Katalog

HulkiAktunç'un "BüyükArgo Sözlüğü"yayımlandı Sefillerin en kıyak cilveleri RAMPDURAN Büyük Argo Sözlüğü / Hulki Aktunç / Afa Yayınları / 373 s. / 25.000 TL. Brejnev döneminde CIA, Rusya'nın içine ajan sokacak. Amerikalı çocuğun birini ilkokuldan itibaren yetiştiriyorlar. Rusçası mükemmel. Hal, tavır tam Ruslarınki gibi. Yıllarca Rus tarihi, gelenekleri, halk dili hatta argosu konusunda özel dersler veriliyor ajan adayına. Artık her şey hazır. 25 yıllık çabalarının karşılığını almak üzere son hazırhklan yapıyor CIA. Bir geceyarısı Moskova yakınlarındaki bir köye K İ T A P T A N B İ R B Ö L Û M Atlf Baba d. {ar, atftm âtıf, "yönelen, dayanan") Erkeklik urgMiu, penis. Ayr. bk, BABA. Atlf i. (Erkek için) Cinsel ilişkide bir kez ersuyu fışkırması (Ayr. bk. SEFER): "Bef Atış Yirmibef" (yerli film adı) At klllafil d. İki sayısı; iki kez; ikili. Atlamak f. (Erkeksçin, birini) Cinsel ilişkiye âlet etmek, kullanmak,düzmek"... 'lyi ya, neymtf? Neden kızanyormu}?.. 'Atlamıs bir kıza...'..." (Fakir Baykurt, Adaletin Bu mu Dünya) "görmuyor musun 'bana atla' demek ıstıyor" (Leyla Erbil, Biz İki Sosyalist Erkek Eleştirmen) (Bir şeyi, birine) Vermek: "Bir çtkıntı atla abtl" (Kemal Tahir, Esir Şehrin Mahpusu). Faço. i (ital./ica<ı'dan?) (Birisini) Tanıdıkmış, dostmuş gibi davranarak dolandırmak. Yankesicilik. Ayr. bk. BABACIMCI. Façocu i. FAÇO (bk.) yöntemiyle yankesicilik yapan kimse: "..façocular, 'üstün basın toz olmus babacıetm' deyijp haybecmın ceketıne tebelleş olmakla.." (Engin Ardıç, Doğru Söyleyeni Doku/ Köyden...) Fahrettin Kerim d. (19491957 arasında İstanbul Valiliği ve Belediye Başkanlığı yapmış Fahrettırt Kenm Gökay'ın adından) es. Küçük boy rakı; rakı şişesi: "Bir fahrettin kenm alır, akjam evinde zıftlenının! Gönlümden koptu ifte." (Y. Kenan Karacanlar, Babıali Kaldırımlarında Bir Adam). (Fahrettin Kerim Gökay, alkol düşmanlığıyla tanınırdı; kısa boyu, tıknazlığıyla da o dönemde kullanılan tırtıllı rakı şişelerini anımsatıyordu.) Mlhrap i (ar. mıhrâb'dan) (Kadında) Göğüs, meıneler. • Ayak, ayak dibi. (Sevilen kimsenin dizi dibi.) MIM i. (ang. ame. Walt Disney'nin çizgi film kahramanı Mıckey Mouse'tan) Poruografik dergi, özellikle^film. MİIIet ı. (ar.) (Bir kimsenin) İlgili olduğu kişiler, aile arkadaş çevresi vb: "Sen bizim ışlere bopver de, semtte ne var ne yok, onu söyle. Mıllet tyı mıf" (Kemal Tahir, Esir Şehrin Mahpusu). • İnsan kalabalığı: "Mıllet nereye koşuzluyor böylef" Mllll Oİmak d. (ar. mıllenen millî; türk.) (Erkek, genç erkek) İlk kez bir kızla, bir kadınla yatıp cinsel ilişkide bulunmak: '.'.. Gılı'mn ilk defa mıllı olacağını çakan kevaşe.." (Metin Kaçan, Ağır Roman). Tek kürekle mehtaba çıkmak d. (fars. mâhitâb; türk.) Masturbasyon yapmak, otuzbir çekmek: "Hacıvat Ahmak herif! Benımle eğıenıyor musun? Karagöz Eğlenmıyorum, tek kürekle mehtaba çıktyorum." (Karagöz, Bursalı Leylâ). "Kurduktu altı ok de tek fırka sistemı / Mehtaba çıkmısız gıbı tek kürek tle" (Hüseyin Rifat Kıt'alar). uçakla indiriliyor ajan. Paraşütle yani. Amerikalı, köye giriyor. Ruslarla ilk başta sarmaş dolaş oluyor. Ama iki dakika sonra Ruslar adamdan yavaş yavaş uzaklaşıyorlar. Hatta hiç yüz vermcz oluyorlar. Ajan: Ama bakın ben de Rusum, aynı sizin gibi konuşuyorum, sizin gibi yaşıyorum. Ben de sizden biriyim ama beni niye dışlıyorsunuz, der. Rus köylüleri adama şöyle bir daha bakmışlar, sonra da içlerinden biri: tyi güzel de kardeşim, Ruslar zenci olmaz kü Bu fıkrayı Aktunç anlattı. Ne münasebetle mi? "Büyük Argo Sözlüğü"nü yazmaya belki 20 yıi Önce koyulan Aktunç'a bir soru yöneltmiştim: Sözlükten, özellikle de argo sözcüklerin kökeninden anlaşıldığı kadarıyla bu dil, etik ve etnik azınlıkların dillerinden çok.etkilenmiş. Yani esrarkeşlerden, bitirimhane mensuplarına, Rumlardan eşcinseller ve Çingenelere kadar çejitli azınlıkların argoya müthiş katkıları var. Bildiğim kadarıyla siz bu etik veya etnik azınlıkların hiçbirine mensup değilsiniz. Bugün, yani şu sözlük yayımlandıktan sonra bir esrarkeş cemaatine gitseniz, onlann