Katalog

KULTUR DOĞAN KUBAN Cehalet Osmanlı Mirasıdır lletişimin birleştirdiği dünyada her şeyin standardını dünya ile karşılaştırarak anlıyorve değerlendiriyoruz. Avrupa ve Amerika ile karşılaştırınca bu yüzümüze çarpan bir geri kal- mışlık testine dönüşüyor. Neden geri kalmışız? Devrim yapmış ve dini devletten ayırmış tek Islam ülkesi olarak neden hâlâ geri kalmışlar listesinde yer alıyoruz? B :ize en yakın olan Rusya ile karşıla$rırmalar yapınak jjaliha daha doftnı. I lemen tııııui calıil büyük halk küt- lelerine vc K<-""ii ülkelerc egcıııen otokratlar vc kt.il- lar. Rusya'nm bize bcnzcycn birc,t>k özclliklcri var. Tolstoy'ıın "Savas ve ftınj'ında tarih, insanlar vc ken- ılilerini dünyayı idarc ediyor sananlar üzerinde, ilginçgüz- lemlerini okıırken aynı günlerdc televizyonda Rusbalesi ve 19. yüzyil Rus lıc.stedlcrinin yapıtları üzerindc kapsamli pnifj- raııılar izliyordum. Aynı nünlerde bizdc Türkiye'dc üniver- sitc'nin ».vrifii konusımda bir tariı$nıa oldıı. \ci bos, üni- versitcden söz edildi. Aslında Varlık ile ö z (Hxistence ve Lssence) arasındaki fark. Bir şeyin varlığı o şeyin özü, yani sahip olduğu niteliklerle aynı şey değildir. Sorıın hep kıı- nımların kıınıınla^ıınanıası. llberOıtaylı'nın sözünü bu ba£- laında anlamak gerek. Bir üniversitenin yüzlerce üyesinin seçtiği bir rektörü dışlayan bireğitim sistemi özgür olamaz. Üniversiteyi karşısına alan birpolitika, bilimi vesayet altına alan yani yok eden skolastik bir ortaçağ düzeniolmakzo- rundadır. Ya bütün dünya gibiolur, yaolmaz. Bilimde arasıyok. BİLGt KITLIÖI VE ORGÜTLEŞME 1 ürkiyc'mn ı^.ığdaşlaşnıa .sorummıın temclindc lıil>,'i kıt- lığı vc örKütlcjeuıeıne var: I^iinya'nın bütün otoınohil nıarkaları var. l Haşını düzcni yok- Mcyalopolis'lcr var. l'laıılanıa yok. Tarilıimizlc övüyoruz. I'akai onıı bilmiyo- rıız. IVınokrasi var. F'akal Oz- k'ürlük sonınlu. Bütün j>c-liş- ıncdi£i söylencn ülkclcr sözde kıırulnuış aına Kcli}mcıni} ku- rııııılarla yaşıyorlar. Tarilı bo- yıınca dcgişik ^clişnıişlik düzcylerinde sultanmij gibi sultanlar, devletmiş gibi devletler, demokrasiymiş gibi demokrasiler, profesormüş gibi profesörler, hukukmug gibi hukuk var. IX>£TUMI hı^lnr zanıan ne idcal kurııın var, nc ılc idcal iıısan. Sadccc roplunıların ya^aınlamıı birbirlcriylc kar^i- la^tırılabilir srandaıtları var. Zen^inle fakir, lıasta ile sajjlıklı, Kcnvlc yajlı gibi, gü^'lü ile nii(,?iüz K'bi. Türkiyc Müslüman ülkelerin ynk önündc. Türkiyc'dcn (.iktıkları zanıan dünya çapmda bulıı$lar yapan bilinı adam- larımız var. Klasik Avrupa ıııiızıfiı konscrvatuannıız, cğiti- minuz, lx.>stccilerimiz, dünya «^ıpında virtüozlarıınız var. Rale okullarımız var. Yurtdı$ında ısını yapnuş sanat(,ılarımız var. Fakat bıı pcrforınanslar toplunuın biliıne, klasik nuı.sikiyc, haleyo, ns- ınc, İR-ykck-, kcıııli taribini öfi- renııu-yf, lizikscl (,vvre e.stctifiine, tarilıi ^vvrt'yi kıırtarınaya ılyı dııy- dıı£unu göstorıuiyor. Biz bilimscl araftırmanın kişi- scl dff'il, kunıııısal bir ol^ıı oldıı- Öııtnı anlayaınadık. Bu parayı vc ara(,ları bilinı kurulu^ları vc dcv- lctler .safilıyoı. I'artilcr degil. Ra^ından yarıın yamalak kunılınu; poliıik i^vrikli lıcr (trgütlı-nınc lıatta ünivcrsiti' asıl ijlcvini (jörc- ıııiyor. Bırç bir ad oluyor. Ortaylı, üniversiteler iı,in bıınıı dcmiş nl- ıııalı. RUSYAVEEĞİTİM Kııın^uııııı; vc aynı ıııalı;ılk\lc yctiştifiinıiz Rusya'nm cj*i- liııı larilıi ile il^'ilı bir ıki bil^ıyi okııyiK ııl.