Katalog

insanlann işidir, kafaca gelişmiş, ol- gunlaşmış insanlann işi... Bir dünya görüşüne, bir yaşam anlayışına ulaşamadan şiirde tam bir başarı clde edilemez..." "YENİ DERGİ'DE $AİRLER" Yeni Dergi (1964-1975), Memet Fuat'ın yaşayan Türk şiirine yaklaşımının bir ayna- sı olmuştu. "Yeni Dergi'de Şairler" başlıklı yazısı bu serüveni özeder. Yazıda derginin yalnız belli ozanlardan şiirler yayımlandığı yolundaki eleştirilere karşı, dergi sahibi- eleştirmecinin şu açıklamalan yer alır: Yeni Dergi bir "kadro dergisi" olarak tasarlan- mamıştır. Derginin amacı, yazın, düşünce alanlarında "kulaktan dolma bilgilere kar- şı çıkış"tır. Dergide "şiiri en iyi biçimde sunnıak" amaçlanmış, bunun için de baş- langıçta altı ozanın yalnızca Yeni Dergi'de yazması istenmiştir. Bu şairlerin kitaplarını da De Yayınları basacaktı. Şiirler yanhşsız çıkacak, kitaplar özenle basılacaktı. Altı ozan şunlardı: Oktay Ritat, Melih Cevdet Anday, Edip Cansever, Cemal Süreya, Ke- mal Özer, Ece Ayhan. Bu adlara sonralan Bchçet Necatigil, Ülkü Tamer, llhan Berk, politika dergilerine yazdıklannm dışında kalan şiirleriyle Can Yücel, Ismet Özel,' Ataol Behramoğlu, Turgut Uyar eklendi. Nâzım Hikmet'in şiirleri özgün biçimleriy- le Yeni Dergi'de, kitapları De Yayınevinde basıldı. Ahmet Ada, Mustafa Irgat, tzzet Yasar, Erdal Alova, Banş Pirhasan, Veysel Çolak Yeni Dergi'de yazmaya başlayıp ün- lenen genç şairler oldu. Memet Fuat bütün bu uygulamalan," 'Konumuz eleştiri, şiir değil,' diyen bir dergi için gerçekten şaşır- tıcı, onur veren bir görünüm," diye özetleyecekti. CELENEKSEL ŞİİRİNDEN ETKİLENME Çağdaş şiirin kaynakkrla ilişkisi, eleştiri- nin önemli sorunlan arasındadır. Memet Fuat, ünlü "Folklor şiire düşman" savı üzerinde dururken, "Çağcıl şiir, folklorun geleneksel, kalıplaşmış, hazır şiirselliğinin kullanılarak doyuma ulaşılmasını, gelişme- sine en büyük engel olarak görüyor" der. Halk şiirinden etkilenme konusunu da şöy- le değerlendirir: "Halk şiiri, alışık olmadı- ğımız bir biçimde başkaldırıyor. Batı kül- türü etkisinde büyük serüvenler yaşamış şiirimizin karşısına kendine güvenen bir ta- vırla çıkıyor, yüzyıllardır aydın şiirinin ya- rattığı baskıdan, aşağılık karmaşasından kurtulmuş görünüyor, geleneklerinden, tekdüzeliklerinden sıyrılıp 'çağdaş şiir orta- mı'na üstünlüklerini sunuyor." Divan şiiri- nin çağdaş şiire etkisi konusunda ise kapıyı daha dar açtığı görülür: "Şiiri şiir yapan öğelerden hiçbirini arkaya itmeden, yok saymadan, dünyaya, insanlara, insanlar ara- sı ilişkilere bakışta, açısı çok geniş olan, bütünü kapsayan bir noktaya gelindi. Ula- şılan kapsayıcılık şiiri yeni anlatım olanak- lan aramaya yöneltiyor ister istmez. Bu ola- naklann gelişdrilmesinde, geçmişteki öbür şiir deneylerinin yanı sıra Divan şiirinden de yararlanılacak, bunu kimse yadsıyamaz, ama herhalde pek fazla değil." İKİSİİRANLAYIŞI Çağdaş Türk şiirinin iki ana kaynaktan beslenerek iki ayrı dalda geliştiği yolundaki SHptaması, Memet Fuat'ın özgün bir değer- k-ndirmesidir: Nedim- Yahya Kemal- Nâzım