Katalog

DEPREM VE KONUT Kerpiç yapılar ve depremler Ülkemizde depreme dayanmış kerpiç yapılar da var. Kerpiç duvarlı ve ka- 1ın toprak damlı yapı, daha nitelikli yapı malzemesine ulaşacak nakit para geliri olmayanların Doğu'nun dondurucu soğuğuna karşı bulduğu en eko- nomik çözümdür. Deprem 40-50 ytlda bir olurken -30 C'de kış her yıl geliyor. Öncelik, kıştan komnmada. Bu çöziim depreme daha dayanıklı duruma ge- tirilebilir. 40 yılhk depreme dayanıklı yapı mühendisliği birikimimden bazı ör- lnş.Y.Müh.;nbayulke®artiproje.eu 1386 Sürgü'deolan M=5.4 ve M=5.6 büyüklüğün- dekı ikl depremden etkilenmemiş iki katlı yığma yapı. Sürgü yakınındaki Viranşehirden Ahşap makas çatılı. Zemin kattavanıbetonarme plak olabilir. B etonartne, çelik, ahşap, kerpiç, pişmiş tuğla vb. yapı mal- zemesidir. Yapıların deprem dayanımını ise yapı mal- zemesinin özellikleri yerine, bu malzemenin yapının taşıyıcı elemanlannda depremin etkilerine karşı koyabilecek biçimde olması belirler. 1967 depreminde Mudurnu Vadisinde yıkılan bütün kırsal konutlar ahşapür. 1994 Northridge Kaliforniya depreminde binlerce çe- lik yapı ciddi hasar görmüş, çelik yapıların depreme karşı üstıin niteliklerine olan inanç sarsılmış ve çelik yapılardaki hasarın nedenlerini bulmak ve bir daha olmasını önlemek için ABD'de 100 milyon dolarlık araşcırma projesi uygu- lanmıştır. 13 Mart 1992 Erzincan depreminden etkilenmemiş kerpiç yapı ahşap makas çatılı kalın ve ağır toprak dam yok. 13 Mart 1992 Erzincan depreminden etkilenmemiş bir başka kerpiç yapı pencer üstünde beton, altında ahşap hatıl binayı çepeçevre sarmakta. Çatı ahşap makas ve hafif. Düz kalın ve ağır toprak dam yok. NEDENKERPÎÇYAPI? Yukarıda sayılan yapı malzemelerinin, bu arada kerpiçin de doğru ve deprem dayanımı sağlayacak biçimde kullanıl- ması Elazığ kırsalında olan son depremdeki gibi can kayıp- larının olmasını önemli miktarda azaltabilir. Ülkemizde ker- piçten yapılmış ama depreme karşı koyabilmiş kerpiç yapı- lardan bazı örnekleri bu sayfada veriliyoruz. Doğu Anadolu'da 40-50 yılda bir olan 5.0 -6.0 büyük- lüğünde depremden önce, her yıl olan şiddetli soğuklara karşı koyabilen yapı yapmak gerekir. Yüksek teknolojik özellikli ısı yalıtım malzemelerine ulaşacak paranız yoksa, çevrenizde var olan ve üstelik bedeli olmayan taş ve toprakla ısı yalıtımı yapmak zo- rundasınız. En ucuz çözüm, taştan ya da topraktan yapılmış kalın du- varlı ve kalın damlı yapılardır. Böylece şiddetli kışta soğuk- tan en ekonomik biçimde korunulur.. Bu yapının 50-60 cm. kalınlıkta taş ya da kerpiç duvarı olur. Yapının damı ise yine en az 50-60 cm. kalınlıkta düz toprak damdır. Bu damı taşımak için tarlanızın kenarına dikile- cek 15- 20 tane kavak ağacının büyümesi için 5-10 yıl beklemek de yeterli olacaktır. Böylece hemen nerdeyse sıfir nakit para isteyen hem de soğuktan çok iyi koruyan bir yapıyı kendi kendinize yapabilirsiniz. Çok da ucuza mal ola- caktır. YAPIYI BEKLEYEN TEHLİKELER Damın Akması: Toprak damın su geçir- memesi gerekir. Damın üstüne konulacak bir taş silindir (bazı yerlerde loğ denir) ile damın toprağı sıkıştınlır. Eğer dam düz değilse üstiinde su birikebilir. Bu su bir süre sonra yapının ıçi- ne damlamaya başlar. Çözüm, çukur yerlere yeni toprak koyup tesviye yapmak ve taş silindirle ye- niden sıkıştırmaktır. Zaman içinde düz toprak dam kalınlaşır ve yoğunlaşır. Giderek ağırlığı artar. 