Katalog

Hasan Kaçan, duyarsızlığa, yalnızlaşmaya karşı olan kahramanı 'Eşşek Herifi anlattı 'Komuta uymayana 'Eşşek Herif derler Hıı.. AypER AFPer BENl'l".. TOPUN ÇEKIM ALANINA GllZDiAA... 9 Eşşek Herif / Hasan Kaçan / Bukalemun Yayıncılık / Büyük boy 128 s. / 9.000 TL. ADNANftZEH Yedi yıldır haftalık mizah dergılerıne (Gırgır, Hıbır) çizen Hasan Kaçan, yarattığı "Eşşek Herif" çizgi bandını kitaplaştırdı. Kaçan, "Çocukluğumuzda bize iyiyi kötüyü öğreten büyüklerimizin 'uzaktan kumandası' altında yaşadık. O komutlara uymayan çocuklara bir sıfat takarlardı: Eşşek Herif" diyor. Hasan Kaçan'la "Eşşek Herif" üstüne konuştuk. "Eşşek Herif!" denilince biraz irkiliyoruz. Bu hakaret yollu bir sözcük. Neden "Eşşek Herif?" Şimdiye kadar bu adda bir çizgi kahramanına rastlamadık... Çocukluğumuzda yanımızda büyüklerimiz vardı. Bize iyiyi, kötüyü öğreten, sıcağı soğuğu gösteren. Uzaktan kumandalı bir çocukluğumuz oldu. Şimdiki çocuklar bilmem öyle mi? Büyüklerimizin düğmeye basmasına bile gerek yoktu, gelişmiş bir teknoloji, bir kaş göz ya da parmak hareketi yeterliydi. Bazan uzaktan kumandanın çalışmadığı (hükmedemediği) olurdu. Ne de olsa insanın elektronik aletlerden farklı yanları vardır. Mesela "içme o gazozu" diye komut gelir, "içeriz o gazozu", "çıkma sokağa" diye komut gelir, "çı • İİİİL. kanz sokağa". Aslında yapılan, doğada var olan hoşgörüyü çocuğun keşfetmesidir. Büyükler nedense bunu keşfedemezler, o yüzden de komutlara uymayan çocuklara bir sıfat takarlar: Eşşek Herif! O zaman "Eşşek Herif bir tür sicillenme, yani doğadaki hoşgörüyü keşfeden çocuğun tanımlanması... Benim de Eşşek Herif'le göstermek istediğim buydu. Tamamıyla kontrol altına alınamamış, toplumun baskılarını kabullenmek istemeyen genç insan imajının karşılığı Eşşek Herif'ti. Çizgi bandınızın bir çocuk kahramanla sürüklendiğini izledik, ancak dikkat ettiğimizde değişik bir kurgu ortaya çıkıyor. "Baba" tiplemesi tamamıyla ikinci planda kalmıyor, o da tüm gerçekleriyle yaşıyor, sorunlan, tutkularıyla... Hatta bazı okuyucuların "Baba"yı "Eşşek Herif olarak algıladıklarına tanık olduk. Bu yanılsama nereden geliyor? Eğer iyi gözlenirse bu bantın bir tek kahraman üzerine kurulu olmadığı görülür. Ben özellikle de bir kahraman yaratmaktan kaçındım. Bire bir anlatımlardan, şablon tiplerden oldum olası hoşlanmadım. Gerçekliğin idealize edilmesinden, çarpıtılmasından yana değilim. O yüzden de "masum çocukkötü baba" ekseninde dönmez Eşşek Herif'teki baba oğul ilişkisi. Orada "Baba" da etiyle kemiğiyle, bütün psikolojisivle yaşar. Dolayısıyla, baba, kahramanın negatifi değildir, kahramanlardan bir tanesidir. Bu bir kurgu gibi görünebilir, ama gerçek hayatta da böyle değil midir? Ben bu noktada bantınızın sosyokültürel çerçevesi ile ilgili bir şey sormak istiyorum. "Eşşek Herif te, bir Amerikan tipi olan "Yumurcak", bizden bir tip "AvnT'deki gibi indirgenmiş bir çevre, stilize edilmiş ilişkiler ağı yok. Trükler hayatın belirlediği şeylerden çıkıyor. Her şey girebiliyor "Eşşek Herif e. Bu yüzden karton tiplerdeki belirlenmişlik yok. Edebiyata ve sinemaya çok yakın duruyor "Eşşek Herif. Siz ne dersiniz? Çizgisinin dışında, baluş açısı olarak karton tiplemelerin oldukça uzağında. Çünkü Eşşek Herif'te bir tek kahraman yok. Bunun nedeni de Eşşek Herifi