Katalog

O - UJ a: ı O Katsayı Tartışmaları ve Bilim lıklerine ııymııı yönlendirınek ve buna uynuıı egirım ortanıı hazırlanıak ulm.ılı. 1 >aııışiav M. 1 laıresı, k.ıtsayıva iilşkm kaıar ıııetniniıı hr- ı,ı>k yerııule ıjıe.s/ı^'e ynnkınlırmcnıtı jîerejji, ı sistcnüınizin nr^ürk-nmc hi^imi'nc ve YÖK, yükseköğretimin merkezine çözmek için iki sorun koydu: Türban ve katsayı. Türban ve katsayı bilimin, eğitimin, demokrasinin, fırsat eşitliğinin değil, YÖK ve hükümetin sorunudur. Kendilerine ait olan bu sorun, medya aracılığıyla kitlelere mal edilmiştir. Mehmet Takı Yılmaz, Psıkoiuıik Damşman,taki.6844Wgmaii.com "Kaşmmayan yeri kaşımaymız!" A. Meycr Türetilmişhu ikı snrıııı, öylesinc şişirildi ki, kamııoyu, bu ikı sorun ı^ızüklüöündc Türkiyc'nin adela tarklı bir Kıyuta nireccjîine inanıyor. C îcıiiş kitlelcrin Jıınıııuı ise, yaşadıftı Kervek problenılerle karşılaşnıa cesaretine, so- rumltılu£u üstlcnebilıne nücüne ve (,\')zebilıııe (,-abasma ha- zır ı>lmayan danışanın (bircyin, toplıımun, kurııınların), ya- pay sorunlan asıl sorunmuş £\h\ al^ılamasına benzeınekte. Cjcryek karşısında algısı ve aklı ikiye yarılan toplumu, luı durumdan ancak ner(,*:k ünivcrsitclcr ve bilimcilcr kurta- rahılır. Bu yazıda, katsayı uyRulaması, rvhhvrlik vc psikolojik dmifm.ı mesleginin önemli problem alanlarından hiri olan "ıncslcki rt7if>erM"acısmdan irdelendi. Çözüm, Sorunun Tanımında: YÖK, katsayı soruntı- nıı bir M J/K/I, olarak al^ılanuıkta, ünıversitede proKram ter- cilıinde ögrcrıcilerin itiir.ır.v/;/ıJcları iizcrinden sorıınıı ayırt etnıektedir. Sorun, üniversite sınavına hazırlanan ortaöjjreüııı 12. sınıfta okuyan ya da liseyi bitirmiş ö£- renciııin "lıanjji meslejSi sec>em acaba.'!" karanı:lığı olarak tanımlanınca, ka^ınılmaz olarak yüzüm de .<* >nın,hr iücrınden olıııakladır. Sorunun (hınırmzlık) t.ınunı ile (minimizc txlilmi$ kat- m\yı)^iKİnmı arasındaki ilişki, YOK'ün (î) Uaıııştay'ın yü- rütıııeyı durdurma kararına ilişkiıı itira: dılekvesiııdc ver- dijji örnekten anlaşılıyor. Örnekre, "Fen Lisvsi ım-zıınıı bir ö£rcıtcınin Istunbul Univcrsitcsi llııkıık Fnkültcsıni ka- zaıunasmın, kaı.inyı ııy^ıılamıısıyla nusıl miimkiin olnuıJı- /J//ım"lıesartı yapılınıştır. YÖKV (^) nöre, "afiırlıklı orraögrctiın lıaşarı puanının Mırleyııi trtkisi, KiT«,vfii yansıtınayan ^i^irilıni^ kışarı or- talaınaları adaylar arasında adalctsizligt' yol a^ıuakta, ycr- «,vk başarı notuna salıip öörfncilcri magJıır ctıncktfdir". Dı^er yandan "katsayı ıııinımızc cdilmcdiğiıuk-, fırsar e^ıtsizlı^ı, 'I.izbon I lcdutlcri'iK* Köre cCitinı-ögrctiınde yüksck kalitc standartlarına ulaşamama, c^itinı si.stcınıni i^ücii pıyasasıı\a uyduraıuaına, okulun ycrinı alan ık-rshaııc kıyıınlılıflı, sa^lık raporuyla okula devam L-nncıııc" ^ibı so- runlar ^izük'int'yctfkıir." Kısaı-a YÖK'ün [>.