Katalog

Nisanlılar "ı dilimize cevrflmisti Alessandro Manzoni'nin evı Alessandro Manzoni'yi, Milli Eğitim Bakanlığı Klasikler dizisiyle büyümüş olanlarımız üç cilt olarak yayımlanan "Nişanlılar" romanıyla tanımıştı. Günümüzün şanslı okurları ise onu Literatür Yayınları'nın yayımladığı Necdet Adabağ çevirisi ile tanıdılar. Necdet Adabağ hocamız bu yıl italya'ya yaptığı gezi sırasında Manzoninin evini de ziyaret etti. Bu ziyaretin izlenimlerini sunuyoruz aşağıda. i l Necdet ADABAĞ Nişanlılar mek ınsanın guncelı anlamasını ko laylaştırıyor Ayrıca ısteyenın ıstedığı şeye ınantnasını sağlayan çok tanrılı dınlerın daha o/gurlukçu olduğunu ancak buna karşın tek tanrılı dınlerın daha tutarlı olduklarını, pagan dun yasının dıış gııcunc sağladlğı olanak lardan oturu ınsanların daha mutlu olduğunu, sonlu sonsuz tartışmasını bılmedıklerını vc yaşanı olum cytışı mı bağlamında yaşama daha yakın, olume daha uzak olduklarının gor mezden gelınemıycceğı gerçeğını anlama mıza yardımcı oluyor Laıklık konusunda paganların, tek tanrılılardjn daha laık ol dukları, tanrılarıyla aıalarında hıç kımse nın ve hıçbır kurumun bulunmadığını ve boylesı aracılara gerek duymadıklarını bıl memızı sağlıyordur însanlık taııhının te mel evrclerınden bırı olan Hunıanı/ma ve Roncsans'ın temel dayanaklarından bırının kJasık kultur ve Avrupalı duşunurlerın çı kış noklasının ortaçağ oncesı vaşanılanlar olduğudur Aydınlanma doğal olarak Av rupahnın çağ atlamasını sağlamıştır Ama Aydınlanma'nın ardından restorasyonu ya şamış olmaları AvrupaJının yaşanı bıçımmı farklı boyutlara çekmıştır ZİHİNSEL HAZIRLIK Manzonı'nm evının e^ığını a^aıken Av rupa ekınını enıne boyuna yaşamış ve O7iımsemış olan yazarla ılgılı kafamdakı duşunteler bıre bır bunlar olmasa da bun lara benzer şcylerdı I lumanıst bır yazar, humanıst olduğu kadar katolık, Aydınlan ma donemını ve Fransız Devrımı'nın so nuçlarını, restorasyonu ve komunıst manı festosunu yaşamış olan bır yazarın çok yonlu yetışımı karşısında heyecanlanma mak elde değıldı Insanın, bır duşunurun, bır yazarın yaşadığı ortamı /ıyaretınden once kendısını /ıhınsel olarak ha/ıılaınası geıeğınt ınananlardanım Karşılaşaeağı nesncler ıızerınde bıle aldığı yetışımının ttkılerının bulunabılcceğı ya da e^yalarının seçımınt kadar yansıınış olnıası kaışisınıl.ı ınsanın şaşıri|i kalıp kalmaması kendını ne olynk ha/ııla)ip lı.