herhangi bir insanın anlatımı olarak değil de, bir toplum kesiti anlatımı olarak düşünmem. O yüzden de bır tür kahramanlar geçidi gibi görülüyor. Ben kahramanı bu kadar bol olan bir banta rastlamadım. Bir sürü bantın yan tipi olabilir. Ama benim bantımda tüm tipler kahramandır ve her biri tek başına bantı götürebifir. Bir köylü Memed, bir Deli Ziya, Çingen Seliro örneğin. Şimdi bakın, çizgim artistik değil, tersine, detaylardan arındırılmış, çevreden çok insan tiplemesine önem verilmiş, olavlar, espriler karşısında tiplerin ruh durumu ne olacaksa o eösteriliyor. Sözgelimi bir romanın yapısı ruhsal tasvirler olmaksızın kurulamaz. Bu romanın estetiğiyle de bağdaşmaz. Bu bakımdan Eşşek Herif edebiyata yakın. Ayrıca balonlarda kullanılan dil bakımından da edebiyatla içiçe. Resimler olmaksızın salt balonlarla da bant hakkında bir kanıya varılabilir belki de. Çizim hakkında açıkça şunu itiraf edebilirim: Ben çizgiyi anlatmak istediklerime ^ardımcı olarak kullanıyorum. Böyle olunca ortaya resimli bir edebiyat mı çıkıyor, bilemeyeceğim. Sinemaya yakınlığı da, plastik özelliğinden daha çok, anlatım özelliğinden geliyor. Eşşek Herif teki çizgili anlatımın hızı, olayların kısa sürede yoğun bir tempoda gelişmesi ve üç karede başlayıp biten çarpıcı (güldürücü, hüzünlendirici, öfkelendirici, öğretici) tavrı ile de özel bir sinemaya yakın. Söz gelimi Fellini'nin sinema dünyasına, ünlü Bisik'iet Hırsızları'ndaki Vittorio De Sica tavrına, Taviani Kardeşler'in duyarlığına, Memduh Ün'ün Üç Arkadaş'ındaki insan anlatımına daha yakın. 'Bir toplum kesiti anlatımı' olduğunu söylediniz. Nasıl bir toplum kesiti bu ve onu niye seçtiniz? Bu toplum kesiti izleyenlerin de anlayacağı gibi bir "mahalle" yaşamı. Bazıları buna altkültür, marjinal gibi sıfatlar verebilir. Kenar mahallede yaygın olarak kullanılıyor. Neye göre kenar? Bazı gelişmelere göre mi? Eskiden mahalle denilince toplumun her kesiminden insanların birarada yaşadığı 'yerellik' akla gelirdi. Son on yılda toplumsal ayrışımın çok belirgin hale gelmesi yüzünden mi, kerar ya da marjinal? Bu gidişle bizim kültürümüze ait pek çok değer, davranış kenar ya da marjinal diye nitefenecek. Bu bir seçim sorunu değil, eörev de değil, yaşamımın, kültürümün yeteneklerimle doğal bir bileşkesi, sonucu. Bu bileşke beni vazgeçemediğim bir anlatıcılık tutkusuna götürdü. Bu anlattıklarım zevkli bir sohbet konusu da olabilirdi, ama benimle birlikte toplumun tüm kesimlerinin bu yaşama tanık olmalarını istedim. Bu söyleşiyi "Eşşek Herif albümü vesilesiyle yapıyoruz. Onu sormadık. Bunca yılın ardında, 7 yıldır haftalık mizah dergilerinde (Gırgır, Hıbır) çizerken neden albüm yapma gereğini duydunuz. Eşşek Herif in dünyasına insanlar daha çok zaman ayırsınlar, o duygu yoğunluğuna daha bir konsantre olsunlar istedim. Teşekkür edcriz. Butlaços! D S A Y F A 7 Hasan Kaçan (kaleci formasıyla) Gırgır'ın bir maçında . Kaçan yeni ya' yımladığı kıtabı "Eşşek Herif ıçın şunları söyluyor "Büyüklerimiz bize 'ıçme gazozu' derlerdı, bız 'ıçerdık gazozu' 'Çıkma sokağa' derlerdı, bız 'çıkardık sokağa' Aslında yapılan, doğada var olan boşgörüyü çocu8un keşfetmesınden ıbaretti. Büyükler nedense bunu keşfedemezler, o yuzden komutlara uymayan çocuklara bir sıfat takarlar Eşşek herif!" CUMHURİYET KİTAP SAYI 39