ınıştay'n itirazdik-k^vsiıuk-n, katsayı ilc, Milli Hj-ıııııı sıslenııııiıı bir<,tık sonmunuıı minimix ı\ii- tnıiLiı (,-ıkıyor. MESLEK SEÇİMİ BİR SÜREÇTİR P.sikolojik danı^ma vı- rchbt-rlik (PL^R) ııu"slc£inin ta- rilıi (1S1 )5), daha <,x>k örniin ujjiıiın sonrası suıuıl.ın "lıiL'sk-ki rehberlik" ilc ba^ladı. Sonraları bu hiznu-ttı* geç kalindlğl anla^ılınca hizmct, nr^ün L-^itiınc dahil t'dildı \v bıiKimkii I'HR ııurslcgi ortaya (,'iktı. Mıllı Hi>itıın Bakanlı^ı'na bağlı okullarda artık kıı- ruııısalla^ıııı^ olan "POR Hiznu > tkTİ"nin önemli hiznu-t (probk'iıı) alanlarııulan Inrı dı 1 mvnlckı rclıli-rlık'iir. Mesk'kı rchbt'iiık, bırcyiıı kcndısıni vı- nu'sk'kliTi lıir«,X)k yönüylc tanıınası, ^vvrc.sindc kendisinc a(,'ik olan ı^ ola- naklarım tark ak-bilıncsinı vc hıri'yi' karar vcnnt1 becc- rısı kaz.ıııdırıııayı lu'ık'fk-r. Mcslck sı\wıi, roplııınıın ^i'lı^ııu'sııiı* lıizım-l cdccı-k in.san ^ıu uıuın planlanına.sıiKİa da M>II Jııccc oııenılıdır. Ancak nu'sk'k M\iını, aıılık bir karar dcjjiklir. Rircyııı <,iı- cııklııklan ba>>layarak kt-ndisi w nu'sk-kk'r lı.ıkkıııda w liştırdij;! al^ısal ^vr^vvc ık1 koşulların cikik's.itııı ı^ııuk' or- taya ı,ikar. Bir diger deyi^lc mesleki karar, mvslcki nvlı- fim süıvci' nin soıuıınla yapılan bir sL\iıtıdir. Cl lıaklo OIRMIIII olan bu süri'eın nasıl ya^aıulı^ulır (I). Mvslvkım'lifim siırvcı, IV XKuklııkt.ı bir ııusltk lıkrinin okışınaya h;ışl,ıın,iMiul,uı iıibatvn, Vftışkmlıktı- biı uu'sk-k salıibi oluıuaya kadar Ktt,v" fvrckri kapsar. Bu a</ıdan, so- run da ı,x"):iiın ık', sonu^ta dt'fiil .süro<l T«.ı dır. Mfsk-ki neli^iın kııranıcılarmdan Isaakson (ll ''S6), insanın mc.slcki ^flı^iııı süri'cinıi'i lx-ş a^aınaıla ya^ııulıC'i- nı ortaya koydu (I): 1. Uyanış ve Farkında Olma: İlkögretim birinci kade- ıııi'yi kapsar. 1,'iK'iık bu ılöıifindf, ^vvresinılfki insanlarm taklı ugra^lan oldu^unu, (,t^itli ııifslfklerin v.ırlıfiıııı an- laınaya basjar. Bu dönoııün sonunda ise yocuk, kundisi ve di^er insanlar araslıula il^ik'r, yetenekler, ama(,'lar ve KÜ- ıliilenıne yötıiindfn farklllıklaıı ve benzerlikleri nörnıeye baslar. 2. Meslekleri Keşfetme ve Ara$tırma: İlk(">gretiııı ikin- <. i kadeıueyi kapsar. Çocuk bu döneıude ki^ilerin ve mes- leklerin ortak yonlcri ve farklı nitelikleri lıakkmda dalıa (,x>k bilyi salıibi olnıaya, yeni yönleri keşfetıııeye ve anla- ınaya ba^lar. 3. Karar Verme: tirtaögretiııı döneınidir. Birey arrık kendisi ve ıııeslekler bakkında olıı^lurdıığu al^ılara daya- n.