ızıılamadığına bağlıdır Orncğın 1860 yılının Man/onı'nın \<\^ mında bu donum noktası olduğunu bıl mek vı bu donum nokfasının o/el \,i'îamı na da yansıınış olduğunu duşunmek Man /om'nın çevresıyle ne olçude o/dcşleştığını kestııınek açısından onem taşıı Evet 1860 taııhı Manzonı'nın kesenkcs Katolıklığı kabul edıp Aydınlanmau Voltaıre'ın çı/gı sınden uzaklaştığı yıldır Kibacası dıntlarlı T oplum olarak buyuk yazarların, duşunurlerın yaşadıkları evlerı zı yaret etmck gıbı bır alışkanlığımız olmadığı ıçın mıdır nedır, bcn ol dum olası gıttığım her ytrde buyuk ınsan laıın ı/Iennı surmusumdur Muzeler de oyle Ne kı ınsanlaı ınıı/ her nedense ar keolo]iye, etnolojıyı, antropolojıye, guzel sanatlaıa pck llgı duymamışlardır, duy mazlar da Bu da korkarım, bır eğıtım so runu (, ok ınerak edıyoı um Ankara'dakı "Anadolu Uygarlıklaıı Muzesı"nı kaç kışı /lyaret etmıştıt' Dunyada eşı bulunma yan ınsanhk tanhını sergıleyen tanıkllkları kaç Ankaralı gormuştur1 Dunyanın her ta rafından ınsanlar Hıtıtlcr'ı gormeye gelırken, pışmiş, toprak uzerıne yazmış oldukJa rı çıvı yazısını mcrakla ınceleme olanakları aramışlardır>JKaç Ankaralı, omeğın, Mı das'ın gomutunu goımuştuı, gormek ıstemıştır* Mıdas'ın açgo/Iuluğunu ve dokun duğu her şeyın altın olmasını ıstedığını ama sonunda ekmeksız ve sıısu? kaldığını, açından oleteğını gorunce Tanrılara yal vaıdığını ve açgo7İuluğunden pışmanlık duyduğunu dıle gctırdığını Ya da kıılak larının neden uzun olduğunu ve Apol lo'nıın hışmına nıçın uğrjdığını Ama ben mıtolojıde cn çok gunçıçeğının soylen cesını seveıım Apollo'ya (Guneş) âşık ol duğu ıçın suıeklı vu/unu ona donen gıın çiçeğı sevgılısıvlc go/gozc gelmek sevdası ıçındcdıt BunLırı bılmekk ınsanın boyunun u/a mayacağını soyleyuıleıı duyargıbı oluyo rum Ona karşı ben de boyu uzamıyor ama aklı uzuyor dıyoıum ve dunya goıuşu değışıyor aJgılaması aıtıyor, dahası, ınsan lık tanhını anlamaktakı guçluklerı ortadan kalkıyor Orneğın, pagan dunyasını bıJ ğı o yıl başlamıştır Dındar olmasına dın dardır ama usçuluğu tumden dışlamamış tır Kılıse yı. olduğunca mesafelıdır Bu demokratık yaldaşunının temelınde Gıansenızm'ın ctkısı vardır Çunku Gıan senıznı, dının, papazların clınde aJet edJ mesıne kaışı çıkarken oz ıktıdarlan ıçın kullanılmasını kınamış ve daha tınse! ve daha demokratık bır Kılıse yaşamı ongormııştuı Man/onı'nuı Nışanlılar'da kımı dın adamlarına karşı ofkclı, kızgın ve eleş tırel olması, otekılerıne karşı saygıll ve sevecen davranmasının ardında bu cğılımının olduğunu savunmak yanlış olmaz sanı rım Dıne bağlılığını, dınsel torelere bağlı lığını en scçkın btçımde Innı Sacrı'de (Dınsel Manıler) ortaya koyarken Tanrı'yı aıamanın yollarının en saf ve en temız duygulardan gLçrığını anıştırır Bu şıırlerde Leopardı den tarklı bır yaklaşım ıçınde ol duğu açıktır Leopardı hıç dıne donuk, dınsel ıçeııklı ya/ılar yazmadığı gıbı ya/ ması da beklenemezdı çunku o bır tanrıta nımazdı kutsal gunlerın adını andiğı zamanlarda da aJesının gozunden duşmemek ıçın samımı gorunmeye çaJıştığı goz den kaçmaz Oysa Manzonı yazdıklannda ıçtenlıklıdır YA2ARLARIN EVLERİ Ben yaşamımd.