Katalog

kuduğum Kitaplar METtNCEÜkL ı urat Cülsoyun yeni romanı Karanlığın Ay- nasında (Mart 2010, Can yay.) acll serviste gece nöbetlnl tamam- lamak üzere olan dok- torla kalp krizl geçirdi- ğl endişesl lle hasta- neye gelmiş. aslında panik atak yaşayan bir genç kadının karşı- laşmaları lle başlıyor. Karanlığın Aynasında I Ufak tefek ve çekici kadın olan Ece'nin gizemli ya da mucizevi bir ya- nı yoktur, sıradan bir hastadır ama doktor Orhan daha onu görmeye gi- derken "içimdeki heyecan artık haya- tın benim için farklı olacağının deliliy- di" diye düşünmeye başlamıştır. Or- han, ne kadar fark ettirmemeye çalış- sa da Ece'yi görür görmez ondan etkilenir. "Bir şeyler olacak" hissi Orhan'ı tiyatrocu olduğunu anlatan Ece'ye daha da yakınlaş- tınr. Ece de onun ilgisini karşılıksız bırak- mayacağının işaretlerini verir. Artık Orhan'ın içinde bir kıpırtı vardır ve bunun aşktan mı yoksa fizyolojik bir bozukluktan mı olduğu- na karar veremez. Bu arada Orhan'ın genç yaşta babasını ve amcasını bir trafik kazasında kaybettiği- ni, ruhsal durumu iyice bozuk olan kuzeni Sarp ve yengesiyle ilgilenmek durumunda olduğunu, böyle bir sorumluluk hissettiğini öğreniriz. Nöbeti bitince acil serviste bırakıp gittiği kadınla bir daha buluşma umudu yokken, Ece'den tiyatroya davet alır Orhan. Ece'nin başrollerinden birini oynadığı oyunu 24 sayfalık uzun bir bölümde anlatılır. Biz de bu anlatımın gerekliliğini merak ederek ro- man içinde geniş bir oyun özeti okumuş oluruz. Oyunun bitiminde Ece'yi kutlamak için kuliste bekleyen Orhan oyuncularla bir- likte bir tavernaya gider. Ece'yle iyice ya- kınlaşmışlardır. Orhan onunla mutlu oldu-< ğunu düşünür, aşk diye adlandırabileceği duygulara kapılır. Gece beklendiği gibi Ece'nin evinde nok- talanır. Sevişirler. Ece'nin sol göğsünün üzerinde akrep dövmesi vardır. Oövmeli memeyi Orhan'ın avuçlamasını isteyen Ece, o halde, çırılçıplak akrep dövmesini yaptır- masının öyküsünü anlatır. Çocukluk yılların- dan, ilk aşkından başlar anlatmaya. 50 say- fa süren bu anlatı aslında Ece'nin hayat hi- kâyesidir. Babası o doğmadan annesini terk etmiş, ortada kalan anne bunamakta olan yaşlı bir kadının bakımını üstlenmiştir. Ece, bu yaşlı kadının köşkünün bahçesinde büyümüştür. Komşu evin çocuğu Haldun da ilk aşkı olmuştur. Ama Haldun'un annesi hemen duruma müdahale etmiş ve bu aş- kın yaşanmasını önlemiştir. Ece'nin hayatını da babasını bulup hesap sorma arzusu ve bu kırık aşk hikâyesi belirlemiştir. Ece'nin öyküsünde annesinin kılığına bürünüp ba- basının kalbini çalmak ve ona acı gerçeği açıklamak niyeti önemli yer tutar. Romanın doğrusal anlatımı da bu noktadan itibaren kırılmaya başlar. Ece'nin ortadan kayboiup Orhan'ın umutsuzca onu aramaya başla- ması ile de kronolojiden iyice kopulur ve zamanlar, kimlikler, kişilikler, düşle gerçek birbirine kanşmaya başlar. Olayların ve du- rumların insanların ruh halleri ile değiştiğini fark etmeye başlanz. Gerçeklik kayganlaş- mıştır. Ece evde yoktur, cep telefonu cevap ver- mez. Orhan tiyatro salonunun bulunduğu garip binaya, ilk gecelerinde eğlendikleri ta- vernaya gider. Artık her şey tamamen farklı gözükmektedir gözüne. Gerçekiikten hayal- lere, düşlere doğru kaymaya başlar. Düşle gerçek birbirine kanşır ve biz anlatıcı Or- han'la birlikte neyin gerçek neyin düş oldu- ğunu ayırdedememeye başlanz. Sarp'ın hastalığı olarak anlatılan şizotipal kişilik bo- zukluğunun, gerçekliği farklı algılamak, ha- yali kişiler görmek gibi belirtileri Orhan'da da gördüğümüzü fark ederiz. Sarp'ın has- talığını teşhis eden Orhan'ın doktor arkada- şı Tunç uzun tanımlamalardan sonra sözle- rini şöyle bitirir; "Bir romanın içindeyiz, bunlann hepsi bir oyun, bu göstermelik bir dünya, asıl dünya başka bir yerde, biz o dünyanın yansımasıyız..." Bu sözler aslında Sarp'ın Orhan'a sık sık söylediklerinin aynı- sıdır. Çalıştığı hastanenin kapanıp işsiz kalma- sını, yengenin ölümü izler ve Orhan, Sarp'a bakması gerektiğini düşüne- rek yengenin evine yerleşir. Yengesi gibi meze hazırlar, onun yatağında