ıı.ı anıın.salıııak i.stiyi)rııııı: (Bıınları Yalc üniversitcsınin iınliı Bizans vc Rus tarilıi pıofeMirlcrindcn (îcnr^c Vernaılsky'nın ilk kıskisi l l -tî t ) yayınlanmıj 'Rus Tarilıi' adlı kitabıııdan aldıııı. Yalc Llnivcrsity Press, 1%1) Rusya'da c^itiın, Avrupa'da OLIUJMI ^ibi, Rıı.s kııİTııııııuın laiklc^ıncsi ile paıalel ^cli^ıııı^ıir. OIIKI.I J.ı Büyük Petrodn neıııindc cjjıtıın rcforınları ordıı vc donaııınaya sııbay ye- tiçtirmc aıııacıyla lıa^lanııjtı. Büyük Pctıo 1700'de St. l'ctcrsbıırn'ta bir Matcnıatik vc Denızıılik Okıılıı a^ıııı^tı. \Mı 1715 de [\-nizcilik Akadcnıısı olJu. Bu okıılun nıczıın- ları cyalerlerde ac.ilan nıatcıuatik okullarında ıuatcnıalık lııı- calıgı yapıyorlardı. Büyük r'etro'nunson yıllarında Rusya'da bu okullardan 40 tane avılınıştı. Leibniz'in önerisi ile 1725' de St. lYtersbun,''da Rus Bilimler Akademisi a^ıldı. Bu akadcnıınin ilk üyclcri ara- sında Leonhard Euler Kibı dalü bir nıaicınaıık^i, Daniel Bernouilli (1700-1782) «ıbi bir nıatemarikg vc fizik(,ı bu- lunuyordu. Türkiye Bilimler Akademisi, 262 yıl sonra I WVde a^l- dı. Rugün TÜBA'nın hâlâ bir binası yok. Türkiye'de bili- me say^ının sınırları höyle bir gcisturgede a<,iklıfcı kavuju- yor. Toplunuın bilimle iljjisi de hüküıııetten ileri olamaz. 1755'de ilk Rus üniversitesi Moskova'da a^ilnıı^rı. 1 localar Almandı. C)nu izleyen I. Aleksander döneminde (1801- 1825) Rusya'da altı üniversite olmuştu. Oysa tstanbul'da iki tane üniversite binası yapılmasına kar;ın, 1895'de a<,ilabilen üniversite 1909\la kapandı. Bu Rusya'ya göre 150 yıllık bir Kcıikmcdir. Bu gccikmelcr İmparatorlu£un sadccc kültür dıırıınıunu degil, nenel poli- tik dunımunu da yansıtır. 18. yüzyıl sonıında Rus donaıı- masımn Osmanlılarla anlaşarak Boğazdan Ke(,-i$ı vc Adriyatik'de yaptıklannı tariblerden okııyabilirsiniz. Askerı okullarla bajlayan Osmanlı öfiretinıin yenileşmesi tarilıi Rusya oğretinı tarilıi ile, bir paralellik yris- terir. Fakat Rusya'daki hasarıyı bizde bııla- mıyoruz. EN BÜYÜK UYGARLAŞMA OLGUSU Ogretım reformu özclliklc 18 vc 19. yüz- yılların bilinı ve teknolojinin jjelişınesine paralel, cn büyük uy^arlaşnıa olgıısudıır. Türkiye 18-19. yüzyılda Rusya karşısında ol- dııjîu Kihi jimdi dc jslaın Jışııula bütün ^e- lişen ülkclcrin gcrisindr ıleri gı-ri sallanıyor. Orta ügretim öğrctmeni, proyranıı ve ye- tiştirdi£i öfjrencilerlc ünivcrsiteye aday ye- ti^tirmekte zorlamyor. İletişim devriminden bu yana, tarilıte yazılanlardan farklı bir dünyada ya$ıyoruz. Toplunuın Hckvcğini tcblikcyc sokan en kri- lü dıınıın, dünya ile yetcrli uyıını kıırabılnıck 11,111 ^erekli