Hikmet- Orhan Veli'nin oluşturduğu birinci ana yolun özelliklerini, "açıklık, su gibi akan bir dil, yaşama coşkun bir bağlılık..." diye özetler. Şeyh Galip- Ahmet Haşim- Necip Fazıl Kısakürek- Fazıl Hüsnü Dağlarca-Ah- met Muhip Dıranas'ın yer aldığı ikinci ana yolda gördüğü özellikler, "imgelere düşkün- lük, derinlik, içe dönüklük'tür.. "Birinci çizgideki şairler, açık, dışa dönük, dilin, söz- cüklerin, söyleyişin şiirine ağırlık veren, im- geleri anlatıma güç katmak için kullanan şa- C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 5 1 irlerdir. ikinci çizgideki şairler ise kapalı, gi- zemli, içe dönük, sözcüklerden çok içerik sanatlarına ağırlık veren, imgeyi imge olarak seven şairlerdir" der. YENİLİK ARAYIŞLARI Şiirde yenilik arayışlanna hep açık ol- muştur. Deri sürülen görüşleri, verilen ya- pıdarı sabırla izlemiş, dikkade değerlendir- miştir: "Şairler 'Şiir kendini buldu' diye, za- man bunlardan (şiiri şiir eden dış ve iç öğe- lerden) birinin üstünc düşüyorlar. Bir ara düşünceler, duygular, bir ara deyiş öbür öğeleri ezdi, geri itti. Bugün de olmayacak görüntüler, sıçramalar, karanlıklar el üstün- de tutuluyor, değcrlendiriliyor. Başka yolu yok, şiirin ne olduğu, ne olmadığı böyle böyle çıkacak ortaya." "Ben anlamsız şiire gülüp geçenlerden dcğilim. Sanat alanında, iyi kötü, her yeniliğin her aşırılığın, her de- nemenin bir faydası olduğuna inanıyorum. Anlamsız şiir modası gelip geçtikten sonra, bugün ona en çok kızanlar bile şiire yeni bir tat gctirmiş olduğunu, şairlcre birtakım kolaylıklar sağladığını kabul edecekler sanı- yorum. Ama işte o kadar." "Batı'da doğan, eskimek üzere olan bir yeniliği gördüler, öncc yadırgadılar, sonra alıştılar, havasına girdiler, dilimize, şiirimize aktardılar. Yani bu doğrudan doğruya bir akıl işi. Yani bu işde aramak, bulmak, aklı aşan yaratıcı bir hava içinde olmak gibi şeyler yok." ÇAĞDAŞ TÜRK ŞİİRİNİN GELİŞİMİ SÜRECİNDE ELEŞTİRMECİNİN CÖRDÜKLERİ Mamet Fuat'ın şiirle ilgili yazılannda çağdaş şiirimizin türlü özclliklerine değinil- miş, aksak-eksik yanları gösterilmiştir. De- ğindiği noktalardan biri, şiirimizin yaşam- dan kopmuş olmasıdır. tçten gelen baskı, şiiri, "örtünmeye, çevreyle, yaşadığı dün- yayla ilişkilerini kesmeye" götürmüştür: "Bütün sanadar gelişmek, iletişim gücünü artnmak, toplumsal gelişmeler üzerinde in- sanlann iç dünyalannın biçimlenişinde da- ha etkili olabilmek için yanşırlarken, Türk- çede şiir kendini sınırlamaya, içten gelen baskılarla, kendi kendine yasaklar koyma- ya yöneldi. Yoğunlaşma, içte dışta biçim oyunlannı çoğaltma sağlandıysa da, yasak- ların neden olduğu yaşamdan kopuş, içe- rikte büyük bir boşluğa, duyguda, düşün- cede şiiri sezme yeteneğinin nerdeyse bü- tünüyle yok olmasına yol açtı. Bakıyorsu- nuz güzel bir şiir, birçok bakımlardan ba- yağı yetkin, ama kimseyi etkilemiyor. Bir iletişim kuramıyor." •YAŞLI BİR ŞAİRE MEKTUPLAR" Memet Fuat, şiir sorunlannı, ele aldığı konularla ilişkisi bulunduğu oranda, sırasl geldikçe, şurasından burasından işlemiştir. "Yaşlı Bir Şaire Mektuplar" kitabında da birtakım sorunlara değinilir. Izlediği yol, yine özgür bir tutumdur. Mektuplar, öğ- retmen-şair Ş'yedir. "Herkes 'Ş kim?', onu öğrenmeye uğraşıyor. 