Katalog

johann Gutenberg: Uygarlığ Derleyen: Turgut Cürer Geliştirdiği tipo baskı tekniğiyle ve matbaa aygıtıyla (pres) bilgi çağınm yolunu açtı. Reform ve Röne hareketlerini ateşledi. Birçok yayınca "Binyılın Adamı" seçilen Gutenberg, doğumunun 600'üncü yı layısıyla memleketi olan Mainz'da çeşitli etkinliklerle anılıyor. 400 lu yülarda neler oldu? Fransız bır koylu kızı ulkesının moralı bozuk bırlıklerını yureklendırerek ışgalcı Ingılız kuvvetlennın canına okudu, Turk pa dışah Konstantınopolıs ı fethettı Italyan denızcı 1492 yı bnda uçsuz bucaksız okyanusa yelken açtı Jeanne d'Arc, Fatih Sultan Mehmet ve Kristof Kolomb tanhın akışını degıştırdüer Ancak 15 ıncı yuzyüda yaşayan bır çagdaşlan vardı kı O tum bu ısımlerı ve yaptıkları ışlerı dunyaya duyuracak yontemı keşfettı Ustelık gelıştırdıgı devrımsel yontem sayesmde dunyanın dort bır yanındakı tum ın sarüar bundan boyle her turlu bılgıye ulaşabılecektı Johann Gutenberg ya da tam adıyla Johannea Genfleisch Zur Laden Zum Gutenberg, 1400 yüında Maın7 Başpıskoposlugu nda (Aimanya) doğdu Baba sı Mainz'da kuyumculuk yapıyor ve Maınz'ın altın sıkkelerını basıyordu Gutenbetg babasının dukkanında me tal Lşçalıgını ve kuyumculugu ogrendı yacı vardı Gehştırdığı basım teknıgıne yatınm yapması ona borç vermesı konusunda banker ve avukat olan Johann Fust u ıkna etu Gutenberg üe damadı Schöffer basmayı tasarladıkları Kıtabı Mukaddes ı' dızmeye başladılar Ne var kı, hazırladıkları hurufatın yazı tıpının boyutları fazla bu yuktu (hatalı hurufaün yazı tıpı B36 olarak bılmır) Bu da sayfa başına çok az sayıda sannn basılabılmesı anlamına gelıyordu yanı gereksız yere fazla kagıt kullanılacaktı Yazı karakterlennın hazırlanmasmda yapılan bu hata, ne yazık kı Fust'tan ahnan anaparanın boşa harcanmasma yol açtı Gutenberg 1452 yılında yenıden borç ıstedı Ancak bu defa Fust Gutenberg'e ortaklık şartıyla borç verebüecegını soyledı yenı buluşun çok kârlı olacagını duşunuyordu 1453 (ya da 1454) yılında ük baskı yapüdı 1455 de, Frankfurt Tıcaret Fuannı zıyaret edenler 42 saürlık kolonlar ha lınde basılmış Latınce Kıtabı Mukaddes ı gorduklennı büdırıyor Batıda gunumuze dek ulaşdbümıs en eskı Gutenberg matbaasının ük urunu olan basılmış kıtap Gutenberg Kitabı Mukaddesi ya da Kırk tki Satırh Kitabı Mukaddes olarak anılıyor 1 Kuyumculuktan Matbaacılığa Soylu bır aüoden gelcn Gutenberg ın gençlık yılla n hakkmda fazla bır şey büınmıyor 1434'de polıtık ne denlerle Strasbourg'a yerleşugı sanılıyor Strasbourg'da soylu sınıftan gelmenın ayncalıgıyla kendıne ış bulması fazla zor olmadı Gutenberg kuyumcular loncasının kayıtlanna gore 14341444 yüları arasında bır kuyumcu nun ortagı olarak çalışü Burada 'ayna" yapımı, mucev her kesımı kuyumculuk gıbı zanaatlarla ugraşt, bu ko nularda ortaklan Andreas Dritzehn, Hans Riffe üe Andreas Heilman ın yanısıra birçok çırak yeüşürdı Burada bulundugu sırada ortaklanyla bırhkte ügınç bır projeye gırdı Aachen şehn bınlerce hacıyı yoreye çek mek ıçın kutsal emanetlerını sergılemeyı planlıyordu Gutenberg onlar ıçın hacı aynalan' adı verılen ınce bır metal alaşım uzenne tutturulmuş dışbukey aynalar ure tecekü Hacılann şapkalanna takacaklan bu dekoratıf aynalar kutsal emanetlerden