ınık, bılyileri dej*erlendirerek cşk'ştinııeye ve ^lecej*e iliş- kin ıdealler olu^runuaya ba^lar. Bu idealler niderek netle- şir. leıııel bir plana doıuişeıvk Keııcin ınesleki karannı olııs,- tıırıır. 4. Hazırlık: 18-2 5 yaşlar arasını kapsayan bu dönenı- de birey, ınesle£e yönelik set,1ijji öğrctim pronranu, okııl ya- Lİa içi ilc ınesk'Ğe hazırlanınaya başlar. Meslekle ıl^ili beceriler ^elijtırıneye, bil^i birikiminı olu^iurıuaya ve alanda mes- leki tutumlar «eliştirerek ıııeslegi icra etnıeye hazır dııru- ıııa KL "l'r - 5. Işe Yerleşme: Bireyin iş dünyasmda yeritıi alarak t,v .ı- ll^maya başladıgı döneıııdir. Bu donemde birey kazandığı, edindi^i bilj;i ve becerilerı uy^ıılamaya koyar. Meslegi ıc- ra cderkcn bir yandan da mesleki Kclişiıuini siirdürür. Mcslcki karar, a^ama aşama Keli^cn birikiınli süre(,ie- rin sonucunda olu^ıııaktadır. SavunuldıiKiı ^ibi ten lisesi son sınıtta okuyan bir öjjrencinin "ben, ^enetik miilıendisi ol- maktan vaz^e^Tiın, hukuk nkııyaca^ını" deınesi, mesleki &:• lişim siirecı i^inde (,n)k nadir ya^anacak bir sonındıır. Bunun i(,in yoryanı yaknıaya ^erek yoktıır. EĞÎTİM SİSTEMİNİN ÖRGÜTLENİŞ BİÇİMİ Çağdaş eğitimin anıacı, PDR'nin tamamlayıcı hizıııe- tiyle ögrencileri ilt*i, (özel-yenel) yetenek ve difier özel- YÜKSEK /Akiidemik • Mesleki Eğıtım < Eğıtım Teknik \~>Eleman . Beceri _ ka/anmış l OKUIÖNCtSl ı EĞÎTİM (0-6) i ORTAÖGRETİM (16-18) /Akademık / Teknık \ . . ^ T aıa eleman LISB / Lıse \ Mcslekı \ / \ Lise İLKOÛRETİM 2. KADEME (12 15)/ Mesleki keşfetme, araşlırma Başlangıç İLKÖGRETİM I KADEME (6-11)/ Meslek hılıncırıın nlıışmaya başlaması \ eleman UYANIŞ Şakilt. Eğitim Sistemi ve Meslaki Galişim Süreci (1) ııruütlenıııe bi(,ııııiiKİen lıarekı-tle it>tikrnra ve sısiemın hiılııııliı^uıu- \ ııryu y.ıptı. Şekil 1 l<' ıni".Kki lylişiın ••iirıviııiıı ve bıı- na batjlı olarak ıvıtıın *i*tım miı>irı •'ir,'.r ı'/f/<ı fj(f /ı/c'inııtJöriiliiH'kre. İnsanlar, okııloiKi-Miıden ba^layıp yüksekööretinıi biliriııceye kadar etjitım psikokıjisinin "bıreyler arasında yt'in'tık ve <,x-vre- sel taıklar vardır" leıııel ılkesindcıı lıareketle bu süreci ta- ınamlar. Katsayının Sosyal Psikulojisi: Katsayı sorununu, sosyal psikolojinin bilişsel çelişki kuraımyla da a^ıklayabiliriz. Festinger'e yöre bu kuraın bir tutarhhk Auramı'dır (5). Bilişsel <,vlişki, insanlarm bilişsel planda (,x;li$ki yaratan bi- liş, duymı ve davranışlardan ka(,ınnıaları, bili^j ögeleri ara- sında rutarlılık olu^turmaya veya ınevtut tutarlılığı korıı- maya ı,-<ıbalamaları (4) olarak tanımlamr. Yani insanlar ver- diklerı kararlar doğrultusunda, bilişsel öjjek-r arası bir tu- rarlılık olu^turma ve mevcııt tularlıllgı (aldıkları kararı) ko- rıııııa egilimindedir. l; estint;i'r'e Rörc, ef'er kışının sahip olduğu bir inanı,-, bil- W ya da tııtum, o kis.inilı salıip oldugıı bir ba^ka inaru,', bil- Hİ ya da tutuınun tersini Kerektirırse; bu iki inaıu,-, bılyi ve tutıım arasında bilişsel (,ıelişki vardır. Ornej*in: "Rııuün ha- v;ı^ı//ıt\s7/"bılnisiyle "IH.II yağmıırhık f!