'Benim düşüncderi- min karşıtı,' diyorum, inanmıyorlar," der. Bu yaşlı ozan, karşısındakini doğru dürüst dinlemez, başkalannı kolay kolay beğen- i mezmiş: "Gençleri soruyorum. Tek beğcn- : diğin yok.(...) Bir şeyler yazıp yayımlayan herkese düşman gibisin.L.) Başarılı bir şair olmuş, güzel yapıtlar vermiş, övülmüş, , ödüller almış, antolojilere geçmiş, ama \ beklediğine ulaşamamışsın." Eski kuşak- tan, toplum sorunlarına kapalı, biçim yeni- liklerini önemseyen biri olduğu görülüyor yaşlı ozanın: "Yazdıklarını işçilerin anla- ması imkânsız. Çoğunu aydınlar bile çöze- miyor. Bilmece gibi." "Sürekli sözcüklerle oynuyor, her şeyi örtüyorsun, arkadaki in- san, şair görünmüyor." "Yaşlı Bir Şaire Mektuplar", olgunluk dönemindeki eleş- tirmecinin şiir sorunlarına, şiire, şairlere yaklaşımını özedemektedir: "1. Şiirin ayn bir dili yoktur.(...) Sırasın- da sözcüklerin sıralamasında yapılan deği- şikliklerle, sırasında dil kurallannın zorlan- masıyla, sırasında sözcüklerin bağlanndan kopanlmasıyla da şiire ulaşılır.(...) Şiir im- ge, benzetme, eğretileme tekniklerini ko- nuşma dilinden almış, bilinen dünyanın, gerçekliğin ötesine ulaşmak için kullanmış- tır. 2. Eski şiirin kullandığı şiirleştirme tek- nikleri, günümüzde de kuUanılmakta, bu teknilderle 'yeni' şiirler yazılmaktadır. Doğru olan, şiirleştirme tekniklerini 'eski', 'yeni' diye ayırmak, ayıklamak değil, ço- ğaltmak, eski teknikleri geliştirmek, onlara yeni teknikler eklemektir ki, günümüzde yapılmakta olan da budur.(...) Eski şiirleş- tirme teknikleriyle şiir yazılmasına nasıl hiçbir engel yoksa, onlan kullanmadan, olabilirse, salt yeni şiirleştirme teknikleriyle şiir yazılmasına da hiçbir engel yoktur. Önemli olan, ortaya, çağdaş, çağın gerekle- rine uygun bir 'şiirsel güzellik' ortaya koya- bilmektir. 3. Bir şairin sanat araa, kullandığı şiir- leştirme tekniklerinin toplamıdır. Başan için yeterli olmasalar da, bu teknikleri sı- nırlarnak değil, geÜşrinnek, çoğaltmak şairi güçlü kılar." ŞİİRİMİZİN OELECEÖI "Çağdaş Türk Şiiri AntolojisTnin sahibi Memet Fuat, yapıonda şiirimizin 1920- 1970 dönemini derinlemesine incelemiş, yönettiği dergilerde, eleştiri yazılannda şii- rimizin en yeni gelişmelerine tanıklık et- miştir. Bütün bu birikim şiirimizin gelece- ğiyle ilgili olarak onun şu umut dolu görüş- lerini beslemiştir: "Ben 'şiir'den yıllardır hep bir şeyler beklemişimdir, gözlerim hep geleceğe dönük olmuştur, genç şairlere hep umuda bakmışımdır. (...) Bugün Türk şiirinde kendi kültür geçmişimizin itişiyle büyük atılımlara gidilebileceği kanısında- yım. Söylenceye düşkünlüğümüzden, des- tan sevgimizden, şiirsel halk öykülerimiz- den, şiirimizin çözük anlatılar ile (Yunus'ta Memet Fuat Ödülleri sahiplerini buldu 1 ^ Aralık 2002 tarihinde yitirdiğimiz V J Memet Fuat'ın anısına düzenlenen \J "Memet Fuat Beşöri/lncöleme, Deneme, Yaymcdık