50 cm. kalınlıkta sıkıştırılmış toprak damın ağırlığı 1000 kg/m2 olabilir. Oysa 10 cm. kalınlıkta beto- narme döşemenin ağırlığı 225-240 kg/m2 kadardır. Ahşap Çatı Kirişleri Sarkar ve Uçları Çürür: Toprak damı yaklaşık 15-20 cm. çapında ve yak- laşık 40-50 cm. aralıkla konulmuş ağaç gövdele- rinden oluşan ve duvarlara oturan ça- tı kirişleri taşır. Ahşap çatı kirişleri zamanla süner ve damın ortası çu- kurlaşır ve yukarıda anlatılan dam- da su birikmesini önlemek için bu çu- kunı doldurup sıkıştırarak düzleme ve toprağı kalınlaştırma damı daha da ağırlaştırır. Damdan sızan sular ah- şap kirişleri özellikle duvarlara otu- ran uçlarında çüriitür. Damın duva- ra bağlantısı zayıflar. Toprak dolgu sı- cak ve nemlidir. Böcek küf mantar vb. ahşabı tüketen şeylerin yaşamasına çok uygundur. Bir depremde çatı kirişlerin ağır damla bir- likte yapının içindekilerin üzerine düşer ve alt- ta kalan canlılar eğer ağırlıktan ezilmemiş ise- ler havasızlıktan boğulur. Yer Seçuni: Soğuk iklimde evlerin güneş gö- ren yamaçlara yapılması uygundur. Once ya- maçlar ısınır, vadi tabanı ve diğer çukur yerle- re gece olunca soğuk hava çöker. Tepe üstleri de soğuk rüz- gârların etkisindedir. Aynca düz alanlar ve vadi tabanları ta- rım için en uygun tarlaları verir. Bu nedenle yamaçlara ya- pılan evlerin bir tarafı yamaçtaki kazıya diğer tarafı ise ya- maç kazısından çıkan sıkışmamış dolguya oturur. Yapının sı- kışmamış dolgusu ile kazılmış sıkı toprağa oturan bölümleri (duvarlan) arasmda çatlak olur. Yapı deprem olmadan zayıflık içindedir. Daha dayanıklı yapı: Yapının iç ve dış duvarlarında pen- cere ve kapı boşlukları alt ve üstlerine, yapıyt çepeçevre sa- ran ahşap, betonarme olsa daha iyi, hatıllar konulmalıdır. Isı yalıtımı için kalın toprak dam yerine ahşap tomruklar tara- fından taşınan daha ince bir toprak dam gerekir. Bu damın üstüne ahşap dikmeler mertek ve aşıklar tarafından taşınan dik (kar birikmesin diye) bir saç kaplı çatı yapılmalıdır. Böylece ahşap dam kirişleri nem alarak çürümeyecek. Duvara oturan uçları zayıflamayacaktır. Daha az yük taşıyan dam kirişleri sarkmayacak ve dam ortalarını tesviye için her yıl yeniden toprak konulup sıkıştırılması gerekmeyecek ve dam giderek ağırlaşmayacaktır. SONUÇ: Kerpiç ve çamur harçlı moloz taş duvarlı ya- pıdan kurtulmak ya da bu yapıları depreme daha dayanıklı yapmak için kırsal alanlarda yaşıyanların daha nitelikli ya- pı malzemelerine ulaşabilecek "nakit" gelirleri olnıalıdır. Bu malzemeler hayvansal ya da bitkisel ürün takası ile elde edi- lemez. (*) 1970-2003 yılları arasmda su anda ortadan kaldırıl- mıs Afet Işleri GenelMüdürlüğü'nde ıa//,çrı. 1984-2003 yıl- lan arasında aynı Genel Müdiidük, Deprem Araştırma Dairesi Deprem Mühendisliği Şube Müdürü. Toprak Dam ve Kerpiç Duvarların Sorunları OTURMA BOVU ÇOK KISA UCU ÇÜRÜYEBİLİR SIZAN SULAR AHŞABIN ÇURÜMESİ İÇİN NEMLİ ORTAM OLUŞTURUR KERPİÇ DUVAR SAÇAKLA YAGMURDAN KORUNMAMIŞ HATILA BAâLANMAMIŞ DUVARIN TEK YANINDA HATIL