Katalog

Mars'a insan göndermek, pc Mars'a insan göndermek, insanoğlunun uzay macerasında yeni bir aşama olacaktır. BHim, Mars'ta kalmak için çözülmesi gereken bir dizi sorunun üstesinden gelebilecek düzeydedir. Uygarlığın gelişmesi için de uluslar, Mars'a gitmek gibi büyük meydan okumalara kalkışmak zorundadır. Mehmet Emin Ozel(*) Giriş NASA'nın ve diğer uzay ajanslannın Apollo Ay'a Iniş Programı gibi çekici, çıtası yeterli yükseklikte ve hedefi iyi tanımlanmış bir programdan yoksun olmalan en önemli eksıklüderinden biri olarak görünüyor. SovyetAmerikan yanşı da ortadan kalkah beri bu eksiklik aynca hissedilmekte. Aslında, uzay çahşmaları için yeterince yakm ve gerçek bir hedef var: Mars'a ln sanlı uçuş ve yerleşme! Ancak, yapılan (yaklaşık 400500 milyar $ mertebesindeki) maliyet hesaplan, çıtanın henüz ulaşılabilir yükseklikte olmadıgına herkesi inandırmış durumda. Asbnda, tutarlı bir vizyon oluşturmak için eksik olan en onemlı gırdi, hedefin yeterince yakın ve ulaşılabüir oldugunun gösterilmesidir. Uzerinde çalışılan bazı yenı senaryolar, bıraz temel kimya bilgimizı gozden geçirerek ve bazı teknolojik sorunlara odaklanarak, Mars'a yolculukla ügili planlardaki gezegen yuzeyine iniş hedeflerinin en az 10 yıl once ahnabüecegi ni göstermektedir. însanlı uçuşlann önde gelen şampiyonlarından, Uluslararası Mars Dernegı (Mars Society) Başkanı ve uzay muhendisi Robert Zubrln 'The Case for Mars' (Mars için Durum Degerlendırmesı) adb son kitabında (1), boyle bir senaryoyu inandıncı bir şekilde açıkhyor. siz yüklerl at, 'haflf olarak yola çık •e gittiğin yerin olanaklan ile yasa! man içeren dev roket veya uzay aracı gerekmiyor. Gerçekten de, insanlan Mars'a göndermek için gerekli bütün temel teknolojüer günümüzde var. Kızü Gezegen'e, olagan boyda ve bundan çeyrek asır önce astronotlan Ay'a götüren türde hızlandıncı roketleri (booster rockets) olan uzay araçlan üe doğrudan ulaşmak mumkun görunuyor. Bu yolculukta da başannın anahtarı, kendi gezegenimizdeki gezgin ve kaşiflerin izledikleri stratejinin aynısıdır: Gerek Bu ilkelerle, 10 yıl ıçinde Mars'a insarüı uçuşu gerçekleştirmek olası goruluyor. Nasıl mı? Bunun cevabı 'Mara Direct' (Doğrudan Mars) projesi adı altında şoyle özetlenıyor (2): 2005 tarıhinde Ay'a gidişte kullanılan Saturn5 rokeünin kaldırma gücünde bir roketle yola çıkılacaktır. Bu ük roket insansızdır ve atmosferde yeteri kadar yukseldiğinde, 45 tonluk üstkademe bolumu, harcanabilir hızlandırıcüardan aynlır, kendi motorlannı Mars yörüngesi için ateşler. Bu, aslında Dünya'ya Dönüş AracıERV (Earth Return Vehicle)'dir. lsmınden de anlaşüacagı uzere, bu, astronotları Mars'tan Dünya'ya geri getirecek uzay aracıdır Yanı, bu ük yolculukta gemide hiçbir yolcu yoktur! ERV'nin başlangıç yukiı, 6 ton sıvı hıdrojen, bir dızi kompresor, bir otomatik 'Doğrudan Mars' Bu iş için hıçbü yeni ve egzotik ekip kimyasalişleznleme birimi (chemıcal processing unit), 2 adet ortaboy hareketli (rover} ve 1 adet daha büyük boy hareketli ile onun uzerine yerleştirümiş, küçuk boy (100 kW gücünde) bir 'çekirdekişler' (nükleer reaktör)'dür. ERV'nin, geri dönüş sırasında kullanılacak metanoksijen tanklan ise Mars'a gidişte boşturlar. Kalkıştan 8 ay sonra ERV Mars yakınlarına ulaşır, Mars'ın atmosferi ve kendi koruma kalkanı arasındakı sürtunme ile çalısan 'hava frenlemesi' (aerobraking) teknigi ile yavaşlar; önce Mars yörüngesine girer, daha sonra da, paraşüt