dilini tamamıyla çözebilir misiniz? Onlar siri nasıl karşılar? Aktunç, bu sorunun karşılrğı olarak kendisini Moskova köylülerinin ağırladığı Amerikalı zenciye benzetti. Ardından da argonun değişkenliği üzerinde durdu: Argo aslında çok zengin. Çünkü sürekli olarak yeni terimler, deyimler üretiliyor. Zaten bu nedenle de kolektif ve anonim bir çalışma gerekti. Ben kitabın ilk provası çıktığından bu yana yani son 56 a.ydır en az 200 yeni argo sözcüğü kaydettim fişlerime. Kitaba da yazdım. Sözlükte bulamadıklan ve bildikleri argo sözcükleri yazıp göndersin okurlar diye. Şair, öykücü, romancı ve reklam yazarı Aktunç'un son kitabı "Büyük Argo Sözlüğü", büyük boy 373 sayfalık bir çalışma. Kaşgarlı Mahmud'un sözlüğünden Limon dergisinin son sayısına kadar çok farklı nitelikteki binlerce yayın taranarak olujturulmuş bir yapıt. Sözlüğün başında argoyla ilgili teknik ve dilbilimsel açıklamalar içeren önsözün yani sıra Aktunç'un daha önce çeşitli dergilerde yayımlanan argoyla ilgili yazıları kitabı.i sonuna eklenmiş. Bu sayede sözlük bir kitap gibi de okunabiliyor. Kendisini "amatör sözlükçü" olarak tanımlayan Aktunç'un tüm çalışması kujkusuz nıasa basında kitaplar, dergiler, gazetelerden bulduklarını toparlayıp yazmak değil. Kadıköylü bir yazar Aktunç. Bu nedenle çocukluğu hatta ilkgençliği Rum, Ermeni, Musevi ve Kürtlerin arasında geçmiş. "Ben Agoralıyım" diyor. Pazarda binbir ırk, millet ve dil her gün defalarca evleniyor. Arap Hüseyin'in kahvesinde de argo sözcükler üretiliyor. Kitabın sonuna eklenen tüm ana kaynak başvuru kitaplarını bir bir önüne sererken Aktunç, biraz da hüzünlü: Kaşgarlı Mahmud'un sözlüğü yazıldığı zaman Italyanca diye bir dil yok. Hüseyin Kâzım Kadri'nin şu kitaplıkta gördüğünüz dört ciltlik sözlüğünün ardından bizim Türk Dil Kurumu'nun çıkardığı iki ciltlik sözlük biraz da fakirliğin kanıtı değil mi? Peki nedir Aktunç'u böyle bir sözlük yazmaya iten nedenler? Dile olan saygım, her şeyden önce. Bir de şu var... Kadıköy'ün agorasında doğmuş ve yaşamış olmak benim için bir tesadüftü, ama aynı zamanda büyük bir imtiyaz. Çünkü, koca Osmanlı tmparator Hulki Aktunç: Argoyu başlangıçta az sayıda insan billr Adeta şifm gibidır. Sonra etkısı yaygınlaşır, anadile daha fazla gırer luğu'nun başkenti var arkamızda. Türkçc aslında zengin bir dil. tmparatorluğun tüm milletleri şu ya da bu sckilde katluda bulunmuş konuşulan dile. Kelime vermiş, kelime almış. tmparatorluğun başkenti aynı zamanda bir liman. ttalya'dan, Ispanya'dan ya da Magrip'ten Maşrık'tan gelenler de katmış bizim dilimize. Aktunç, İstanbul argosunun zenginliği üstüne de "İstanbul argosu kıyaslansa luyaslansa ancak New York argosuyla kıyaslanabilir" diyor. Tabii argo sözcüğünün bizzat kendisinin kesin etimolojisinin bilinmemesi ayrı bir ilginçlik. Ancak sohbetimiz sırasında "Neyin, nasıl, ne zaman argo olduğunu" ve argonun anadile etki ve katkısını konuşurken bir kuramsal yaklaşımın da ilk ipuçları çıktı ortaya: Sıcak, ılık ve soğuk sürecini yaşıyor sözcükler. Yani tek bir kişinin ya da kolektif ve anonim bir topluluğun yarattığı sözcük ilk kullanıldığı aşamada sıcaktır. Az sayıda insan bilir. Bir yerde şifre gibidir. Sonra etkisi yaygınlaşır, anadile daha fazla girer o da ılık aşamadır. Son aşamada ise soğuk. Yani sözcük artık argo olmaktan çıkıp ana dilde günlük kullanıma girmiştir. Argo denilince akla ilk gelenler arasında esrarkeşler, şoförler, eşcinseller, Çingeneler gibi altkültür grupları geliyor. Acaba argonun kendiliğinden muhalıf, düzen karşıtı bir niteliği mi var? Evet özellikle ilk başta, yani sıcak aşamada var. Mesela hırsız neden argo konusur? Polis ya da olası soyulacak kişi anlamasın diye. Ama argo sözcük ılık hale gelip soğudu mu muhalif niteliğini yitirebilir. Soğuk aşamasının bir başka özelliğı de yazıya dökülmesi. Yazılı argo, dilin gizli örgütünün zulasının patlaması anlamına geliyor. Argo, o zaman dar bir kesimin şifreli dili olmaktan çıkıyor. Neyse ki argo sonsuz bir ırmak. Ve üstelik İSKİ'siz... D S A YFA 11 CUMHURİYET KİTAP SAYI 39