yatar ve yanm bir cümleyle "doktor ve hastası aynı kişiyse" tedavi ayna yardımıyla olacaktır diye düşünür, düşündürür. Roman boyunca Or- han'ın tüm kişilikleri kendinde ya da hayalinde yaşadığının çeşitli işaret- leri verilir. Sona doğru bu durum iyi- ce belirginleştirilir. Orhan'ın Ece'yle aynı cüzdanı taşıması ile başlayan işaretler, yen- genin evinde Ece'nin annesinin giysilerini giyerek çektirdiği fotoğraflardan oluşan al- bümü bulması ile iyice netleşir. Sarp "bun- lar bir romanın içinde olduğumuzun işaret- leri" diyerek baştan beri Orhan'ın yaşadık- larını özetler ve hastalanmakta olduğunu söyler. Orhan da şizofreninin genetik bir özelliği olduğunu, Sarp gibi hastalanmış olabileceğini düşünür. Hastalığın ortaya çıkması için Ece'yle aşk yaşaması ve terk edilmesi gerekmiştir. Sarp ilaçlar içip sürekli uyurken, şizofren değil de romanın kahramanı olduğuna ikna olan, olmak isteyen Orhan da Ece'yle tüm yaşadıklannı yaptığı karton maketleıie yeni- den canlandırmaya çalışır. Bu canlandırma Ece'ye giden yolu da gösterecektir. İçinde bulunduğu romanın yapısını çözebilirse ne- ler yaşadığı daha iyi kavrayıp yorumlayaca- ğını, "karanlığın aynasında kendi yüzünü bulacağını" da ummaktadır. Bu deneyim ona içinde birden fazla kişinin olduğunu gösterir. Aynadaki yansısında kendini Ece olarak görür ve bunun gerçek olduğunu fark eder. Ece'nin bedeni içine sıkıştığını çıkması gerektiğini düşünür. "HER ŞEYİN SONUNDAYIM" Tezer özlü yaşamını yazdıklarına yansı- tan yazariardan. Ferit Edgü'nün "Her şeyin sonundayım"ın girişinde belirttiği gibi "yapı- tı içindeki yanardağın lavlarından oluşmuş". Tezer özlü'nün bu özelliğini en çok roman- ları Çocukluğun Soğuk Geceleıfntie ve Ya- şamın Ucuna Yolculuk'ta hissederiz ve ya- zann hayat öyküsünü merak ederiz. Kimi günce ve anlatı parçalanndan oluşan Ka- lanlar (1990) ve Leyla Erbil'le mektuplaşma- ları (1995) hep bu merak ettiğimiz yaşam- dan anıları taşır bize. Tezer özlü ile Ferit SAYFA 12 Edgü'nün mektuplaşmalarından derlenen "HerŞeyin Sonundayım" (Mart 2010, Sel yay.) da bu tür bir çalışma, biyografiye katkıda bulu- nuyor. "Sevgili Ferit, Bu sabah mektu- bunu bulmak, okumak, bana hem yaşamı hem de sonundaki ölümü daha da- yanılır kıldı. Birden yüksek dağlar, henüz boz rengi olan yamaçlar, tepelerdeki beyaz kar, sessiz, küçük Isviçre köyleri anlam ka- zandı ve buraya geldim geleli ilk kez aya- ğım yere değdi..." diyeyazıyor bir mektu- bunda Tezer özlü. Iki iyi yazarın, yakın dos- tun içtenlikle kaleme aldığı mektuplar bun- lar. Tezer özlü'nün yaşamındaki iki dönüm noktasına tanıklık ediyoruz. Birincisi 1966 - 68 arası; ilk eşi Güner Sümer'den aynlma evresinde hissetiklerini, yaşadıklannı yansı- tıyor. Ikinci öbek mektuplar da 1984 yılına, Hans Peter Marti ile evliliği, Zürih'e yeıieş- mesi ve kansere yakalanması gibi önemli olaylara rastlıyor. Bir yandan da Almancada Aufden Spuren eines Selbstmords (Bir Inti- hann Izinde) adıyla yayımlanan romanının Türkçede Yaşamın Ucuna Yolculuk adıyla yayımlanmasının öyküsünü okuyoruz. Ferit Edgü bazı mektupları yaşayan ya da ölmüş kişileri üzmemek için yayımlamamış. Onun dışında bir iki özel isim hariç herhan- gi bir müdahalede bulunmadığını yazım yanlışlarını düzeltip yayımladığını yazıyor. Kitaba Tezer özlü'nün fotoğrafları ve bazı mektupların tıpkı basımlarının eklenmesi iyi olmuş. Sondaki zaman dizin de okuduklan- mızı anlamlandıımada yardımcı oluyor. Bir de Mübin, Asaf gibi sadece ön adı kullanı- lan kişilerin tam isimleri ve bazı muğlak ka- lan yer ve zamanlar açıklayıcı birer dipnotla verilse her şey daha da berraklaşırmış. "Her şeyin sonundayım" mektubun ya- zariann kaleminde bir edebi tür olduğunun somut kanıtı gibi. Okuduğumuz satırlar ya- yımlanacağı düşünülmedikleri için hesap- sız, kitapsız, içten. Mektuplar ayrıca Tezer özlü'nün ruh halini, dünyaya bakışını kendi anlatımıyla hissetmemizi sağlıyor. Eserlerini tekrar okumaya özendiriyor. Zaten bu tür kitapların bir işlevi de budur. • C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1051