ve tersroketfekll2: Man'aInsanlıyolculuk 2008den önceger lerle yüzeye iner. Daha sonra, yerha lyl yapılabllecek Işlerden blrt de bu gezegende I yuzunden gondenlecek komutlarla tır. denetlenen bir 'telerobot' olan büNefes alacak hava ve dünyadan geürü< yükboy hareketli, ERV'den, birkaç yüz methidrojenle birleştırerek suya çevırme ıı; re uzaklaşır. Yeryüzü Kontrol'den gonderide üave oksijen gereklidir. Mars'ta oksıjı len emirle, nükleer reaktor işletümeye başve su elde edüebümesi, dünyadan taşınm lar. Reaktör, kompresörler ve kimyasal bisı gerekli 'yaşam destek' maddelerır rim için güç kaynagıdır. miktarlarını büyük olçülerde azaltır. Kimyasal ıslemleme birimi (KİB) şu şeküde çalısacaktır: Dünya'dan genrilen Astronotlar Mars'ta (toplam 6 ton) sıvı hidrojen, % 95 oranmda Mars'taki bu başarüı başlangıcı tal karbondioksit (CO2) içeren Mars atmosferi ben, 2007de Dünya'dan 2 roket dal ile kimyasal etkileşime girerek, su (H2O) ve Mars'a dogru yola çücar. Bunlardan bi metan (CH4) oluşturur. 'Metanlaşürma' 2005'te yola çücanla aynı yuku, yani bir g (metanatıon) adı verilen bu süreç, muhafari dönüş aracını (ERV) taşımaktadır. Dıge zası zor sıvıhıdrojen yakıtın uzun süreli deise, insanlı bir araçur ve 2 erkek, 2 kadı polanması gereginden bızı kurtarır. Yaraüdan oluşan bir ekibı vardır. 3 yıl surecek l lan metan, getırilen tanklarda sıvılaştınlarak yolculuk ıçın gerekli malzeme ve yaşam o depolanır. Su molekullerı ıse, 'elektroliz' tamı kurma onlemlen alınmıştır. Gemıd' yoluyla hidrojen ve oksijene aynlır. Oksıjen Mars uzerinde normal gıyımlerle ıçinc daha sonra kullanılmak üzere diger bir dolaşma ve keşif gezüerı yapüacak basınc tankta saklanırken, hidrojen, KtB'de çevrilı metanoksıjen karışımı üe ışleyen bir an me girerek daha fazla metan ve su yapmazi aracı da vardır. da kullanüacakur. Mars'a yolculuk sırasında, Mars yuz« Bu metanlaştırma ve suyun elektrolızi yındekı kadar yapay bir yerçekimi ortan sureçlerı sonucunda, 48 ton oksıjen, 24 ton yaratüabüır. Bunun ıçın, yaşam modulu il metan elde edilecektir. Bunlar, geri donuş terkedüecek roket tanklarından biri birbır yolculugu için gerekli roket yahtını oluştune baglanarak, ortak kütle merkezı çevre racaklardır. Metan ve oksijenin roket yakıtı sinde donen ve uçlannda bir çekım ortan olarak etkin yanması için 36 ton daha oksiyaratan bir 'tether' sistemi kullanüabüi jene gerek vardır. Bu da, Mars atmosferinOluşacak çekim miktarı, merkez çevresir dekı CO'nin ayrısünlması üe elde edüedeki dönme hızı üe ayarlanabüir. Mars' cektir. 10 ay sürecek bu sureçler sonunda, ulaşüdıgında, roket tankı terkedüir; hava 108 ton roket yakıü elde edümış olacaktır. frenleme üe 2005'te ınüen yere iniş yapüır Bu ise, baslangıçta Mars'a taşman 6 tonluk sıvı hidrojen yakıtın 18 katıdır. Dönüş yolculugu için, aslında sadece 96 ton yakıta gerek vardır. Geri kalan 12 ton yakıt, Mars hareketli araçlan için aynlmışür. Şekll 1: Man'a olan uçuş yörilngeleri, odaklannın blrinde Man olan ellpsler üzerinden gerçekleftlrillr. (O) Uzay aracının yola çıkışında Dünya (D) ve Mars'ın (M) konumlannı, (X) uzay aracımn hedef e ulaşmasında Dünya (D) ve Man'ın (M) konumlannı vermektedlr. A: Dün ya'dan Man'a gldls; B: Mars'tan dunyaya gellş konflgurasyonudur. (C: Gunef). Ûk inüen yerdekı yol gösterıci işaret ler, yeni geminin kolayca ıstenen yere in mesini saglayacaktır. Inış noktası buradaı küometrelerce uzakta da olsa, astronotlaı 677/12