısrar daetmem Ama şımdddcbu kadar duşünebddım EDEBİYATIMIZDA GEÇEN YIL 2004 'un ılk aytnt gertde bıraktık Gefen ytlın edebıyat ortamını değerlendtrır misınız (olumluolumsuz) ^ Sızt sasırtan, umutlandıran, hayal kırtkltğma uğratan urunler var mıy ? dı Geçen yıltn edebıyat ortamına kımler dam gasını vurdu sızce ^ Evet vardı Olumlu ve olumsuz anlamda şaşırtan da vardı, umutlandıran da, hayal kırıklığı yaratan da tznınızle, gerekçelerımi açıklayamadıkça ornek vermek ıstemıyorum Bır roportajdan daha genış kapsamlı ve farklı bır yontemsel yaldaşımla yazdacak bır veya bırkaç yazıda ornekleyebdırım ancak bu sorunuzu Damgasını vurardara gelınce, damga edebıyat ortamında değd magazın ortamında vuruluyor bildığınız gıbı' Bunun suçlusu damgayı vuranlar olmadığı ıçın, yanlış hedefe atış yapmak ıstemem Bu yıl ıle ılgılt çalısma takvımtntzden soz edermısınız? Yıneyazılar, dersler, edebıyat, tıyatro, jurı uyelıklert ıle dolu btr yıl mı olacak sızın ıçtn? Oyle olacak Hazırandansonra yenı bır kı tap uzerınde çalışmaya başlayacağım Daha doğrusu boyle bır nıyetım ve umıdım var Boylesı umıtler ve nıyetler nadıren gerçekleşebdddderı ıçın, şımdıden mujdelemenın(') fazla bır anlamıyok Benım ıçın çok zevklı bır söyleşı oldu Gostcrdığınız dgı ve ozen içın çok teşekkur ederım • [email protected]* *Galalasaray llkog'retım Okulu Kutuphane Yonetıau, Dunya Yayınalık Edttor "Yazmak bir tutku benim için. Belkl de tek tutku. Ne var ki, tutkularına yüz veren, tutkularıyla yaşayan birl değilim işte! Buna rağmen 14 kitabım var; çokaz sayılmaz değil mi!" 729 SAYI SAYFA 1J