OdOllerl'nin attıncısı ve "Memet Fuat Genç ŞHr ödOJu'nün ikıncısi, sahiplerini buldu. Cevat Çapan, Konur Ertop, Nurdan Gürbi- lek, Uğur Kökden, Hasan Kuruyazıcı, Nilüfer Kuyaş ve Mustafa öneş'ten oluşan Seçici Kurul'un değerlendirmesi sonucunda; Istan- bul Bilgi Üniversitesi Yayınlan'nın verdiği 5.000 TL'lik Eleştiri/lnceleme ödülü bu yıl ilk kez iki yazar arasında paylaştınldı. Yeşim Dinçer'in, "Ecinniler'in Gölgesinde"\\e I. Er- kan Irmak'ın "Kayıp Destan'ın Izindeya da Manzaralar'da "Yiten": Kuvâyi Milliye ve Memleketimden Insan Manzaralan'nda Milli- yetçilik, Pmpaganda ve Ideoloji" adlı yüksek lisans teziyle Eleştiri/lnceleme ödülüne de- ğer görüldü. Adam Yayınlan'nın 5.000 TL'lik Deneme ödülünü, "Tepedeki Yabancı" adlı krtabıyia Şavkar Altıne) kazandı. Yayıncılık ödülü'ne Sel Yayıncılık öncü kitaplar yayım- lamakta gösterdikleri süreklilik nedeniyle de- ğer görüldü. Memet Fuat Genç Şiir ödülünü ise, "perde- siz" isimli dosyası ile Didem Gülçin Erdem kazandı.. 2009 yılı için 45 dosyanın katıldığı yanşmada Nazmi Ağıl, Egemen Berköz, Haydar Ergü- len, Turgay Fişekçi ve Mustafa öneş'ten oluşan Seçici Kurul, aynca özgür Asan, Mehmet Erikli, A. Emre Cengiz, Hakan Yirik, Mehmet Ersoy, Çağdaş Çetinkaya, Gökben Derviş, Onur Kerem Tever'in dosyalannı da "övgüye değer" buldu. llkeleriyle ömek bir edeblyat adamı olan Me- met Fuat aynı zamanda şiir alanındaki eleşti- rileri ve genç şairteri degerlendirmeleri ile de önem kazanmıştır. Bu sebeple Memet Fuat Genç Şiir ödülü, genç şairlerin çalışmalannı desteklemek, yüreklendirmek ve başanlannı ödüllendirmek amacını taşıyor. 5.000 TL tutanndaki Eleştiri/lnceleme ödülü, Bilgi Üniversitesi Yayınlan tarafından ve aynı tutardaki Deneme ödülü de Adam Yayınlan tarafından karşılanmaktadır. Genç Şiir ödülü 2.000 TL tutanndadır. Yayıncılık ödülü ise Bihrat Mavitan tarafından tasarlanan heykel- cikle değeriendirilmektedir. Bütün ödüllerin heykelcikteri Bihrat Mavitan tarafından ta- sarlanmaktadır. "Memet Fuat ödüderl-, 10 Nban 2010 Cu- martBslgOnO btanbul Blgi Ünlverettesi'nln 9amrBi8ianuui Kampusunae gerçeNeşeceK töfBnte kazanantare verleoekiir. 2009 Hazi- ran'ında yitirdiğimiz arp sanatçısı Ceren Ne- cipoğlu'nu öğrencisi Bif Güngör'ün dinleti- siyte anacağımız Odül Töreni'nde Selahattin özpalabryıklar ve Sevengül Sönmez "Usta Yayına Memet Fuat'ı" konuşacaklar. Memet Fuat ödülleri'nin kısa süreii sergisfn- de Memet Fuat Kjtaphğı'ndan ve Rrâye Ko- leksiyonu'ndan derienen belgeter, kitaplar daikjilisinibekleyecek.a doruğuna varan) şaşırüa yoğunlaştırmalar arasındaki gidiş gelişlerinden, türler arasın- da nereye konulacağı kestirilemeyen 'Memleketimden Insan Manzaralan' de- neylerinden, belki de, daha önce benzerini görmediğimiz bir anlatı tüıü doğacaktır. 'Tohum altta nefes nefese'..." • NOT: Memet Fuat'ı anma töreni ve odül dağıtımı tstanbul Bilgi Üniversitesi, Sant- ralistanbul, El-301 Şalonunda, 15.30'da başlayacaktır. Bilgi Üniversitesi'ne giden taşıtlar Taksim AKM önünden her 20 da- kikada hareket etmektedir. SAYFA 17