İyiyttnını"hi\RKi (,v- lışik iki bil^ıdir. Kuraına yıire bilişsel ^vlişkilcr kişiye sıkıntı verir. Kişi bu «.Jeli^kiden kurtulmak ve tutarlılıftı ulaşmak iyin çi>r>M sarf eder. Dolayısıyla fen liscsinde okuyan bir öjjrcnci bi- lişsel, duy^usal ve davranışsal olarak kendisini okulun ama- cına uy^un olarak şekillcndirecektir. Bilişsel ^i'lişki teori- sine göre şu diyalog yaşanmaz: "-Nerede okuyorsun evla- dım? -Fen Lisesi'nde. -Peki ne olacaksın.' -Avukat!" YÖK itirazında, "2010 ÜSYS Kılavuzu basılarak rüııı okullara dağıtılmış, ve müracaatlar alınınaya başlanmıştır. Tüm adaylar kılavuz lıüküınlerine görc cralıştnalarına yön verıııişlerdir. ÖSrencilerin psikolojisini önemli derecede et- kileyccek belirsizlik vc istikrarsızlığın yol a^-acagı olumsıız ortanı K«Z önüne alınarak, hclirsizlik ve istikrarsızlık orta- /ııı'nın beraberinde Kt'tirecefji telafisi yüv ya da imkâıısız zararların da dikkate alınarak ())" yürürmenin durdurul- ıııası karannın kaldırılmasını talep etnıiştır. I>.ını$tayVa IH.02.2010 tarihinde yine reddedilen YÖK'ün bu talebinin; hern mesleki Kelişim süre(,lerine, lıeın de bilişsel velişki kuramına «öre 2010 yılı i(,in son sınıf ög- rencilerde telafisi imkânsız zararlar doguracagı (jöriişü bi- liııısel de^ildir. Sonuç: Çünkü; bilişsel velişkiyi azaltan ya da arttıran etkenler, ydis,en yada uyu^ın bil^ilerin sayısıyla ılyilıdır. Yani, «,«;lişen bilniler arttıkt,» bilişsel (,vlişkiler de artacaktır. Bilişsel velişkiyi azaltmak i(,ın (.vlişen bilyilerin sayısı- nı azaltmak ya da uyuşan bilnileritı sayısını arrtırmak gerckir (5). YOK, katsayı ısrarıyla öjjrencilerin 2010 yılında- ki bilişsel ıielişkilerini azaltmaktan ziyade arrtırıyor. Bu (.•elişki (belirsizlik ve istikrarsızlık ortamı) sadece 2010 yılıyla kalmayıp eğitim sisteminin örKütleniş bi^imini de i(,ine alarak lıeın sisremi, heın de KCIIİŞ bir zaınanı etkileyecektir. Nasıl ıııı.' Yaşlı amca ilkögretiın 2. sınıf ögrencisi Ali'ye sor- ıııuş: "Büyüyünce ne olacaksın evladım." - Ali: "Henüz liniversire sınavına girnıeJim" diye yanıtlamış. Kaynaklar /. Yı-iilynpr.ık, H. (2004), E/üriımk Rehherlik Hiancderi. Anhanı: Nolirl Yayıııcıhk. 2. Ihııiftay K. lhıinvî (17 Amlık 2lW), llt.-rvki.vli Karar. i. YÖK. (I î Şııhıl 2010) I hniftny'a Ilinı: / >i/ı4ıı-.<ii. 4- Bilgin, N. (2007), Sosyul Psiknhıji Sialiiğü, İstanhııl: Biijihun Yayıın-ılık. î. Kiif>ıtı,ıhafi, (,.'. (NSti), Sısyal Psiknlı>)i, Istanhıl: Evrim Yayııılan.