yayüan sozde ılahı ışıgı yansıtacakü Boylece hacılann evlenne goturduklen aynalardakı 'ılahı ışıktan' akrabalan da yararlanacaktı 1440 yüına kadar hac zıyaretlerı gerçekleşmeyınce (ortaklanyla hac yüını yanlış hesaplamıstı), Gutenberg yatı nmından kâr sağlayamadı Daha sonra kendını 1438'de başlayarak gızhce surdurdugu yenı basım teknıklen gelıştrrme ışıne verdı hurufat kahplannı dokme ve baskı deneylerıyle ugraştı Ortaklannı da uzerınde çalıştıgı ıcattan kımseye bahsetmemelen konusunda uyardı O zamanlar basım ışlemı çok yavaş ve zahmetlıy dı Tahta kalıpla baskıda yenı bır sayfa ıçın her defasın da başka bır kalıp hazırlanması gerekıyordu Metal khşeler ıse ıncelıklı hazırlanamıyordu once sert bır metalle (genelhlde çelıkle) harflenn erkek kalıplan hazırlanıyor, ardından yumuşak bır matns (kurşun, kü vb) uzenne harfler tek tek vuruluyor ve uzenne yenıden kurşun dokulerek kkşe levha hazırlanıyordu (metalografi) Yaru tum sayfanın klışesı yapılıyordu Ancak her kalıp aynı kuvvetle dovulemedıgı harfler hızalı dızüemedıgı ve harfler kolay deforme oldugu ıçın bu sıstem yaygınlaşamadı ilk kez Çin'de ancak... Kıtapı Mukaddes hareketlı hu(nokta, vırgul kuçuk ve buyuk harfler de dahıl) ayn ayn metal baskı bloklan halıne getır menın yollannı aradı Ayn kalıplardan uretecegı harflerden yeterh sayıda olursa bu metal harfler yalnızca yerlen degışonlerek farklı metınlenn baskılan ıçın kuJlanılabılırdı Kuçuk metal harflenn (hurufat) yardımıyla potansıyel olarak sonsuz sayıda farklı sayfa basılabılırdı Ancak onunde aşması gereken bazı teknık engeller vardı Oncelıkle, harflenn dışı kahplar (matns) ıçıne dokulebıknesı ıçın duşuk sıcaklıkta enyebılecek bır alaşıma gereksınımı vardı Aynca harflenn ustune yapışmayıp kolayca kagıda geçebüecek turde murekkep gereklıydı Bu murekkep tuy kalemlerde kullarulan cınsten olamazdı, daha agdalı olmahydı Genye bır tek engel kalıyordu hurufatı kagıdın ustune basmak ıçın hangı kuvvetten yararlanacakü'' Çozum bır uzum sıkma aletını (şarap presını) farklı amaçla kullanmaktaydı Gutenberg, hartienn öır bir dökülerek baskı klişeleri biçiminde düzenlendiği, yirminci yüzyılın sonlarına kadar az çok değişmeden kullanılan tipo baskı (tipografi) tekniğini geliştirdi. rufatla ük kez kopyalanmıştı bu en azından Batüüann gozunde bır ceşıt vahıydı Evet dogru, hareketlı hurufat teknıgı (aynı harflenn yerlennın degışnnlmesı) ük kez Çin'de 1040'lı yülarda kullanılmıstı ancak Çın yazı düının karmaşıklıgı bu teknıgm tum dunyaya yayılmasını engellemıştı Harflenn metal basma kalıplannı çıkarmayı ya da bu basma kalıplanyla farklı şeküler uretmeyı de Guten berg keşfetmemıştı Ornegm kuyumculann kullandıgı dışı kahplar (matnsler) madenı paralann veya muhurlenn uzenne çeşıth yazüar yazmak desenler ışlemek ıçın yararlanüan ıstampalar (erkek kalıplar) vardı Avrupa'da el yazmalan mekanık yollarla çogaltılabüıyordu (fbrmssc/meideradlıoymacüar 15'ıncıyuzyüıntaenbaşından ben tahta basma kalıplan yardımıyla oyun kart Avrupa'da yeni bir yöntem Gutenberg ıse her bır harfi ve yazı karaktennı 1448 yılında, tum sorunlann ustesınden gelerek dogdugu şehır olan Maınz'a gen dondu Artk yenı basım teknıgını gerçekleştırmek ıçın yalnızca paraya ıhü