ı unlulerın evlerı ıçınde ılk ke7 Zıya Gokalp ın evını zıyaret cttım Ya ılkokul ya da ortaokul oğrencısıydık O taş cvden en çok aklımda kalan oğretmenımın soyledıklcrıdıı Dersını dınleyen bır oğrencısı olarak oğretmenım Zıya Go kalp'ın ın kavda değeı ozellığının konu şuıkcn suaklı gozlcrını tavana dıkıp ders boyunca ındırnıedığı olduğuymuş Bu soz lerının ardından kendı yorunıunu yapmak ta gecıkmcmıştı Zıya Gokalp'ın bu tavrın da ınsandan kaçan bırının tıpık o/ellıklerı nı gormenın olanaklı olduğunu ve yalnızlı ğı veğleyen bıı avdın olaıak bu eğdımının yazdıklarına da yansıdığını soylemıştı Za man ıçınıle Zıya Gokalp'ı okumak ve anla mak lıcveM ıçıne gııdığımızde onun duşu nur olarak, ya/aı olaıak kuıamlarını ıno nolog uzerıne kurduğunu ve duşundukle rıne ılışkın olarak ılk onci kendısını ınan dırmak gıbı bıı kaygısının olduğunu sezın ledık Dıyarbakır'ın taş evlennden bır dığerın de Cahıt Sıtkt doğmuş ve buyumuştu Taş evlenn yabancısı sayılmazdım çunku ben de boyle avlusunda havuzu olan cyvanlı bır evde doğmuş ve buyumııştum Taran cı'nın evıne kıtabımı gormek ıçın gıtmış Um llgıçtır o zamana kadar zıyaret etmek şansım olmamıştı Yapıtlarından bır derle me yapmış vc doktora yıllarımda ttalya'da Italyancaya çcvırıp yayımlatmış ve bır nus hasını mu/c olan evıne yollamıştım Q evırı kıtabımı ve Cahıt'ın kıtaplaıını, ustune ya zılanları gelışıguzel bır dolabın ıçıne atıl mış gorunce çok ımılnıuştum Bır başka yazın oğretmenım, (.ahıt'ın olumden korktuğu ıçın olum ızleğını sureklı ışledığı nı soyleyenlere karşı olumden koıktuğu ıçın değıl, yaşamı çok sevdığı ıçın bu denlı çok şıırlerıne olumu konu ettığını, soyle mıştı Varoluşu, varoluş sorunsalını somut, elle tutulur orneldcrle dıle getıren şaır, na sd da pamuk ıplığıne bağlı olduğumuzu, ve bugunden yarına geleceğımıze donuk tasarımların boş olduklarını gunluk yaşa mın sıkıntı ve tekduzelığı ıçınde kılgısal bır yaklaşımla anlatmaya çalışmıştıı Evınde sergllenen ozel eşyaları arasında gordu ğum kımı eşyalar ınsan yaşamının geçıcılı ğıne ınat kalıcllıklarını boburlene boburle nc sergılemeye çalışırlarken bır buyuk ın sanın geçıcı de olsa malı olmaktan keyıf duyduklarını gosterır gıbıydıler Âynı bıçımdc Chopın'ın pıyanosıınun tuşlarında ya da tellcıındc sczınlenuk, da hası gormek olanaklıydı Thopın'ın cvını pıyano e/gıleıı arasında dolaşııkctı nıçın, oıneğın, (Jahıt ın evınde kendı sesındcn şı ırlcrını aktaran bıı dıı/eneğın olmadığına hayıflandım L vınde o/el eşyalaı ı aıasında bu gezıntıyı o unlıı kışının sesı cşlığınde yapmak gıbı bıı mutluluk hcnı o unlunıın evını gezen ıçın hem de o unlu kışı açısın KİTAP S AYI 77 1 SAYFA 16 C U M H U R İ Y E T