bil- yinin devreye gircıncıııesidir. Türkiyc'nin lıaslalıgı bııdıır. Bu baülaııula son KÜnlerde ünivcrsilc ile il^ilı a^ıklaıııalar bu konunun Türkiye'dc ncrcdcysc piyangıı idaresı gibi ida- rc cılıldiöı bavası vcriyoı. Bir prolesor yenı kıırıılan iini- veısiteler i(,ın buıılar ünivcrsilc değilılerse, bu zarlın üstü yazılıııi) aıııa, i(,ine nıcklııp koymayı ıınutmıı^lar anlanıına Hclır. Yeııi aı/ılan lıcr kurııın n,'in bıraz do^mdııı. Aıııa cj^cr cczaııc .ıı/ar ^ıbı üniveısıtc ac/aısaııı.' ba^ıll şaıısı azdır. Bilim sahibi olnıadan doktor, do^cnr ve profesör olanlan üniversite yaftalı bir binaya doldurup 'iftcprotvsör ıste bilim\, deıııek, (lyuıuak askcıK' savaj clıııck anlanıına (,'i-lır. Rusya'da og- rctimin sı-kularıznıın artmasıyla paralel Kcliştı£iııi Vernadsky sıîylcı. Avrıi|ia bilinı (arilıı dc bıınıı ^osterir. 7üıkıyc'dc oiokrasınin bilinı or^üllennıesi a^ısmdaıı en tehlikeli gösterisi 80'deki askcri darbecilerin yarattıfiı YÖK'tür. Y()K, cKİtıın ve ı'ıgretiııı lclsetcsine bütün iı,vri- gine aykırı bir politik (etva ("ırgütüdür. Bir ünıversitcnin yüzlcrce üyesinin se(,1if;i bir rektorü dı^- layan bir eğitim sistemi ı'ız^ür olamaz. Dünyada bilinı, kili- sc baskısıııı a$abildigi oranda Kelişmiştir. 19. yüzyıl ortala- rında Osmanlı İınparatorluğunun sınırları Moldovya'da idi. Bundan Î0 yıl sonra Ruslar Yeşilköy'e bir zafer anıtı dikti- ler. Üniversiteyi karşısına alan bir politika, bilimi vesayet altına alan yani yok eden skolastik bir cırtaı^ıf; düzcni olmak zorundadır. Ya bütün dünya gibi olıır, ya olmaz. Bilimde ara- sı yok. Prenses Anne Or. Çağan Şekercioğlu'na VVhitley Gold ödülünü veriyor. Kuşbilimci Şekercioğlu, Buckingham'da KuzeyDoğa Derneği'nin Kars, Iğdır ve Ardahan'da dı>ğa koruma, (,vvre eğitimi, ekolojik arastırma, sulak alan restorasyonu vc köy tahanlı doğa turizmi faaliyetlerinde edindiği basarılar, İntfiltvre Kraliyet Ailesi'nden daveti de Imraberinde nctirdi. 2008 yıltnda Prenses Anne'nin elinden Wbitley Gold <,vvre ödülünü alan I\-rnck Buşkanı veStanfonl Üniversitesi Biyoloji Iv'ilümü (İğrctinı Üyesi l)r. Qığan ll.ıkkı Şekercioğlu, Whitley Vakfı'nın lıamisi Prenses Anne'nin 60. Joğuın f;ününü kutlmııak i^in I Temmuz 2010'da İngihere Buckingham Sarayı 'nda get\vklesccck < >/;ın Kraliyet ftı/i( v Partisi'ne davet et/ı'/ı/ı. /V. Ç-ağan Şekcrcioğlu, "Bu davct Kuzcyl \>ğa ekibimize cuit gii- zel bir sürpriz oldu. l^>ğu Anadolu'nun tanıtıını için de <,\tk öncınli. Ekibiıııizin Kars, Iğdır vc Ardahan bölgesinde 200i'den bu yana f;er<,vklcstirdiği doğa korunıa, t,v\rc eğitimi, ekolojik araş- tırma, sulak alan restorasyonu ve köy tabanlı doğa turizmi faaliyetleri, tüm zorluklara ve kaynak sı- kıntısma nığmcn, sonuçhrmt vetmeycbasladı. Özelliklede Wlutley Vakfı'nın dcsteklediği Kuyucuk Gölü projesi, Ramsar ilanıyla çevre koruma, Türkiye'nin ilk doğa koruma aıııacıyla yapılan adasıyla ekolojik restorasyon ve Avrupa Sa,kin Turizm Cenneti (EDEN) seçilmesiyle de doğa turizmi da- lında 2009'da büyük başarılanı imzu atıldı. Tayfun Akgul